Wagi nadawane emocjom pozytywnym o genezie automatycznej vs refleksyjnej a wskaźniki poziomu poczucia szczęścia

  • Dorota Jasielska Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego
  • Maria Jarymowicz Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego
Słowa kluczowe: afekty pierwotne vs wtórne; reakcje afektywne vs sądy ewaluatywne; poznawcze standardy ewaluacji; cele osobiste; poczucie pełni szczęścia

Abstrakt

Wiele badań wskazuje na rolę pozytywnych emocji w wyznaczaniu ogólnego poczucia szczęścia. Prezentowane w artykule badanie dotyczy związku między relatywną wagą nadawaną różnego rodzaju emocjom pozytywnym a deklarowanym poczuciem własnego szczęścia. Zgodnie z przyjętą taksonomią (Jarymowicz, Imbir, 2010, 2011), emocje pozytywne zostały zróżnicowane ze względu na ich genezę – automatyczną (emocje homeostatyczne oraz hedonistyczne) bądź refleksyjną (emocje związane ze standardami Ja oraz ze standardami transgresyjnymi). Przyjęto, że uniwersalnym źródłem subiektywnej szczęśliwości są emocje generowane automatycznie, a o osobowym zróżnicowaniu nasilenia poczucia szczęścia decydują głównie emocje refleksyjne, wynikające z realizacji standardów aksjologicznych wyznaczających cele wykraczające poza zakres potrzeb podstawowych. Przeprowadzone badanie eksploracyjne miało na celu uchwycenie zależności między deklarowanym poczuciem szczęścia a (1) wagą nadawaną poszczególnym rodzajom emocji oraz (2) wielością wyartykułowanych celów życiowych. Uczestnicy badania (studenci Uniwersytetu Warszawskiego; N = 67) zostali podzieleni na dwie grupy: o stosunkowo niskim (NpSZ) oraz wysokim (WpSZ) poziomie deklarowanego poczucia szczęścia. Obie grupy oceniły wyżej wagę emocji automatycznych niż refleksyjnych; nie różniły się ocenami wagi emocji automatycznych, różniły się natomiast ocenami wagi emocji refleksyjnych: grupa WpSZ przypisała emocjom refleksyjnym istotnie wyższe wagi niż grupa NpSZ. Okazało się ponadto, że najwyższe wskaźniki poczucia szczęścia miały osoby, które wygenerowały stosunkowo dużo celów osobistych, a zarazem przypisały wysokie wagi emocjom o genezie refleksyjnej.

Bibliografia

Argyle, M. (2004a). Przyczyny i korelaty szczęścia. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna (s. 165-204). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Argyle, M. (2004b). Psychologia szczęścia. Wrocław: Astrum.
Argyle, M., Martin, M. (1991). The psychological causes of happiness. W: F. Strack, M. Argyle, N. Schwarz (red.), Subjective well-being (s. 77-99). Oxford: Pergamon Press.
Bandura, A. (1982). The self and mechanisms of agency. W: J. Suls (red.), Psychological perspective on the self (s. 3-39). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Brickman, P., Coates, D., Janoff-Bulman, R. (1978). Lottery winners and accident victims: Is happiness relative? Journal of Personality and Social Psychology, 36, 917-927.
Carr, A. (2009). Psychologia pozytywna. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Chrzanowska, A. (2009). Osobiste standardy wartościowania a przejawy postaw wobec Swoich i Obcych – w próbie wolontariuszy hospicyjnych i kontrolnej (mps pracy magisterskiej, Wydział Psychologii UW w Warszawie).
Czapiński, J. (1985). Wartościowanie – zjawisko inklinacji pozytywnej. Wrocław: Wydawnictwo PAN.
Czapiński, J. (1992). Psychologia szczęścia – przegląd badań i zarys teorii cebulowej. Poznań: Wydawnictwo Akademos.
Czapiński, J. (2001). Szczęście – złudzenie czy konieczność? Cebulowa teoria szczęścia w świetle nowych danych empirycznych. W: M. Kofta, T. Szustrowa (red.), Złudzenia, które pozwalają żyć. Szkice ze społecznej psychologii osobowości (s. 266-306). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Czapiński, J. (2004). Psychologiczne teorie szczęścia. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 51-103). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Czapiński, J., Panek, T. (red.) (2005). Diagnoza społeczna 2005. Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego; www.diagnoza.com (19.08.2011).
Czapiński, J., Panek, T. (red.) (2009). Diagnoza społeczna 2009. Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego; www.diagnoza.com (19.08.2011).
Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., Griffin, S. (1985). The Satisfaction With Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49, 71-75.
Diener, E., Diener, M., Diener, C. (1995). Factors predicting the subjective well-being of nations. Journal of Personality and Social Psychology, 69, 5, 851-864.
Diener, E., Lucas, R. E., Oishi, S. (2002). Subjective well-being: The science of happiness and life satisfaction. W: C. R. Snyder, S. J. Lopez (red.), Handbook of positive psychology (s. 63-73). Oxford: Oxford University Press.
Diener, E., Sandvik, E., Pavor, W. (1991). Happiness is the frequency, not the intensity, of positive versus negative affect. W: F. Strack, M. Argyle, N. Schwarz (red.), Subjective well-being (s. 119-139). Oxford: Pergamon Press.
Dobrenko, K., Jarymowicz, M. (2011). Rozpoznawanie eksponowanych podrogowo słów o negatywnych bądź pozytywnych konotacjach. Psychologia – Etologia – Genetyka, 23, 1, 29-44.
Dobroczyński, B. (2010). Listy PROFANA. Między psychologią a religią. Kraków: LIST.
Gallup World Poll (2010). Happiness Map; http://www.targetmap.com/viewer.aspx?reportId=2903 (27.12.2010).
Gilbert, D. (2007). Na tropie szczęścia. Poznań: Media Rodzina.
Gołąb, A. (1978). Geneza procesów wartościowania. W: J. Reykowski (red.), Teoria osobowości a zachowania prospołeczne (s. 31-57). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Higgins, E. T. (1987). Self-discrepancy: A theory relating self and affect. Psychological Review, 94, 319-340.
Imbir, K., Jarymowicz, M. (2011). Wzbudzanie emocji o genezie automatycznej bądź refleksyjnej a przejawy efektywności kontroli uwagi w Teście Antysakkad. Psychologia – Etologia – Genetyka, 23, 9-28.
Jarymowicz, M. (red.) (2001). Pomiędzy afektem a intelektem: poszukiwania empiryczne. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Jarymowicz, M. (2006). O przejawach faworyzowania Swoich względem Obcych i rzekomej nieuchronności zjawiska. Warszawa: Wydawnictwo IP PAN.
Jarymowicz, M. (2008). Psychologiczne podstawy podmiotowości. Szkice teoretyczne, badania empiryczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jarymowicz, M. (2009). Racje serca i racje rozumu – w poszukiwaniu sensu idei powszechnie znanej. W: J. Kozielecki (red.), Nowe idee w psychologii (s. 183-215). Gdańsk: GWP.
Jarymowicz, M., Imbir, K. (2010). Próba taksonomii ludzkich emocji. Przegląd Psychologiczny, 53, 4, 439-461.
Jarymowicz, M., Imbir, K. (2011). O dynamice emocji wzbudzanych automatycznie bądź refleksyjnie. W: D. Doliński, W. Błaszczak (red.), Dynamika emocji. Teoria i praktyka (s. 13-30). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jarymowicz, M., Jasielska, D. (2011). Różnorodność emocji jako podstawa poczucia pełni szczęścia. Czasopismo Psychologiczne, 1, 17, 87-95.
Juczyński, Z. (2001). Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Klein, S. (2004). Formuła szczęścia. O doświadczaniu pełni życia. Warszawa: Jacek Santorski & Co.
Kohlberg, L. (1976). Moral stages and moralization. The cognitive-developmental approach. W: T. Lickona (red.), Moral development and behavior (s. 31-53). New York: Holt–Rinehart and Winston.
Kozielecki, J. (2009). Transgresjonizm – zarys nowego paradygmatu. W: J. Kozielecki (red.), Nowe idee w psychologii (s. 330-348). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
LeDoux, J. E. (1996/2000). Mózg emocjonalny. Poznań: Media Rodzina.
Lykken, D. (1999). Wrodzony potencjał szczęścia. Jak i dlaczego ludzie różnią się od siebie względem odczuwanego dobrostanu. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 257-284). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lykken, D., Tellegen, A. (1996). Happiness is a stochastic phenomenon. Psychological Science, 7, 186-189.
Lyubomirsky, S. (2001). Why are some people happier than others?: The role of cognitive and motivational processes in well-being. American Psychologist, 56, 3, 239-249.
Lyubomirsky, S. (2008). Wybierz szczęście. Warszawa: Laurum.
Lyubomirsky, S., Lepper, H. S. (1999). A measure of subjective happiness: Preliminary reliability and construct validation. Social Indicators Research, 46, 137-155.
Maslow, A. H. (1970/2006). Motywacja i osobowość. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mróz, B. (2011). Poczucie jakości życia u pracowników wyższego szczebla. Uwarunkowania osobowościowe i aksjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Oleś, P. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Oleś, P. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Piaget, J. (1966). Studia z psychologii dziecka. Warszawa: PWN.
Piaget, J. (1967). Rozwój ocen moralnych dziecka. Warszawa: PWN.
Reykowski, J. (1975). Osobowość jako centralny system regulacji i integracji czynności. W: T. Tomaszewski (red.), Psychologia (s. 762-825). Warszawa: PWN.
Reykowski, J. (1985). Standardy ewaluatywne. Geneza, zasady funkcjonowania, rozwój (zarys modelu teoretycznego). W: A. Gołąb, J. Reykowski, Studia nad rozwojem standardów ewaluatywnych (s. 12-49). Wrocław: Ossolineum.
Reykowski J. (1990). Rozwój moralny jako zjawisko wielowymiarowe. W: J. Reykowski, N. Eisenberg, E. Staub (red.), Indywidualne i społeczne wyznaczniki wartościowania (s. 33-58). Wrocław: Ossolineum.
Schwarz, N., Clore, G. L. (1983). Mood, misattribution, and judgments of well-being: Informative and directive functions of affective states. Journal of Personality and Social Psychology, 45, 513-523.
Seligmann, M. E. P. (2002). Positive psychology, positive prevention and positive therapy. W: C. R. Snyder, S. J. Lopez (red.), Handbook of positive psychology (s. 3-9). New York: Oxford University Press.
Seligmann, M. E. P. (2005). Prawdziwe szczęście. Poznań: Media Rodzina.
Seligmann, M. E. P. (2011). Flourish. New York: Free Press.
Tatarkiewicz, W. (1962/2004). O szczęściu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tomaszewski, T. (1966). Aktywność człowieka. W: M. Maruszewski, J. Reykowski, T. Tomaszewski (red.), Psychologia jako nauka o człowieku (s. 197-252). Warszawa: Książka i Wiedza.
Trzebińska, E. (2004). Siła psychiczna. Ujęcie doświadczeniowo-analityczne. Psychologia jakości życia, 1, 3, 1-20.
Trzebińska, E. (2008). Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Veenhoven, R. (1984). Conditions of happiness. Dordrecht, The Netherlands: Kluwer Academic Publishers.
Veenhoven, R. (1991). Questions an happiness: Classical topics, modern answers, blind spots. W: F. Strack, M. Argyle, N. Schwarz (red.), Subjective well-being (s. 7-25). Oxford: Pergamon Press.
Veenhoven, R. (2010). Patent na szczęście [wywiad z autorem przeprowadzony przez Bartosza Janiszewskiego]. Newsweek, 52, 57-64.
Wojciszke, B. (2002). Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Wojtyła, K. (1986). Miłość i odpowiedzialność. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Wolak, T., Naumczyk, P. (2011). Wzbudzanie emocji homeostatycznych i emocji związanych ze standardami JA a dane uzyskane w fMRI (raport z badań, Wydział Psychologii UW w Warszawie).
Opublikowane
2019-03-29
Dział
Artykuły