Rodzinne uwarunkowania społecznego funkcjonowania jednostek w świetle teorii Minuchina i Bowena
Słowa kluczowe:
społeczne funkcjonowanie; systemy rodzinne; typy rodzin; granice rodzinne; dyferencjacja „ja”; wzory relacyjne
Abstrakt
Społeczne funkcjonowanie jednostki – rozumiane jako sposób nawiązywania interakcji, ich efektywność i towarzyszące temu emocje – najczęściej interpretowane jest w ramach koncepcji socjalizacji. Zauważa się w nich istotną rolę środowiska rodzinnego, choć mechanizmy jego wpływu wydają się niedostatecznie podkreślone. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na koncepcje bardziej szczegółowo wyjaśniające wzajemną zależność między wzorem relacji rodzinnych a społecznym rozwojem dzieci. W tym kontekście zaprezentowano dopełniające się poglądy dwóch przedstawicieli podejścia systemowego – Salvadora Minuchina i Murraya Bowena, którzy zwrócili uwagę na zasadnicze właściwości rodzin, takie jak rodzaj granic, poziom dyferencjacji „ja” oraz wzory relacyjne (fuzja, triangulacja, osobisty autorytet, izolacja, intergeneracyjne zastraszanie).
Bibliografia
Argyle, M. (1998). Zdolności społeczne. W: S. Moscovici (red.), Psychologia społeczna w relacji ja–inni (s. 77-104).Warszawa: WSiP.
Benson, M. J., Larson, J. H., Wilson, S. M., Demo, D. H. (1993). Family of origin influences on late romantic relationships. Journal of Marriage nad the Family, 55, 663-672.
Boszormenyi-Nagy, I. (1965). A theory of relationships: Experience and transaction. W: I. Boszormenyi-Nagy, J. L. Framo (red.), Intensive family therapy: Theoretical and practical aspects (s. 33-86). New York: Harper&Row.
Boszormenyi-Nagy, I., Spark, G. M. (1973). Invisible loyalties: Reciprocity in intergenerational family therapy. New York: Harper&Row.
Bowen, M. (1966). The use of family theory in clinical practice. Comprehensive Psychiatry, 7, 345-374.
Bowen, M. (1976). Theory in the practice of psychotherapy. W: P. J. Guerin, Jr. (red.), Family therapy: Theory and practice (s. 42-90). New York: Gardner Press.
Bowen, M. (1978). Family therapy in clinical practice. New York: Jason Aronson.
Charles, R. (2001). Is there any empirical support for Bowen’s concepts of differentiation of self, triangulation, and fusion? American Journal of Family Therapy, 29, 279-292.
De Barbaro, M. (1999). Struktura rodziny. W: B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny (s. 45-55). Kraków: Wyd. UJ.
Domachowski, W., Sęk, H. (2000). Psychoterapia w ujęciu interakcyjnym i systemowym. W: H. Sęk (red.), Społeczna psychologia kliniczna (s. 425-445). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Drat-Ruszczak, K., Zubrzycka, E. (1994). Problem granic w systemach rodzinnych a psychosomatyka i psychozy. Psychoterapia, 1, 11-23.
Erel, O., Burman, B. (1995). Interrelatedness of marital relations and parent-child relations: A meta-analytic review. Psychological Bulletin, 118, 1, 108-132.
Fajkowska-Stanik, M. (2001). Transseksualizm i rodzina. Przekaz pokoleniowy wzorów relacyjnych w rodzinach transseksualnych kobiet. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Feldman, S. S., Gehring, T. M. (1988). Changing perceptions of family cohesion and power across adolescence. Child Development, 59, 1034-1045.
Field, D. (1996). Osobowości rodzinne. Warszawa: Logos.
Goldenberg, H., Goldenberg, I. (2006). Terapia rodzin. Kraków: Wyd. UJ.
Grzesiuk, L. (1987). Strukturalna terapia rodzin w ujęciu Minuchina. Nowiny Psychologiczne, 1, 33-48.
Haley, J. (1967). Toward a theory of pathological systems. W: G. H. Zuk, I. Boszormenyi-Nagy (red.), Family therapy and disturbed families (s. 11-27). Palo Alto: Science and Behavior Books.
Harwas-Napierała, B. (1990). Współczesny model wyjaśniania i terapii zjawisk patologicznych w rodzinie. Człowiek i Społeczeństwo, 6, 93-101.
Hinde, R. A. (1974). Biological bases of human social behaviour. New York: Mc Graw-Hill Book Company.
Hoffman, L. (1981). Foundations of family therapy: A conceptual framework for systems change. New York: Basic Books.
Hurrelmann, K. (1994). Struktura społeczna a rozwój osobowości. Poznań: WAM.
Johnson, S., Lebow, J. (2000). The “coming of age” of couple therapy: A decade review. Journal of Marital and Family Therapy, 26, 1, 23-38.
Johnson, P., Waldo, M. (1998). Integrating Minuchin’s boundary continuum and Bowen’s differentiation scale: A curvilinear representation. Contemporary Family Therapy, 20, 3, 403-413.
Kaleta, K. (2008). Czynniki socjalizacji w rodzinie. W: T. Sakowicz, K. Gąsior (red.), Rodzina źródłem życia i mądrości (t. 1, s. 245-254). Kielce: Wyd. UJK.
Kaleta, K. (2009a). „Ja” w interakcji z drugim „Ja”. Rodzinne uwarunkowania stylu interpersonalnego funkcjonowania młodzieży. W: I. Pufal-Struzik (red.), Oblicza „JA”. „Ja” twórcze, aspirujące, zwielokrotnione, wyczerpane, noetyczne, zagrożone patologią (s. 97-108). Kraków: Wyd. Impuls.
Kaleta, K. (2009b). Poczucie osamotnienia młodzieży z różnych systemów rodzinnych. W: S. Steuden, K. Janowski (red.), Psychospołeczne konteksty doświadczania straty (s. 131-142). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kołbik, I. (1999). Procesy emocjonalne w rodzinie. W: B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny (s. 31-44). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Kuncewicz, D. (2008). Strategie rozwiązywania konfliktów w parach narzeczeńskich a wzory relacyjne w rodzinie pochodzenia (mps pracy doktorskiej, Archiwum KUL).
Kuncewicz, D. (2009). Destruktywne strategie rozwiązywania konfliktów z perspektywy jednostki i w parach. W: S. Steuden, K. Janowski (red.), Psychospołeczne konteksty doświadczania straty (s. 111-130). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Lis, S. (1992). Proces socjalizacji dziecka w środowisku pozarodzinnym. Warszawa: PWN.
Lopez, F. G. (1991). Patterns of family conflict and their relation to college student adjustment. Journal of Counseling and Development, 69, 257-260.
Łapiński, B. (1988). Rola rodziny w osiąganiu autonomii przez dziecko w okresie dorastania. Psychologia Wychowawcza, 31, 5, 499-507.
Matczak, A. (2001). Kwestionariusz kompetencji społecznych. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
McGoldrick, M., Gerson, R., Shellenberger, S. (2007). Geogramy. Rozpoznanie i interwencja. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.
Miller, R. B., Anderson, S., Keala, D. K. (2004). Is Bowen theory valid? A review of basic research. Journal of Marital and Family Therapy, 30, 4, 453-466.
Minuchin, S. (1974). Families and family therapy. Cambridge: Harvard University Press.
Namysłowska, I. (2000). Terapia rodzin. Warszawa: IPiN.
Napier, A. Y., Whitaker, C. A. (2006). Rodzinna karuzela. Terapia rodzin bez tajemnic. Kraków: Znak.
Paul, N. L., Bloom, J. (1970). Multiple family therapy: Secrets and scapegoating in family crisis. International Journal of Group Psychotherapy, 20, 37-47.
Plopa, M. (2005). Psychologia rodziny: teoria i badania. Kraków: Impuls.
Płukis, A. (1993). Rodzice a uspołecznienie dziecka (próba pomiaru współzależności postaw). Zeszyty Naukowe (Pedagogika. Historia Wychowania), 23, 121-134.
Pomianowski, R. (1988). Analiza strukturalna zachowań interpersonalnych oraz interpsychicznych. Przegląd Psychologiczny, 31, 4, 1057-1077.
Prężyna, W. (1989). Rodzina naturalnym środowiskiem kształtowania się osobowości społecznej. W: A. Biela, Z. Uchnast, W. Witkowski (red.), Wykłady z psychologii w KUL (s. 129-139). Lublin: RW KUL.
Radochoński, M. (1980). Koncepcja terapii rodzinnej Salvadora Minuchina. Problemy Rodziny, 5, 33-40.
Radochoński, M. (1987a). Choroba a rodzina. Rzeszów: WSP.
Radochoński, M. (1987b). Rodzina jako system psychospołeczny. Problemy Rodziny, 5, 13-21.
Rogala-Obłękowska, J. (1999). Systemowa interpretacja mechanizmów funkcjonowania rodzin narkomanów. Nowiny Psychologiczne, 2, 23-35.
Simon, F., Stierlin, H. (1998). Słownik terapii rodzin. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Skorny, Z. (1987). Proces socjalizacji dzieci i młodzieży. Warszawa: WSiP.
Skowron, E. A. (2000). The role of differentiation of self in marital adjustment. Journal of Counseling Psychology, 47, 2, 229-237.
Skowron, E. A., Friedlander, M. L. (1998). The differentiation of self inventory: Development and initial validation. Journal of Counseling Psychology, 45, 3, 235-246.
Smith, J. B., Ray, R. E., Wetchler, J. L. (1998). Levels od fusion, triangulation, andadjustment in families of college students with physical and cognitive disabilities. The American Journal of Family Therapy, 26, 1, 29-38.
Stanik, J. (1980). Asocjalność nieletnich przestępców jako przedmiot psychologicznej diagnozy klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Stanik, J. (1994). Skala Ustosunkowań Interpersonalnych w diagnostyce psychologicznej. W: J. Stanik (red.), Wybrane metody diagnostyki i interwencji psychologicznej w sądowych sprawach rodzinnych (s. 9-41). Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
Stierlin, H. [i in.] (1980). The first interview with the family. New York: Brunner/Mazel.
Tryjarska, B. (1995). Skrypty życiowe a konflikty jawne i ukryte w małżeństwie. Warszawa: Wydział Psychologii UW.
Tryjarska, B. (1998). Terapia rodzinna. W: L. Grzesiuk (red.), Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy (s. 245-293). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tuason, M. T., Friedlander, M. L. (2000). Do parents differentiation levels predict those of their adult children? And other tests od Bowen theory in a Philippine sample. Journal of Counseling Psychology, 47, 1, 27-35.
Tyszka, Z. (2000). Stan rodziny współczesnej a wewnątrzrodzinna socjalizacja dzieci. Roczniki Socjologii Rodziny, 12, 7-14.
Tyszkowa, M. (1985). Badania nad uspołecznieniem i osobowością dzieci jedynych i mających rodzeństwo. W: M. Tyszkowa (red.), Rozwój dziecka w rodzinie i poza rodziną (s. 9-68). Poznań: UAM.
Tyszkowa, M. (1991). Związek między rodziną a rozwojem psychicznym człowieka: poszukiwanie paradygmatu teoretycznego. Roczniki Socjologii Rodziny, 3, 133-153.
Williamson, D. S. (1981). Personal authority in family experience via termination of the intergenerational hierarchical boundary: A “new” stage in the family life cycle. Journal of Marital and Family Therapy, 7, 441-452.
Williamson, D. S. (1982). Personal authority in family experience via termination of the inter-generational hierarchical boundary. Part III: personal authority defined, and the power of play in the change process. Journal of Marital and Family Therapy, 8, 309-323.
Benson, M. J., Larson, J. H., Wilson, S. M., Demo, D. H. (1993). Family of origin influences on late romantic relationships. Journal of Marriage nad the Family, 55, 663-672.
Boszormenyi-Nagy, I. (1965). A theory of relationships: Experience and transaction. W: I. Boszormenyi-Nagy, J. L. Framo (red.), Intensive family therapy: Theoretical and practical aspects (s. 33-86). New York: Harper&Row.
Boszormenyi-Nagy, I., Spark, G. M. (1973). Invisible loyalties: Reciprocity in intergenerational family therapy. New York: Harper&Row.
Bowen, M. (1966). The use of family theory in clinical practice. Comprehensive Psychiatry, 7, 345-374.
Bowen, M. (1976). Theory in the practice of psychotherapy. W: P. J. Guerin, Jr. (red.), Family therapy: Theory and practice (s. 42-90). New York: Gardner Press.
Bowen, M. (1978). Family therapy in clinical practice. New York: Jason Aronson.
Charles, R. (2001). Is there any empirical support for Bowen’s concepts of differentiation of self, triangulation, and fusion? American Journal of Family Therapy, 29, 279-292.
De Barbaro, M. (1999). Struktura rodziny. W: B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny (s. 45-55). Kraków: Wyd. UJ.
Domachowski, W., Sęk, H. (2000). Psychoterapia w ujęciu interakcyjnym i systemowym. W: H. Sęk (red.), Społeczna psychologia kliniczna (s. 425-445). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Drat-Ruszczak, K., Zubrzycka, E. (1994). Problem granic w systemach rodzinnych a psychosomatyka i psychozy. Psychoterapia, 1, 11-23.
Erel, O., Burman, B. (1995). Interrelatedness of marital relations and parent-child relations: A meta-analytic review. Psychological Bulletin, 118, 1, 108-132.
Fajkowska-Stanik, M. (2001). Transseksualizm i rodzina. Przekaz pokoleniowy wzorów relacyjnych w rodzinach transseksualnych kobiet. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Feldman, S. S., Gehring, T. M. (1988). Changing perceptions of family cohesion and power across adolescence. Child Development, 59, 1034-1045.
Field, D. (1996). Osobowości rodzinne. Warszawa: Logos.
Goldenberg, H., Goldenberg, I. (2006). Terapia rodzin. Kraków: Wyd. UJ.
Grzesiuk, L. (1987). Strukturalna terapia rodzin w ujęciu Minuchina. Nowiny Psychologiczne, 1, 33-48.
Haley, J. (1967). Toward a theory of pathological systems. W: G. H. Zuk, I. Boszormenyi-Nagy (red.), Family therapy and disturbed families (s. 11-27). Palo Alto: Science and Behavior Books.
Harwas-Napierała, B. (1990). Współczesny model wyjaśniania i terapii zjawisk patologicznych w rodzinie. Człowiek i Społeczeństwo, 6, 93-101.
Hinde, R. A. (1974). Biological bases of human social behaviour. New York: Mc Graw-Hill Book Company.
Hoffman, L. (1981). Foundations of family therapy: A conceptual framework for systems change. New York: Basic Books.
Hurrelmann, K. (1994). Struktura społeczna a rozwój osobowości. Poznań: WAM.
Johnson, S., Lebow, J. (2000). The “coming of age” of couple therapy: A decade review. Journal of Marital and Family Therapy, 26, 1, 23-38.
Johnson, P., Waldo, M. (1998). Integrating Minuchin’s boundary continuum and Bowen’s differentiation scale: A curvilinear representation. Contemporary Family Therapy, 20, 3, 403-413.
Kaleta, K. (2008). Czynniki socjalizacji w rodzinie. W: T. Sakowicz, K. Gąsior (red.), Rodzina źródłem życia i mądrości (t. 1, s. 245-254). Kielce: Wyd. UJK.
Kaleta, K. (2009a). „Ja” w interakcji z drugim „Ja”. Rodzinne uwarunkowania stylu interpersonalnego funkcjonowania młodzieży. W: I. Pufal-Struzik (red.), Oblicza „JA”. „Ja” twórcze, aspirujące, zwielokrotnione, wyczerpane, noetyczne, zagrożone patologią (s. 97-108). Kraków: Wyd. Impuls.
Kaleta, K. (2009b). Poczucie osamotnienia młodzieży z różnych systemów rodzinnych. W: S. Steuden, K. Janowski (red.), Psychospołeczne konteksty doświadczania straty (s. 131-142). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kołbik, I. (1999). Procesy emocjonalne w rodzinie. W: B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny (s. 31-44). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Kuncewicz, D. (2008). Strategie rozwiązywania konfliktów w parach narzeczeńskich a wzory relacyjne w rodzinie pochodzenia (mps pracy doktorskiej, Archiwum KUL).
Kuncewicz, D. (2009). Destruktywne strategie rozwiązywania konfliktów z perspektywy jednostki i w parach. W: S. Steuden, K. Janowski (red.), Psychospołeczne konteksty doświadczania straty (s. 111-130). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Lis, S. (1992). Proces socjalizacji dziecka w środowisku pozarodzinnym. Warszawa: PWN.
Lopez, F. G. (1991). Patterns of family conflict and their relation to college student adjustment. Journal of Counseling and Development, 69, 257-260.
Łapiński, B. (1988). Rola rodziny w osiąganiu autonomii przez dziecko w okresie dorastania. Psychologia Wychowawcza, 31, 5, 499-507.
Matczak, A. (2001). Kwestionariusz kompetencji społecznych. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
McGoldrick, M., Gerson, R., Shellenberger, S. (2007). Geogramy. Rozpoznanie i interwencja. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.
Miller, R. B., Anderson, S., Keala, D. K. (2004). Is Bowen theory valid? A review of basic research. Journal of Marital and Family Therapy, 30, 4, 453-466.
Minuchin, S. (1974). Families and family therapy. Cambridge: Harvard University Press.
Namysłowska, I. (2000). Terapia rodzin. Warszawa: IPiN.
Napier, A. Y., Whitaker, C. A. (2006). Rodzinna karuzela. Terapia rodzin bez tajemnic. Kraków: Znak.
Paul, N. L., Bloom, J. (1970). Multiple family therapy: Secrets and scapegoating in family crisis. International Journal of Group Psychotherapy, 20, 37-47.
Plopa, M. (2005). Psychologia rodziny: teoria i badania. Kraków: Impuls.
Płukis, A. (1993). Rodzice a uspołecznienie dziecka (próba pomiaru współzależności postaw). Zeszyty Naukowe (Pedagogika. Historia Wychowania), 23, 121-134.
Pomianowski, R. (1988). Analiza strukturalna zachowań interpersonalnych oraz interpsychicznych. Przegląd Psychologiczny, 31, 4, 1057-1077.
Prężyna, W. (1989). Rodzina naturalnym środowiskiem kształtowania się osobowości społecznej. W: A. Biela, Z. Uchnast, W. Witkowski (red.), Wykłady z psychologii w KUL (s. 129-139). Lublin: RW KUL.
Radochoński, M. (1980). Koncepcja terapii rodzinnej Salvadora Minuchina. Problemy Rodziny, 5, 33-40.
Radochoński, M. (1987a). Choroba a rodzina. Rzeszów: WSP.
Radochoński, M. (1987b). Rodzina jako system psychospołeczny. Problemy Rodziny, 5, 13-21.
Rogala-Obłękowska, J. (1999). Systemowa interpretacja mechanizmów funkcjonowania rodzin narkomanów. Nowiny Psychologiczne, 2, 23-35.
Simon, F., Stierlin, H. (1998). Słownik terapii rodzin. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Skorny, Z. (1987). Proces socjalizacji dzieci i młodzieży. Warszawa: WSiP.
Skowron, E. A. (2000). The role of differentiation of self in marital adjustment. Journal of Counseling Psychology, 47, 2, 229-237.
Skowron, E. A., Friedlander, M. L. (1998). The differentiation of self inventory: Development and initial validation. Journal of Counseling Psychology, 45, 3, 235-246.
Smith, J. B., Ray, R. E., Wetchler, J. L. (1998). Levels od fusion, triangulation, andadjustment in families of college students with physical and cognitive disabilities. The American Journal of Family Therapy, 26, 1, 29-38.
Stanik, J. (1980). Asocjalność nieletnich przestępców jako przedmiot psychologicznej diagnozy klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Stanik, J. (1994). Skala Ustosunkowań Interpersonalnych w diagnostyce psychologicznej. W: J. Stanik (red.), Wybrane metody diagnostyki i interwencji psychologicznej w sądowych sprawach rodzinnych (s. 9-41). Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
Stierlin, H. [i in.] (1980). The first interview with the family. New York: Brunner/Mazel.
Tryjarska, B. (1995). Skrypty życiowe a konflikty jawne i ukryte w małżeństwie. Warszawa: Wydział Psychologii UW.
Tryjarska, B. (1998). Terapia rodzinna. W: L. Grzesiuk (red.), Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy (s. 245-293). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tuason, M. T., Friedlander, M. L. (2000). Do parents differentiation levels predict those of their adult children? And other tests od Bowen theory in a Philippine sample. Journal of Counseling Psychology, 47, 1, 27-35.
Tyszka, Z. (2000). Stan rodziny współczesnej a wewnątrzrodzinna socjalizacja dzieci. Roczniki Socjologii Rodziny, 12, 7-14.
Tyszkowa, M. (1985). Badania nad uspołecznieniem i osobowością dzieci jedynych i mających rodzeństwo. W: M. Tyszkowa (red.), Rozwój dziecka w rodzinie i poza rodziną (s. 9-68). Poznań: UAM.
Tyszkowa, M. (1991). Związek między rodziną a rozwojem psychicznym człowieka: poszukiwanie paradygmatu teoretycznego. Roczniki Socjologii Rodziny, 3, 133-153.
Williamson, D. S. (1981). Personal authority in family experience via termination of the intergenerational hierarchical boundary: A “new” stage in the family life cycle. Journal of Marital and Family Therapy, 7, 441-452.
Williamson, D. S. (1982). Personal authority in family experience via termination of the inter-generational hierarchical boundary. Part III: personal authority defined, and the power of play in the change process. Journal of Marital and Family Therapy, 8, 309-323.
Opublikowane
2019-03-29
Numer
Dział
Artykuły
Copyright (c) 2011 Roczniki Psychologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
