O pewnej próbie stworzenia metapsychologii. Adrian van Kaam post mortem

Andrzej Jastrzębski

Andrzej Jastrzębski Pontifical University of Saint Thomas Aquinas in Rome (Angelicum)

Słowa kluczowe: fenomenologia; egzystencjalizm; antropologia psychologiczna; filozofia; byt ludzki

Abstrakt

Niedawno zmarły Adrian van Kaam CSSp był jednym z przedstawicieli kierunku fenomenolo- giczno-egzystencjalnego w psychologii. Jego prace wpisują się w początki nurtu psychologii humanistycznej oraz egzystencjalnej w Stanach Zjednoczonych, a postulowany przez niego dialog z filozofią jest charakterystyczny dla tego okresu dziejów psychologii. Projekt badawczy van Kaama był jednakże o wiele bardziej ambitny, podobny w swych założeniach do propozycji antropologii wielowymiarowej V. Frankla. Chodziło mu o stworzenie metateoretycznej bazy dla możliwie wszystkich z natury nieporównywalnych do siebie ujęć psychologicznych w celu umożliwienia im owocnego dialogu. Propozycje van Kaama nie spotykały się jednak z entuzjastycznym przyjęciem środowisk psychologicznych, a sam ich autor bywa jedynie okazjonalnie wzmiankowany w publikacjach dotyczących tego okresu historii psychologii. Prezentowany artykuł jest próbą przybliżenia polskiemu czytelnikowi zarówno dorobku naukowego van Kaama na polu psychologii teoretycznej, psychoterapii oraz teorii duchowości, jak i odpowiedzi na pytanie, dlaczego jego naukowe dociekania nie odbiły się szerokim echem w historii psychologii.

Bibliografia

Allport, G. W. (1955). Becoming. Basic considerations for a psychology ofpersonality. New Haven: Yale UP.
Allport, G. W. (1964). Personality and social encounter. Boston: Beacon Press.
Anderson, J., Eppard, J. (1998). Van Kaam's Method Revisited. Qualitative Health Research, 8, 3, 399-403.
Brentano, F. (1995). Psychology from an Empirical Standpoint. London: Routledge.
Buber, M. (1954). Die Schriften über das dialogische Prinzip. Heidelberg: Verlag Lambert Schneider.
Burston, D. (2008a). Adrian van Kaam (1920-2007). Humanistic Psychologist (Jan), 36, 1, 90-91.
Burston, D. (2008b). Adrian van Kaam. Existential analysis. Journal of the Society for Existential Analysis (Jan), 19, 1, 176-177.
Frankl, V. E. (1970). Redukcjonizm. Więź, 9, 3-14.
Frankl, V. E. (1971). Homo patiens. Warszawa: PAX.
Frankl, V. E. (1974). Der unbewußte Gott. München: Kösel-Verlag.
Giorgi, A. (1970). Psychology as a human science. New York: Harper and Row.
Giorgi, A. (1991). Psychologia jako nauka humanistyczna w świetle założeń podejścia fenomenologicznego. W: A. Januszewski, Z. Uchnast, T. Witkowski (red.), Wykłady z psychologii w KUL (t. 5, s. 309-344). Lublin: RW KUL.
Giorgi, A. (2002). Psychologia jako nauka empiryczna uprawiana z ludzkiej perspektywy. Podejście fenomenologiczne. Białystok: TransHumana.
Hall, C. S., Lindzey, G. S. (1990). Teorie osobowości. Warszawa: PWN.
Heidegger, M. (1962). Being and time. New York: Harper & Row.
Hermans, H. J. M., Hermans-Jansen, E. (2000). Autonarracje: tworzenie znaczeń w psychoterapii (tłum. P. Oleś). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Hermans, H., Kempen, H. (1993). The dialogical self: Meaning as movement. San Diego: Academic Press.
Husserl, E. (1973). Pariser Vorträge. The Hague, Netherlands: Martinus Nijhoff.
Jakubik, A. (1989). Podstawowe kierunki psychiatrii dynamicznej. Warszawa: PZWL.
Kreuch, T. J. (1983). Adrian van Kaam’s psychology and religious personality model. Journal of Psychology and Christianity, 2, 39-50.
Maslow, A. H. (1954). Motivation and personality. New York: Harper & Bros.
Maslow, A. H. (1962). Toward a psychology of being. Princeton-New York: D. Van Nostrand, Co.
Misiak, H., Sexton, V. S. (1966). History of psychology: An overview. New York: Grune & Stratton.
Muto, S. A., Martin, F. (2009). Portrait of Adrian van Kaam and humanistic psychology. Journal of Humanistic Psychology (Jul), 49, 3, 355-375.
Oleś, P. K. (2003). Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa: Scholar.
Popielski, K. (1994). Noetyczny wymiar osobowości. Lublin: RW KUL.
Rogers, C. R. (1961). On becoming a person. Boston: Houghton Mifflin Company.
Sikorska, K., Trzópek, J. (1999). Narodziny psychologii egzystencjalnej i jej związki z innymi kierunkami w psychologii. W: M. Opoczyńska (red), Wprowadzenie do psychologii egzystencjalnej (s. 79-128). Kraków: UJ.
Uchnast, Z. (1983). Humanistyczna orientacja w psychologii osobowości. Lublin: RW KUL.
Van Kaam, A. L. (1966a). Personality fulfillment in the spiritual life. Pennsylvania: Dimension Books.
Van Kaam, A. L. (1966b). The art of existential counseling. Wilkes-Barre, Pennsylvania: Dimension Books.
Van Kaam, A. L. (1969). Existential foundations of psychology. Garden City-New York: Image Books.
Van Kaam, A. L. (1983a). Foundations for personality study: An Adrian van Kaam reader. Den- ville, NJ: Dimension Books.
Van Kaam, A. L. (1983b). Fundamental formation: Formative spirituality 1. New York: Crossroad.
Van Kaam, A. L. (1985). Formative spirituality 2: Human formation. New York: Crossroad.
Van Kaam, A. L. (1986). Formation of the human heart: Formative spirituality 3. New York: Crossroad.
Van Kaam, A. L. (1964). Religion and personality. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall, Inc.
Walters, A. (1954). Contemporary personality theory. W: M. B. Arnold, J. A. Gasson (red.), The human person: An approach to an integral theory of personality (s. 101-126). New York: Ronald Press.
Wertz, F. J. (2006). Phenomenological currents in twentieth-century psychology. W: H. L. Dreyfus, M. A. Wrathall (red.), A companion to phenomenology and existentialism (s. 394-411). London: Blackwell Publishing, Ltd.