Sisu - fińska emocja kulturowa i jej mitoanaliza w koncepcji R. Shwedera
Słowa kluczowe:
sisu; psychologia kulturowa; Richard Shweder; fińska emocja kulturowa; psychologia mitu; mitoanaliza
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie znaczenia fińskiej emocji kulturowej sisu („wytrzymałość”, „odwaga”, „upór”, „determinacja”) i odczytanie jej w ramach założeń psychologii kulturowej emocji R. Shwe- dera. Traktowanie emocji jako determinowanych kulturowo skryptów i zastosowanie mitoanalizy (Shweder, Haidt 2005) stwarza narzędzie umożliwiające badanie i adekwatne rozumienie emocji kulturowych. Rozbiór emocji na człony narracyjne umożliwia precyzyjne zdefiniowanie i odczytanie znaczenia emocji kulturowych - nawet tak złożonych, jak sisu.
Bibliografia
Aho, W. R. (1994). Is “sisu” alive and well among Finnish Americans? Finnish Americana, 10, 43-47.
Alho, O. (red.) (1997). Finland: A cultural encyclopedia. Helsinki: SKS.
Aslama, M., Pantti, M. (2007). Flagging Finnishness. Reproducing nidentity in reality television. Television & New Media, 8, 49-67.
Boesch, E. (1991). Symbolic action theory and cultural psychology. Berlin-New York: Springer.
Boski, P. (2000). Psychologia kulturowa i międzykulturowa. Czym są i co je różni od Głównego Nurtu. Czasopismo Psychologiczne, 6, 3, 4, 215-234.
Boski, P. (2009). Kulturowe ramy zachowań społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Brecht, B. (1969). Rozmowy uchodźców. Warszawa: PIW.
Bruner J. S. (1960). Myth and identity. W: H. Murray (red.), Myth and mythmaking (s. 35-47). New York: George Braziller.
Dahlgren, M., Nurmelin, M. (2007). A survival guide to Finnish. Sauna, Sisu & Sibelius. Helsinki: Yrityskujat.
Dudek, Z. W., Pankalla, A. (2008). Psychologia kultury. Doświadczenia graniczne i transkulturowe. Warszawa: Eneteia.
Ekman, P., Davidson, R. J. (1999). Posłowie. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji (s. 212-218). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Geertz, C. (2005). Interpretacja kultur. Kraków: WUJ.
Goodrich, A. (1960). Study in Sisu. New York: Ballantine Books.
Haataja, L., Kallio, V. (1994). Suomalainen sisu. Porvo: WSOY.
Kalevala (1998). J. Litwiniuk (tłum.). Warszawa: PIW.
Lahtinen, R. (2008). Sisulla siitä selviää. Jyväskylä: Gummerus.
Lewis, M., Haviland-Jones, J., Barret, L. F. (red.) (2008). Handbook of emotions. New York: The Guilford Press.
Linna, V. (1965). Tuntematon sotilas. Porvo: Werner Söderström Osakeyhtiö.
Linna, V. (1997). Täällä pohjantähden alla. Juva: WSOY.
Lucas, K., Buzzanell, P. M. (2004). Blue-cwork, career, and success: Occupational narratives of “sisu”. Journal of Applied Communication Research, 32, 4, 273-292.
Lutz, C. A. (1988). Unnatural emotions. Chicago: The University of Chicago Press.
Menon, U. (2000). Analyzing emotions as culturally constructed scripts. Culture & Psychology, 6,
40-50.
Nygren, H. (1981). Sisu. Suomen ja maailman tiellä. Helsinki: Oy Suomen Autoteollisuus Ab.
Pankalla, A. (2000). Psychologia mitu. Kultury tradycyjne a współczesność. Warszawa: Eneteia.
Pankalla, A. (2008). Psychologie kulturowe? 1,8% człowieka. W: Z. W. Dudek, A. Pankalla (red.), Psychologia kultury. Doświadczenia graniczne i transkulturowe (s. 112-135). Warszawa: Eneteia.
Rapola, M. (1946). Weitere Beiträge aus der älteren finnischen Schriftsprache zum Bedeutungsbild des Wortes „sisu“. W: M. Rapola (red.), Varia: 1944-1954 (nadbitka z: Finnisch-ugrischen Forschungen XIX, 179-189).
Rapola, M. (1947). Kieli elää. Porvo: WSOY.
Ratner, C. (1999). Three approaches to cultural psychology: A critique. Cultural Dynamics, 11, 1, 7-31.
Ratner, C. (2000). A cultural-psychological analysis of emotions. Culture & Psychology, 6, 5-39.
Renvall, G. (1826). Suomalainen Sana-Kirja = Lexicon linguae Finnicae, cum nterpretatione du- plici, copiosiore Latina, brevorie Germanica. Aboae: Typis Frenckellianis.
Shweder, R. A. (1984). A colloquy of culture theorists. W: R. A. Shweder, R. A. Le Vine (red.), Culture theory. Essays on mind, self and emotion (s. 210-230). Cambridge: Cambridge University Press.
Shweder, R. A. (1991). Thinking through cultures. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Shweder, R. A. (1993). The cultural psychology of the emotions. W: M. Lewis, J. Haviland (red.), Handbook of emotions (s. 57-57). New York: The Guilford Press.
Shweder, R. A. (1999). „Nie jesteś chory, tylko się zakochałeś” - emocja jako system interpretacji. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji (s. 35-47). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Shweder, R. A., Haidt, J. (2005). Psychologia kulturowa emocji - od starożytności po czasy współczesne. W: M. Lewis, J. M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji (s. 77-86). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Shweder, R. A., Haidt, J., Horton, R., Joseph, C. (2008). The cultural psychology of the emotions: Ancient and renewed. W: M. Lewis, J. Haviland-Jones, L. F. Barret (red.), Handbook of emotions (s. 409-427). New York: The Guilford Press.
Stoller, P. E. (1996). Sauna, “sisu” and sibelius. Ethnic identity among Finnish Americans. The Sociological Quarterly, 37, 145-175.
Virtanen, M. (1988). Mita suomalaisuus on? W: O. Alho, A. Raunio, M. Virtanen (red.), Ihminen ja kulttuuri (s. 1-30). Helsinki: Vientikoulutussaatio.
Wierzbcka, A. (1995). Emotion and facial expression: A semantic perspective. Culture & Psychology, 1, 227-258.
Wierzbicka, A. (1998). Angst. Culture & Psychology, 4, 161-188.
Wierzbicka, A. (2001). A culturally salient Polish emotion: Przykro [’Pshickro]. International Journal of Group Tensions, 30, 3-27.
Wierzbicka, A. (2004). ‘Happiness’ in cross-linguistic & cross-cultural perspective. Daedalus, 133, 34-43.
Wierzbicka, A. (2009). Language and metalanguage: Key issues in emotion research. Emotion Review, 1, 3-14.
Filmografia
Tuntematon sotilas (1955). Reżyseria E. Laine, scenariusz J. Nevalainen, na podstawie powieści V. Linna. Oy Suomen Filmiteollisuus. DVD Finnkino. 169 min.
Alho, O. (red.) (1997). Finland: A cultural encyclopedia. Helsinki: SKS.
Aslama, M., Pantti, M. (2007). Flagging Finnishness. Reproducing nidentity in reality television. Television & New Media, 8, 49-67.
Boesch, E. (1991). Symbolic action theory and cultural psychology. Berlin-New York: Springer.
Boski, P. (2000). Psychologia kulturowa i międzykulturowa. Czym są i co je różni od Głównego Nurtu. Czasopismo Psychologiczne, 6, 3, 4, 215-234.
Boski, P. (2009). Kulturowe ramy zachowań społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Brecht, B. (1969). Rozmowy uchodźców. Warszawa: PIW.
Bruner J. S. (1960). Myth and identity. W: H. Murray (red.), Myth and mythmaking (s. 35-47). New York: George Braziller.
Dahlgren, M., Nurmelin, M. (2007). A survival guide to Finnish. Sauna, Sisu & Sibelius. Helsinki: Yrityskujat.
Dudek, Z. W., Pankalla, A. (2008). Psychologia kultury. Doświadczenia graniczne i transkulturowe. Warszawa: Eneteia.
Ekman, P., Davidson, R. J. (1999). Posłowie. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji (s. 212-218). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Geertz, C. (2005). Interpretacja kultur. Kraków: WUJ.
Goodrich, A. (1960). Study in Sisu. New York: Ballantine Books.
Haataja, L., Kallio, V. (1994). Suomalainen sisu. Porvo: WSOY.
Kalevala (1998). J. Litwiniuk (tłum.). Warszawa: PIW.
Lahtinen, R. (2008). Sisulla siitä selviää. Jyväskylä: Gummerus.
Lewis, M., Haviland-Jones, J., Barret, L. F. (red.) (2008). Handbook of emotions. New York: The Guilford Press.
Linna, V. (1965). Tuntematon sotilas. Porvo: Werner Söderström Osakeyhtiö.
Linna, V. (1997). Täällä pohjantähden alla. Juva: WSOY.
Lucas, K., Buzzanell, P. M. (2004). Blue-cwork, career, and success: Occupational narratives of “sisu”. Journal of Applied Communication Research, 32, 4, 273-292.
Lutz, C. A. (1988). Unnatural emotions. Chicago: The University of Chicago Press.
Menon, U. (2000). Analyzing emotions as culturally constructed scripts. Culture & Psychology, 6,
40-50.
Nygren, H. (1981). Sisu. Suomen ja maailman tiellä. Helsinki: Oy Suomen Autoteollisuus Ab.
Pankalla, A. (2000). Psychologia mitu. Kultury tradycyjne a współczesność. Warszawa: Eneteia.
Pankalla, A. (2008). Psychologie kulturowe? 1,8% człowieka. W: Z. W. Dudek, A. Pankalla (red.), Psychologia kultury. Doświadczenia graniczne i transkulturowe (s. 112-135). Warszawa: Eneteia.
Rapola, M. (1946). Weitere Beiträge aus der älteren finnischen Schriftsprache zum Bedeutungsbild des Wortes „sisu“. W: M. Rapola (red.), Varia: 1944-1954 (nadbitka z: Finnisch-ugrischen Forschungen XIX, 179-189).
Rapola, M. (1947). Kieli elää. Porvo: WSOY.
Ratner, C. (1999). Three approaches to cultural psychology: A critique. Cultural Dynamics, 11, 1, 7-31.
Ratner, C. (2000). A cultural-psychological analysis of emotions. Culture & Psychology, 6, 5-39.
Renvall, G. (1826). Suomalainen Sana-Kirja = Lexicon linguae Finnicae, cum nterpretatione du- plici, copiosiore Latina, brevorie Germanica. Aboae: Typis Frenckellianis.
Shweder, R. A. (1984). A colloquy of culture theorists. W: R. A. Shweder, R. A. Le Vine (red.), Culture theory. Essays on mind, self and emotion (s. 210-230). Cambridge: Cambridge University Press.
Shweder, R. A. (1991). Thinking through cultures. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Shweder, R. A. (1993). The cultural psychology of the emotions. W: M. Lewis, J. Haviland (red.), Handbook of emotions (s. 57-57). New York: The Guilford Press.
Shweder, R. A. (1999). „Nie jesteś chory, tylko się zakochałeś” - emocja jako system interpretacji. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji (s. 35-47). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Shweder, R. A., Haidt, J. (2005). Psychologia kulturowa emocji - od starożytności po czasy współczesne. W: M. Lewis, J. M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji (s. 77-86). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Shweder, R. A., Haidt, J., Horton, R., Joseph, C. (2008). The cultural psychology of the emotions: Ancient and renewed. W: M. Lewis, J. Haviland-Jones, L. F. Barret (red.), Handbook of emotions (s. 409-427). New York: The Guilford Press.
Stoller, P. E. (1996). Sauna, “sisu” and sibelius. Ethnic identity among Finnish Americans. The Sociological Quarterly, 37, 145-175.
Virtanen, M. (1988). Mita suomalaisuus on? W: O. Alho, A. Raunio, M. Virtanen (red.), Ihminen ja kulttuuri (s. 1-30). Helsinki: Vientikoulutussaatio.
Wierzbcka, A. (1995). Emotion and facial expression: A semantic perspective. Culture & Psychology, 1, 227-258.
Wierzbicka, A. (1998). Angst. Culture & Psychology, 4, 161-188.
Wierzbicka, A. (2001). A culturally salient Polish emotion: Przykro [’Pshickro]. International Journal of Group Tensions, 30, 3-27.
Wierzbicka, A. (2004). ‘Happiness’ in cross-linguistic & cross-cultural perspective. Daedalus, 133, 34-43.
Wierzbicka, A. (2009). Language and metalanguage: Key issues in emotion research. Emotion Review, 1, 3-14.
Filmografia
Tuntematon sotilas (1955). Reżyseria E. Laine, scenariusz J. Nevalainen, na podstawie powieści V. Linna. Oy Suomen Filmiteollisuus. DVD Finnkino. 169 min.
Opublikowane
2019-03-29
Numer
Dział
Artykuły
Copyright (c) 2010 Roczniki Psychologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
