Obraz brzemienia rodziny z osobą chorą na schizofrenię

  • Maria Chuchra Wydział Nauk Społecznych, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Słowa kluczowe: schizofrenia; brzemię rodziny

Abstrakt

Naukowe zainteresowanie rodziną chorych na schizofrenię ma swoistą historię. W latach czterdziestych w systemie rodzinnym upatrywano główną przyczynę tej choroby. Obwinianie rodziny za spowodowanie choroby przerodziło się następnie w oskarżanie o powodowanie jej nawrotów. Akcentowane obecnie teorie genetyczne także nie rozwiązują problemu, gdyż rodzice czują się winni z powodu swoich genów. Z czasem zaczęto dostrzegać, że rodzina dźwiga materialne, emocjonalne i społeczne konsekwencje choroby, a ciężar opieki nad chorym nazwano „brzemieniem rodziny”. W tym kontekście doszło do rozwoju tendencji przeciwstawnych, nastawionych na niesienie pomocy i wsparcia rodzinom z chorym na schizofrenię. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie, jak trudnym i złożonym problemem jest życie z człowiekiem chorym psychicznie w rodzinie. Artykuł składa się z dwóch części; w pierwszej nakreślono ogólnie funkcjonowanie rodziny w sytuacji zachorowania jednego z jej członków, w drugiej natomiast przybliżono rozumienie brzemienia i czynników z nim związanych.

Bibliografia

Awad, A. G., Voruganti, L. N. (2008). The burden of schizophrenia on caregivers: A review. Phamacoeconomics, 26, 2, 149-62.
Axeleod, J., Geismar, L. (1994). Families of chronically mentally ill patients: Their structure, coping resources and tolerance. Health and Social Work, 19, 4, 271-278.
Barak, D., Solomon, Z. (2005). In the shadow of schizophrenia: A study of siblings’ perceptions. Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences, 42, 4, 234-241.
Baronet, A. (1999). Factors associated with caregiver burden in mentally illness: A critical review of the research literature. Clinical Psychology Review, 7, 819-841.
Bohomolec, E., Namysłowska, I., Szyszkowski, W. (1978). Wpływ choroby psychicznej na funkcjonowanie rodziny. Psychiatria Polska, 12, 1, 79-85.
Borysewicz, K. (2003). Między tolerancją a dyskryminacją - stereotyp schizofrenii w polskich czasopismach opiniotwórczych. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 12, 403-411.
Boye, B., Bentsen, H., Ulstein, I., Notland, T. H., Lersbryggen, A., Lingj^rde, O., Malt, U. F. (2001). Relatives’ distress and patients’ symptoms and behaviours: A prospective study of patients with schizophrenia and their relatives. Acta Psychiatrica Scandinavica, 104, 42-50.
Brodniak, W., Stańczak, T. (1985). Rodzina chorego w środowisku społecznym. W: W. Brodniak (red.), Społeczne problemy leczenia zaburzeń psychicznych (s. 42-48). Warszawa: PZWL.
Brodoff, A. S. (1996). The burden of unvisible baggage: Siblings, offspring and spouses, information and resources booklet. NAMI.
Brown, G. W., Birley, J., Wing, J. (1972). Influence of family life on the course of schizophrenic disorder: Replication. British Journal of Psychiatry, 121, 241-258.
Brown, G. W., Carstairs, G., Topping, G. (1958). The post-hospital adjustment of chronic mental patients. Lancet, 2, 685-689.
Caron, J., Mercier, C., Martin, A., Stip, E. (2005). The role of social support, family burden and satisfaction with services in psychological distress and quality of life of families of individuals with schizophrenia. Autumn, 30, 2,165-91.
Carpentier, N., Lesage, A., Goulet, J., Lalonde, P., Renaud, M. (1992). Burden of care of families not living with young schizophrenic relatives. Hospital and Community Psychiatry, 43, 38-43.
Caqueo-Urizar, A., Gutierrez-Maldonado, J. (2006). Burden of care in families of patients with schizophrenia. Quality of Life Research. An International Journal of Quality of Life Aspects of Treatment, Care and Rehabilitation, 15, 4, 719-24.
Charles, H., Manoranjitham, S. D., Jacob, K. S. (2007). Stigma and explanatory models among people with schizophrenia and their relatives in Vellore, South India. International Journal of Social Psychiatry, 53, 4, 325-332.
Chądzyńska, M., Meder, J., Tyszkowska, M. (2008). Współpraca w leczeniu schizofrenii - wyniki projektu ADHES (pogłębiona analiza). Psychiatria Polska, 42, 561-570.
Chen Fang-pei, Greenberg, J. S. (2004). A positive aspect of caregiving: The influence of social support on caregiving gains for family members of relatives with schizophrenia. Community Mental Health Journal, 40, 5, 423-435.
Chien Wai-Tong, Chan, S. W. C., Morrissey, J. (2007). The perceived burden among Chinese family caregivers of people with schizophrenia. Journal of Clinical Nursing, 16, 6, 1151-1161.
Chuchra, M. (1996). Obraz siebie u chorych na schizofrenią paranoidalną (mps pracy doktorskiej, arch. AM w Lublinie).
Chuchra, M. (2008). Zmiany w funkcjonowaniu rodziny po zachorowaniu dziecka na schizofrenię. Roczniki Teologiczne, 55, 10, 233-245.
Chuchra, M., Stodulska-Blaszke, A. (2006). Wsparcie społeczne w chorobach psychicznych - badania pilotażowe. Badania nad Schizofrenią, 7, 7, 195-200.
Chrząstowski, Sz. (2004). Różne podejścia do koncepcji brzemienia rodzin osób z rozpoznaniem schizofrenii. Psychiatria Polska, 38, 3, 421-432.
Chrząstowski, Sz. (2006). Związki między brzemieniem rodziców osób z rozpoznaniem schizofrenii lub zaburzeń osobowości a kształtowanie się relacji w rodzinie. Psychiatria Polska, 40, 5, 901-912.
Clausen, J. A., Yarrow, M. R. (1955). Further observations and some implications. The Journal of Social Issues, 11, 4, 61-65.
Cooke, M., Peters, E., Fannon, D., Anilkumar, A. P., Aasen, I., Kuipers, E., Kumari, V. (2007). Insight, distress and coping styles in schizophrenia. Schizophrenia Research, 94, 1-3, 12-22.
Deasy, L. C., Quinn, O. W. (1955). The wife of the mental patient and the hospital psychiatrist. The Journal of Social Issues, 11, 4, 49-60.
De Barbaro, B. (1992). Brzemią rodziny w schizofrenii. Próba ującia systemowego. Kraków: AM.
De Barbaro, B. (1999). Schizofrenia w rodzinie. Kraków: Wyd. UJ.
De Barbaro, B. (2000). Mapa rodziny jako klucz do terapii rodzin w schizofrenii. W: J. Bomba (red.), Schizofrenia. Różne konteksty, różne terapie (t. 1, s. 53-58). Kraków: BPP.
De Barbaro, B., Ostoja Zawadzka, K., Cechnicki, A. (2005). Możesz pomóc. Kraków: Wyd. UJ.
Dziduszko, T., Wierzbicki, S., Słupczyńska-Kossobudzka, E. (1989). Obciążenie rodziny psychicznie chorego. Biuletyn Instytutu Psychiatrii i Neurologii, 3-4, 72-84.
Dyck, D. G., Short, R. Vitaliano, P. P. (1999). Predictors of burden end infection illness in schizophrenia caregivers. Psychosomatic Medicine, 61, 411-419.
Ekdawi, M. Y., Conning, A. M. (1995). Rehabilitacja psychiatryczna. Praktyczny przewodnik. Warszawa: PZWL.
Fadden, G., Bebbington, P., Kuipers, L. (1987). The burden of care: The impact of functional psychiatric illness in the patient’s family. British Journal of Psychiatry, 150, 285-292.
Florian, V., Fridlan, N. (1996). Impact of structural and functional factors on the adjustment of persons to their sibling’s illness. Welfare and Society, 16, 305-324.
Foldemo, A., Gullberg, M., Ek, A. C. [i in.] (2005). Quality of life and burden in parents of autpa- tients with schizophrenia. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 40,133-138.
Gallagher, S. K., Mechanic, D. (1996). Living with the mentally ill: Effects on the health and functioning of other household members. Social Science and Medicine, 42, 1691-1701.
Gerace, L. M., Camilleri, D., Ayres, L. (1993). Sibling perspectives on schizophrenia and family. Schizophrenia Bulletin, 19, 3, 637-647.
Gibbons, J. S., Horn, S. H., Powell, J. M., Gibbons, J. L. (1984). Schizophrenic patients and their families: A survey in a psychiatric service based on a DGH unit. British Journal of Psychiatry, 144, 70-77.
Grad, J., Sainsbury, P. (1962). Evaluation of treatment and services. W: The burden on the community: The epidemiology of mental illness (s. 60-116). London: Oxford University Press.
Greenberg, J. S., Kim, H. W., Greenley, J. R. (1997). Factors associated with subjective burden in siblings of adults with severe mental illness. American Journal of Orthopsychiatry, 67, 2, 231-241.
Gutierrez-Maldonado, J., Caqueo-Urizar, A., Kavanagh, D. J. (2005). Burden of care and general health in families of patients with schizophrenia. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 40, 11, 899-904.
Hatfielt, A. (1978). Psychological cost of schizophrenia to the family. Social Work, 23, 355-359.
Hatfielt A. (1990). Family education in mental illness. New York-London: The Guilford Press.
Hatfield, A. B., Lefley, H. P. (2005). Future involvement of siblings in the lives of persons with mental illness. Community Ment Health Journal, 41, 3, 327-338 .
Hinze, B., Bębenek, A., Kühn-Dymecka, A. (2003). Praca z rodzinami chorych na schizofrenię w ujęciu psychoedukacyjnym - poglądy i doświadczenia. Neurologia i Psychiatria, 7, 2, 23-30.
Hoening, J., Hamilton, M. (1969). The desegregation of the mentally illness. London: Routledge and Kegan Paul, Ltd.
Jenkins, J. H., Schumacher, J. G. (1999). Family burden of schizophrenia and depressive illness: Specifying the effects of ethnicity, gender and social ecology. British Journal of Psychiatry, 174, 31-38.
Jufang Li, Lambert, C. E., Lambert, V. A. (2007). Predictors of family caregivers’ burden and quality of life when providing care for a family member with schizophrenia in the People’s Republic of China. Nursing and Health Sciences, 9, 3, 192-198.
Jungbauer, J., Bischkopf, J., Angermeyer, M. (2001). Belastungen von Angehörigen psychisch Kranker. Entwicklunglinien, Konzepte und Ergebniss der Forschung. Psychiatrische Praxis, 28, 105-114.
Kadri, N., Manoudi, F., Berrada, S., Moussaouri, D. (2004). Sigma impact on Moroccans families of patients with schizophrenia. Canadian Journal of Psychiatry, 49, 9, 625-629.
Kaplan, B., Cassel, J., Gore, S. (1977). Social support and health. Medical Care, 15, 47-48.
Keirse, M. (2004). Smutek, strata, żałoba. Radom: „Polwen”.
Keirse, M. (2007). Życie z chorobą. Radom: „Polwen”.
Kępiński, A. (1981). Schizofrenia. Warszawa: PZWL.
Kinsella, K. B., Anderson, R. A., Anderson, W. T. (1996). Coping skills, strengths, and needs as perceived by adult offspring and siblings of people with mental illness: A retrospective study. Psychiatric Rehabilitation Journal, 20, 24-32.
Kowalska, W. (2004). Dom wobec dziecka chorego na schizofrenię. Edukacja i Dialog, 1, 10-14.
Krzystanek, M., Szwajca, K., Krupka-Matuszczyk, I. (1999). Zniekształcenie i zmienność obrazu rodziny i społeczeństwa w schizofrenii paranoidalnej. Psychiatria Polska, 33, 1, 5-14.
Kumar, S., Mohanty, S. (2007). Spousal burden of care in schizophrenia. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 33, 2, 189-194.
Kuryłowicz, J. (2006). Radzenie sobie z własną chorobą. Lublin: „Verba”.
Lamb, M. E., Sutton-Smith, B. (1982). Sibling relationships: Their nature and significance across the life span. Hillside, NJ: Erlbaum.
Lazarus, R. S., Folkman, S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer.
Lee, S., Chiu, M., Tsang, A., Chui, H., Kleinman, A. (2006). Stigmatizing experience and structural discrimination associated with the treatment of schizophrenia in Hong Kong. Social Science and Medicine, 62, 7, 1685-1696.
Lipowski, Z. J. (1975). Sensory and information inputs overload. Behavioral effects. Comprehensive Psychiatry, 16, 199-221.
Lively, S., Buckwalter, F. (1995). Relationship roles and health. Ment Health Nurs, 16, 225-238.
Lively, S., Friedrich, R., Rubenstein, L. (2004). The effect of disturbing illness behaviors on siblings of persons with schizophrenia. Journal of the American Psychiatric Nurses Association, 10, 5,
222-232.
Lowyck, B., De Hert, M., Peeters, E. (2002). Belasting van familieleden: Een onderzoek bij 120 familieleden van schizofrene patienten in Belgie. Tijdschrift voor Psychiatrie, 44, 3, 151-159.
Lowyck, B., De Hert, M., Peeters, E. (2004). A study of the family burden of 150 family members of schizophrenic patients. European Psychiatry, 19, 7, 395-401.
Magaña, S. M., Ramírez García, J. I., Hernández, M. G., Cortez, R. (2007). Psychological distress among latino family caregivers of adults with schizophrenia: The roles of burden and stigma. Psychiatric Services, 58, 3, 378-84.
Magliano, L., Fadden, G., Fiorillo, A., Malangone, C., Sorrentino, D., Robinson, A., Maj, M. (1999). Family burden and coping strategies in schizophrenia: Are key relatives really different to other relatives? Acta Psychiatrica Scandinavica, 99, 10-15.
Magliano, L., Fadden, G., Madianos, M. [i in.] (1998). Burden on the families of patients with schizophrenia: Results of the BIOMED I study. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 33, 405-412.
Magliano, L., Fiorillo, A., De Rosa, C. (2005). Family burden in long-term diseases: A comparative study in schizophrenia vs. physical disorders. Social Science and Medicine, 61, 2, 313-322.
Magliano, L., Fiorillo, A., Malangone, C. (2006). Patient functioning and family burden in a controlled, real-world trial of family psychoeducation for schizophrenia. Psychiatric Services, 57, 12, 1784-1791.
Magliano, L., Fiorillo, A., De Rosa, C., Maj, M. [and the National Mental Health Project Working Group] (2006). Family burden and social network in schizophrenia vs. physical diseases: Preliminary results from an Italian national study. Acta Psychiatrica Scandinavica, 113 (suppl. 429), 60-63.
Magliano, L., Fiorillo, A., Malangone, C. (1998). Family burden in schizophrenia: Effects of socio- environmental and clinical variables and family interventions. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 7, 178-187.
Magliano, L., Marasco, C., Fiorillo, A. (2002). The impact of professional and social network suport on the burden of families of patients with schizophrenia in Italy. Acta Psychiatrica Scandy- navica, 106, 291-298.
Mangalore, R., Knapp, M. (2007). Cost of schizophrenia in England. Journal of Mental Health Policy and Economics, 10, 1, 23-41.
Mazza, C. (2007). Self-attributions, affective style and family burden in relatives of patients with schizophrenia: An analysis of the relationship among predictors of patient outcome. The Sciences and Engineering, Dissertation Abstracts International, 67, 7-b, 4110.
McCubbin, H. I, Patterson, J. M. (1983). Family transitions: Adaptation to stress. W: H. I. McCub- bin, C. R. Figley (red.), Stress and the family (t. 1). New York: Brunnel/Mazel.
McDonell, M., Short, R. A., Berr, Ch. M. (2003). Burden in schizophrenia caregivers: Impact of family psychoeducation and awareness of patient suicidality. Family Process, 42, 1, 91-103.
Miller, F., Dworkin, J., Ward, M., Barone, D. (1990). A preliminary study of unresolved grief in families of seriously mentally ill patients. Hospital and Community Psychiatry, 41, 1321-1325.
Mors, O., Sorenson, L. V., Therkildsen, M. L. (1992). Distress in the relatives of psychiatric patients admitted for the first time. Acta Psychiatrica Scandinavica, 85, 337-344.
Moller-Leimkuhler, A. M. (2005). Burden of relatives and predictors of burden. Baseline results from the Munich 5-year-follow-up study on relatives of first hospitalized patients with schizophrenia or depression. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 255, 4,
223-231.
Muraszkiewicz, L. (2002). Rodzina partnerem efektywnego leczenia. Przewodnik Lekarski, 5, 7, 27-33.
Murthy, R. S., Kumar, K. V., Chisholm, D. (2005). Community outreach for untreated schizophrenia in rural India: A follow-up study of symptoms, disability, family burden and costs. Psychological Medicine, 35, 3, 341-351.
Namysłowska, I. (1983). Społeczna i emocjonalna adaptacja rodzin pacjentów chorych na schizofrenię. Warszawa: AM.
Namysłowska, I. (1985a). Spotkanie z chorobą. W: W. Brodniak (red.), Społeczne problemy leczenia zaburzeń psychicznych (s. 13-27). Warszawa: PZWL.
Namysłowska, I. (1985b). Życie z chorobą. W: W. Brodniak (red.), Społeczne problemy leczenia zaburzeń psychicznych (s. 27-42). Warszawa: PZWL.
Ochojska D. (1994). Człowiek chory w rodzinie - proces zmagania się z sytuacją. Problemy Rodziny, 6, 19-22.
Odrowąż-Pieniążek, A. (2006). Sytuacja życiowa osób chorych psychicznie. W: S. Steuden, W. Okła (red.), Jakość życia w chorobie (s. 153-175). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Ostman, M., Hansson, L. (2001). The relationship between coping strategies and family burden among relatives of admitted psychiatric patients. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 2, 159-164.
Ostman, M., Hansson, L., Andersson, K. (2000). Family burden. Participation in care and mental health. International Journal of Social Psychiatry, 46, 191-200.
Pai, S., Kapur, R. I. (1982). Impact of treatment intervention on the relationship between dimensions of clinical psychopathology, social dysfunction and burden on the family. Psychological Medicine, 10, 573-581.
Parabiaghi, A., Lasalvia, A., Bonetto, C. (2007). Predictors of changes in caregiving burden in people with schizophrenia: A 3-year follow-up study in community mental health service. Acta Psychiatrica Scandinavica, 116 (suppl. 437), 66-76.
Parsons, T., Fox, R. (1952). Illness, therapy and the modern urban American family. The Journal of Social Issues, 8, 31-44.
Polacy wobec chorób psychicznych i osób chorych psychicznie. Komunikat z badań CBOS (2005). Opr. B. Wiórka, J. Wiórka. Warszawa, 1-21 lipiec.
Provencher, H. L., Mueser, K. T. (1997). Positive and negative symptoms behaviours and caregivers burden in the relatives of persons with schizophrenia. Schizophrenia Research, 26, 71-80.
Puchelak, Z., Bielańska, A. (2002). Rodzina pacjenta: jej brzemię i jej możliwości. W: J. Bomba, B. de Barbaro (red.), Schizofrenia. Różne konteksty, różne terapie (t. 2, s. 81-85). Kraków: BPP.
Radochoński, M. (1987). Choroba a rodzina. Rzeszów: Wydawnictwo WSP.
Ramirez García, J. I., Chang, C. L., Young, J. S., López, S. R., Jenkins, J. H. (2006). Family support predicts psychiatric medication usage among Mexican American individuals with schizophrenia. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 41, 8, 624-631.
Reine, G., Lancon, C., Simeoni, M. C., Duplan, S., Auquier, P. (2003). Caregiver burden in relatives of persons with schizophrenia: An overview of measure instruments. Encephale, 29, 2, 137-147.
Roick, C., Heider, D., Bebbington, P. E., Angermeyer, M. C., Azorin, J. M., Brugha, T. S., Kilian, R., Johnson, S., Toumi, M., Kornfeld, A. (2007). Burden on caregivers of people with schizophrenia: Comparison between Germany and Britain. The British Journal of Psychiatry: The Journal of Mental Science, 190, 333-338.
Roick, C., Heider, D., Toumi, M., Angermeyer, M. C. (2006). The impact of caregivers’ characteristics, patients’ conditions and regional differences on family burden in schizophrenia: A longitudinal analysis. Acta Psychiatrica Scandinavica, 114, 5, 363-374.
Rosenfarb, I. S., Bellack, A. S., Aziz, N. (2006). A sociocultural stress, appraisal, and coping model of subjective burden and family attitudes toward patients with schizophrenia. Journal of Abnormal Psychology, 115, 1, 157-165.
Rostworowska, M. (1991). Zależność przebiegu schizofrenii od klimatu emocjonalnego rodziny mierzonego wskaźnikiem ujawnianych Uczuć (mps pracy doktorskiej, AM im. M. Kopernika w Krakowie).
Scazufca, M., Kuipers, E. (1996). Links between expressed emotion and burden of care in relatives of patients with schizophrenia. British Journal of Psychiatry, 168, 580-587.
Schene, A. H., Tessler, R. C., Gamache, G. M. (1994). Instruments measuring family or caregiver burden in severe mental illness. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 29, 28-240.
Schene, A. H., Wijnagaarden, B., Koster, M. W. J. (1998). Family caregiving in schizophrenia: Romains and distress. Schizophrenia Bulletin, 4, 609-618.
Schmid, R., Schielein, T., Spiessl, H., Cording, C. (2006). Belastungen von Geschwistern schizophrener Patienten. PsychiatrischePraxis, 33, 4, 177-83.
Sefasi, A., Crumlish, N., Samalani, P., Kinsella, A., O’Callaghan, E., Chilale, H. (2008). A little knowledge: Caregiver burden in schizophrenia in Malawi. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 43, 160-164.
Sęk, H. (2001). Wprowadzenie do psychologii klinicznej. Warszawa: Scholar.
Shapiro, J. (1986). Assesmant of family coping with illness. Psychosomatics, 27, 262-271.
Smith, M. J., Greenberg, J. S., Mailick Seltzer, M. (2007). Siblings of adults with schizophrenia: Expectations about future caregiving roles. American Journal of Orthopsychiatry, 77, 1, 29-37.
Stalberg, G., Ekerwald, H., Hultman, Ch. M. (2004). At issue: Siblings of patients with schizophrenia: Sibling bond, coping patterns and fear of possible schizophrenia heredity. Schizophrenia Bulletin, 30, 2, 445-458.
Steuden, S. (2002). Z psychologicznej problematyki zdrowia i choroby. W: P. Oleś, S. Steuden, J. Toczołowski (red.), Jak świata mniej widzę. Zaburzenia widzenia a jakość życia (s. 27-36). Lublin: TN KUL.
Suleiman, T. G., Ohaeri, J. U., Lawal, R. A. [i in.] (1997). Financial cost of treating autpatients with schizophrenia in Nigeria. British Journal of Psychiatry, 171, 364-368.
Sulestrowska, H., Wosiński, M. (1978). Schizofrenia u dzieci. Warszawa: PZWL.
Tessler, R., Fisher, G., Gamache, G. (1987). A role strain approach to the measurement offamily burden: The properties and utilities of a new scale. Paper presented at the Austin University.
Tessler, R., Fisher, G., Gamache, G. (1988). A role strain approach to the measurement offamily burden: The properties and utilities of e new scale. Paper presented at the Austin University.
Thompson, E. H., Doll, W. (1982). The burden of families coping with the mentally ill: An invisible crisis. Family Relations, 31, 379-388.
Titelman, D. (1991). Grief, guilt and identification in siblings of schizophrenic individuals. Bulletin of the Menninger Clinic, 55, 72-84.
Van Wijngaarden, B., Schene, A., Koeler, M. (2003). People with schizophrenia in five countries: Conceptual similarities and intercultural differences in family caregiving. Schizophrenia Bulletin, 29, 573-586.
Woltraus, J. E., Dingemans, P. M., Schene, A. H. (2002). Caregiver burden in recent-onset schizophrenia and spectrum disorders: The influence of symptoms and personality traits. The Journal of Nervous and Mental Disease, 190, 241-247.
Wynne, L. C. (1961). The study of intrafamilial alignments and splits in exploratory family therapy. W: N. Ackerman, F. L. Beatman, S. N. Sherman (red.), Exploring the base for family therapy (s. 95-115). New York: Family Service.
Yarrow, M. R., Clausen, J. A., Robbins, P. R. (1955). The social meaning of mental illness. The Journal of Social Issues, 11, 4, 33-48.
Yarrow, M. R., Schwartz, C. G., Murphy, H. S., Deasy, L. C. (1955). The psychological meaning of mental illness in the family. The Journal of Social Issues, 11, 4, 12-24.
Opublikowane
2019-03-28
Dział
Artykuły