Wpływ charakterystyk sprawcy i ofiary na przypisywanie sprawcy moralnej odpowiedzialności
Słowa kluczowe:
atrybucja winy; stereotyp; odniesienie zdarzenia do Ja; ofiara; efekt anihilacji
Abstrakt
Zgodnie z modelem opartym na koncepcjach obronnej atrybucji odpowiedzialności i stereotypizacji oraz na wcześniejszych badaniach (Styśko, 2006, 2007), w pewnych okolicznościach nietendeneyjne lub tendencyjnie przychylne sady wobec sprawcy z negatywnie stereotypizowanej grupy (efekt anihilacji) mogą być wyjaśniane użyciem poznawczej strategii służącej redukcji wysokiego poziomu zagrożenia i przywróceniu utraconej kontroli. W niniejszym artykule prezentuję kolejne badanie oparte na założeniach tego modelu. W eksperymencie z użyciem procedury komputerowej, obejmującym 107 licealistek, w którym prezentowana ofiara była podobna do obserwatora, uczestniczki przypisywały podobny stopień odpowiedzialności sprawcy należącemu i nic należącemu do negatywnie stereotypizowancj grupy (dresiarzy). Kiedy ofiara była prezentowana jako niepodobna, ale równic angażująca emocjonalnie (dziecko), sprawcy-dresiarzowi przypisywano nawet mniej odpowiedzialności niż niedresiarzowi.
Bibliografia
Alicke, M. D. (2000). Culpable control and the psychology of blame. Psychological Bulletin, 126, 556-574.
Bodenhausen, G. V. (1988). Stereotypic biases in social decision making and memory: Testing process models of stereotype use. Journal of Personality and Social Psychology, 55, 726-737.
Bodenhausen, G. V., Lichtenstein, M. (1987). Social stereotypes and information-processing strategies: The impact of task complexity. Journal of Personality and Social Psychology, 52, 871-880.
Dobrzańska-Socha, B. (2001). Trudne rozmowy – wyobrażenie własnej śmierci. W: K. Popiołek (red.), Człowiek w sytuacji zagrożenia. Kryzysy, katastrofy, kataklizmy (s. 204-222). Poznań: SPA.
Doliński, D. (1992). Przypisywanie moralnej odpowiedzialności. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Duncan, B. L. (1976). Differential social perception and attribution of intergroup violence: Testing the lower limits of stereotyping of blacks. Journal of Personality and Social Psychology, 34, 590-598.
George, W. H., Martinez, L. J. (2002). Victim blaming in rape: Effects of victim and perpetrator race, type of rape, and participant racism. Psychology of Women Quarterly, 26, 110-119.
Gump, B. B., Kulik, J. A., Henderson, G. R. (1998). Blaming the same-sex victim in IV-prevention messages: Further Examination of the self-protective similarity bias. Basic and Applied Social Psychology, 20, 123-132.
Hafer, C. L. (2000). Do innocent victims threaten the belief in a just world? Evidence from a modified Stroop task. Journal of Personality and Social Psychology, 79, 165-173.
Hodson, G., Hooper, H., Dovidio, J. F., Gaertner, S. L. (2005). Aversive racism in Britain: The use of inadmissible evidence in legal decisions. European Journal of Social Psychology, 35, 437-448.
Lerner, M. J., Goldberg, J. H. (1999). When do decent people blame victims? The differing effects of the explicit/rational and implicit/experiential cognitive systems. W: S. Chaiken, Y. Trope (red.), Dual-process theories in social psychology (s. 627-640). New York: The Guilford Press.
McKenna, F. P. (1993). It won’t happen to me: Unrealistic optimism or illusion of control? British Journal of Psychology, 84, 39-50.
Pittman, T. S. (1993). Control motivation and attitude change. W: G. Weary, F. Gleicher, K. L. Marsh (red.), Control motivation and social cognition (s. 157-175). New York: Springer--Verlag.
Pyszczynski, T., Greenberg, J., Solomon, S. (1999). A dual-process model of defense against conscious and unconscious death-related thoughts: An extension of terror management theory. Psychological Review, 106, 835-845.
Shaver, K. G. (1970). Defensive attribution: Effects of severity and relevance on the responsibility assigned for an accident. Journal of Personality and Social Psychology, 14, 101-113.
Sommers, S. R., Ellsworth, P. C. (2003). How much do we really know about race and juries? A review of social science theory and research. Chicago-Kent Law Review, 78, 997-1031.
Steel, C. M., Liu, T. J. (1983). Dissonance processes as self-affirmation. Journal of Personality and Social Psychology, 45, 5-19.
Styśko, M. (2000). Wpływ negatywnego stereotypu i przerwy w komunikacie na obwinianie sprawcy negatywnych zdarzeń. Studia Psychologiczne, 38, 119-138.
Styśko, M. (2004). Wpływ prawdopodobieństwa osobistej konfrontacji z członkiem negatywnej grupy stereotypowej na proces atrybucji winy (niepublikowany raport z badań BW 1616 /8/03, Uniwersytet Warszawski, Wydział Psychologii).
Styśko, M. (2006). O nietendencyjnym i tendencyjnie przychylnym osądzaniu winowajcy z negatywnie stereotypizowanej kategorii. Psychologia Społeczna, 2, 141-150.
Styśko, M. (2007). Atrybucja winy: o roli stereotypów i odniesienia zdarzenia do Ja. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Taylor, S. E. (1984). Przystosowanie do zagrażających wydarzeń. Nowiny Psychologiczne, 6-7, 15-38.
Tesser, A. (2000). On the cofluence of self-esteem maintenance mechanisms. Personality and Social Psychology Review, 4, 290-299.
Tesser, A., Martin, L. L., Cornell, D. P. (1996). On the substitutability of self-protective mechanisms. W: P. Gollwitzer, J. Bargh (red.), The psychology of action (s. 48-68). New York: The Guilford Press.
Thornton, B. (1984). Defensive attribution of responsibility: Evidence for an arousal-based motivational bias. Journal of Personality and Social Psychology, 46, 721-734.
Van Knippenberg, A., Dijksterhuis, A., Vermeulen, D. (1999). Judgement and memory of a criminal act: The effects of stereotypes and cognitive load. European Journal of Social Psychology, 29, 191-201.
Walster, E. (1966). Assignment of responsibility for an accident. Journal of Personality and Social Psychology, 3, 73-79.
Weinstein, N. D. (1980). Unrealistic optimism about future life events. Journal of Personality and Social Psychology, 39, 806-820.
Bodenhausen, G. V. (1988). Stereotypic biases in social decision making and memory: Testing process models of stereotype use. Journal of Personality and Social Psychology, 55, 726-737.
Bodenhausen, G. V., Lichtenstein, M. (1987). Social stereotypes and information-processing strategies: The impact of task complexity. Journal of Personality and Social Psychology, 52, 871-880.
Dobrzańska-Socha, B. (2001). Trudne rozmowy – wyobrażenie własnej śmierci. W: K. Popiołek (red.), Człowiek w sytuacji zagrożenia. Kryzysy, katastrofy, kataklizmy (s. 204-222). Poznań: SPA.
Doliński, D. (1992). Przypisywanie moralnej odpowiedzialności. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Duncan, B. L. (1976). Differential social perception and attribution of intergroup violence: Testing the lower limits of stereotyping of blacks. Journal of Personality and Social Psychology, 34, 590-598.
George, W. H., Martinez, L. J. (2002). Victim blaming in rape: Effects of victim and perpetrator race, type of rape, and participant racism. Psychology of Women Quarterly, 26, 110-119.
Gump, B. B., Kulik, J. A., Henderson, G. R. (1998). Blaming the same-sex victim in IV-prevention messages: Further Examination of the self-protective similarity bias. Basic and Applied Social Psychology, 20, 123-132.
Hafer, C. L. (2000). Do innocent victims threaten the belief in a just world? Evidence from a modified Stroop task. Journal of Personality and Social Psychology, 79, 165-173.
Hodson, G., Hooper, H., Dovidio, J. F., Gaertner, S. L. (2005). Aversive racism in Britain: The use of inadmissible evidence in legal decisions. European Journal of Social Psychology, 35, 437-448.
Lerner, M. J., Goldberg, J. H. (1999). When do decent people blame victims? The differing effects of the explicit/rational and implicit/experiential cognitive systems. W: S. Chaiken, Y. Trope (red.), Dual-process theories in social psychology (s. 627-640). New York: The Guilford Press.
McKenna, F. P. (1993). It won’t happen to me: Unrealistic optimism or illusion of control? British Journal of Psychology, 84, 39-50.
Pittman, T. S. (1993). Control motivation and attitude change. W: G. Weary, F. Gleicher, K. L. Marsh (red.), Control motivation and social cognition (s. 157-175). New York: Springer--Verlag.
Pyszczynski, T., Greenberg, J., Solomon, S. (1999). A dual-process model of defense against conscious and unconscious death-related thoughts: An extension of terror management theory. Psychological Review, 106, 835-845.
Shaver, K. G. (1970). Defensive attribution: Effects of severity and relevance on the responsibility assigned for an accident. Journal of Personality and Social Psychology, 14, 101-113.
Sommers, S. R., Ellsworth, P. C. (2003). How much do we really know about race and juries? A review of social science theory and research. Chicago-Kent Law Review, 78, 997-1031.
Steel, C. M., Liu, T. J. (1983). Dissonance processes as self-affirmation. Journal of Personality and Social Psychology, 45, 5-19.
Styśko, M. (2000). Wpływ negatywnego stereotypu i przerwy w komunikacie na obwinianie sprawcy negatywnych zdarzeń. Studia Psychologiczne, 38, 119-138.
Styśko, M. (2004). Wpływ prawdopodobieństwa osobistej konfrontacji z członkiem negatywnej grupy stereotypowej na proces atrybucji winy (niepublikowany raport z badań BW 1616 /8/03, Uniwersytet Warszawski, Wydział Psychologii).
Styśko, M. (2006). O nietendencyjnym i tendencyjnie przychylnym osądzaniu winowajcy z negatywnie stereotypizowanej kategorii. Psychologia Społeczna, 2, 141-150.
Styśko, M. (2007). Atrybucja winy: o roli stereotypów i odniesienia zdarzenia do Ja. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Taylor, S. E. (1984). Przystosowanie do zagrażających wydarzeń. Nowiny Psychologiczne, 6-7, 15-38.
Tesser, A. (2000). On the cofluence of self-esteem maintenance mechanisms. Personality and Social Psychology Review, 4, 290-299.
Tesser, A., Martin, L. L., Cornell, D. P. (1996). On the substitutability of self-protective mechanisms. W: P. Gollwitzer, J. Bargh (red.), The psychology of action (s. 48-68). New York: The Guilford Press.
Thornton, B. (1984). Defensive attribution of responsibility: Evidence for an arousal-based motivational bias. Journal of Personality and Social Psychology, 46, 721-734.
Van Knippenberg, A., Dijksterhuis, A., Vermeulen, D. (1999). Judgement and memory of a criminal act: The effects of stereotypes and cognitive load. European Journal of Social Psychology, 29, 191-201.
Walster, E. (1966). Assignment of responsibility for an accident. Journal of Personality and Social Psychology, 3, 73-79.
Weinstein, N. D. (1980). Unrealistic optimism about future life events. Journal of Personality and Social Psychology, 39, 806-820.
Opublikowane
2019-03-28
Numer
Dział
Artykuły
Copyright (c) 2008 Roczniki Psychologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
