„Dokąd zmierzam?” - duchowość jako wymiar osobowości

Katarzyna Skrzypińska

Katarzyna Skrzypińska Uniwersytet Gdański

Słowa kluczowe: osobowość; duchowość; duchowa inteligencja; egzystencjalna inteligencja; sens życia

Abstrakt

Poszukiwanie i opis wymiarów osobowości stanowi jeden z podstawowych oraz najintensywniej eksploatowanych problemów współczesnej psychologii. Przy czym badacze coraz częściej zwracają uwagę na istotność pytania o sens życia, jako dominującego w wielu - zwłaszcza krytycznych - momentach zaburzających prawidłowe funkcjonowanie osobowości. Z poszukiwaniem sensu biegu wydarzeń wiąże się duchowość człowieka - sfera do tej pory najczęściej badana jako element religijności bądź jako transcendentny wymiar ludzkiego doświadczania. Jednak wiele badań sugeruje, że duchowość może stanowić odrębny wymiar osobowości człowieka, odgrywający bardzo ważną rolę w procesie zaspokajania potrzeby poczucia bezpieczeństwa, sensu życia, potrzeb emocjonalnych, poznawczych czy wreszcie związanych z projektowaniem życiowych celów. Pojęcie egzystencjalnej i duchowej inteligencji ma zatem służyć zobrazowaniu zjawisk, które pozwalają na analizowanie i rozwiązywanie problemów sensu i wartości. Jednocześnie narzędziami wykorzystywanymi w tym procesie jest inteligencja racjonalna i emocjonalna.

Bibliografia

Adler, A. (1986). Sens życia. Warszawa: PWN.
Allport, G. W. (1973). The religious context of prejudice. W: B. Beit-Hallahmi (red.), Research in religious behaviour: Selected readings. Monterey, CA: Wadsworth Publishing Company.
Costa, P. T., Jr., McCrae, R. R. (1992). Revised NEO Personality Inventory (NEO-PI-R) and NEO Five-Factor Inventory (NEO-FFI) professional manual. Odessa, FL: Psychological Assessment Recources.
Emmons, R. A. (1999). The psychology of ultimate concerns. New York: Guilford Press.
Frankl, V. E. (1972). Der Wille zum Sinn. Bern–Stuttgart–Wien: Verlag Hans Huber.
Frankl, V. E. (1975). Antropologische Grundlagen der Psychotherapie. Bern–Stuttgart–Wien: Verlag Hans Huber.
Frankl, V. E. (1978). Nieuświadomiony Bóg. Warszawa: PAX.
Frankl, V. E. (1984). Homo patiens. Warszawa: PAX.
Freud, Z. (1967). Człowiek, religia, kultura. Warszawa: Książka i Wiedza.
Gardner, H. (1993). Frazes of Mind (10th anniversary ed.). New York: Basic Books.
Gardner, H. (1999). Intelligence reframed. Multiple intelligences for the 21st century. New York: Basic Books.
Gardner, H. (2000). A case against spiritual intelligence. International Journal for the Psychology of Religion, 10, 1, 27-34.
Gardner, H., Kornhaber, M. L., Wake, W. K. (2001). Inteligencja. Wielorakie perspektywy. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Halama, P. (2003). Zmysel života ako kognitívny fenomén. Je možné o existenciálnej inteligencii? I. Ruisel (red.), Inteligencia v rôznych kontextoch. Bratislava. Ústav experimentálnej psychológie SAV, 36-51.
Halama, P., Striženec, M. (2004). Spiritual, existential or both? Theoretical considerations on the nature of “higher” intelligences. Studia Psychologica, 46, 3, 239-253.
Horney, K. (1978). Nerwica a rozwój człowieka. Warszawa: PWN.
Lerner, M. J. (1977). The justice motive: Some hipothesis as to its origin and forms. Journal of Personality and Social Psychology, 45, 1-52.
MacDonald, D. A. (2000). Spirituality: Description, measurement, and relation to the Five Factor Model of Personality. Journal of Personality, 68, 1, 153-197.
Maslow, A. H. (1962). Notes on being – psychology, definition of being psychology by its subjects, matters, problems, jurisdiction. Journal of Humanistic Psychology, 2, 42-74.
Piedmont, R. L. (1999). Does spirituality represent the sixth factor of personality? Spiritual Transcendence and the Five-Factor Model. Journal of Personality, 67, 6, 985-1013.
Popielski, K. (red.) (1987). Człowiek – pytanie otwarte. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Popielski, K. (1994). Noetyczny wymiar osobowości. Psychologiczna analiza poczucia sensu życia. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Reykowski, J. (1990). Ukryte założenia normatywne jako osiowy składnik mentalności. W: J. Reykowski, K. Skarżyńska, M. Ziółkowski (red.), Orientacja społeczna jako element mentalności (s. 11-51). Poznań: NAKOM.
Salander, P. (2006). Who needs the concept of spirituality? Psycho-Oncology, 15, 647-649.
Saucier, G., Skrzypińska, K. (2006). Spiritual but not religious? Evidence for two independent dispositions. Journal of Personality, 74, 5, 1257-1292.
Schnell, T., Becker, P. (2006). Personality and meaning in life. Personality and Individual Differences, 41, 117-129.
Singer, W., Gray, C. M. (1995). Visual feature integration and the temporal correlation hypothesis. Annual Reviews of Neuroscience, 18, 555-586.
Skrzypińska, K. (2002a). Pogląd na świat a poczucie sensu i zadowolenie z życia. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Skrzypińska, K. (2002b). Poczucie sensu życia i zadowolenia u młodzieży studenckiej. W: M. Czerwińska-Jasiewicz (red.), Psychologia rozwojowa (t. 7, nr 3, s. 77-92). Kraków: Sekcja Psychologii Rozwojowej PTP.
Skrzypińska, K. (2004). Czy duchowość jest tożsama z religijnością? Nowe perspektywy badawcze, Przegląd Religioznawczy, 4, 13-25.
Skrzypińska, K. (2005). From spirituality to religiousness – is this a one-way direction? W: T. Maliszewski, W. J. Wojtowicz, J. Żerko (red.), Antology of social and behavioral science (s. 491-501). Gdańsk–Linköping: University of Gdańsk, Linköpings University.
Sternberg, R. J. (2001). Próba weryfikacji teorii inteligencji sprzyjającej powodzeniu życiowemu poprzez operacje konwergencyjne. Przegląd Psychologiczny, 44, 4, 375-403.
Wulff, D. M. (19972). Psychology of religion: Classic and contemporary. New York: Wiley.
Zohar, D., Marshall, I. (2001). Inteligencja duchowa. Poznań: Rebis.