Powodzenie w kształceniu integracyjnym a wybrane zmienne psychospołeczne – weryfikacja modelu teoretycznego
Słowa kluczowe:
kształcenie integracyjne; powodzenie; psychospołeczne korelaty
Abstrakt
Kształcenie integracyjne wciąż stanowi zbyt mało zgłębioną dziedzinę edukacji. Wśród wielu jego charakterystyk, powodzenie tej formy kształcenia jest ważną cechą, której zbadanie pozwala na ulepszanie organizacji i prowadzenia kształcenia integracyjnego. W artykule zaprezentowana została weryfikacja teoretycznego modelu korelatów powodzenia w kształceniu integracyjnym. W modelu teoretycznym znalazło zastosowanie systemowe podejście w badaniu powodzenia oraz trzy wyodrębnione obszary jego potencjalnych korelatów – środowisko klasy szkolnej, środowisko rodzinne oraz osoba ucznia. W badaniach służących weryfikacji modelu, którymi objęto 13 klas integracyjnych, wzięli udział uczniowie pełnosprawni i niepełnosprawni, nauczyciele oraz rodzice. Wyniki wykazują zasadność systemowego podejścia do pomiaru powodzenia w kształceniu integracyjnym oraz jego uwarunkowań – uzyskano empiryczny model, który uwzględnia wszystkie elementy powodzenia i obszary uwarunkowań, choć nie wszystkie zakładane zmienne okazały się istotnie związane z powodzeniem kształcenia integracyjnego.
Bibliografia
Al-Khamisy, D. (2002). Gotowość nauczycieli do pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych. W: D. Al-Khamisy (red.), Integracja społeczna. Praktyczne próby wdrażania (s. 9-16). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Barłóg, K. (2001). Efekty procesu integracji dzieci pełnosprawnych oraz z mózgowym porażeniem dziecięcym w młodszym wieku szkolnym. Rzeszów: Wydawnictwo WSP.
Barłóg, K. (2003). Funkcje integracyjne szkoły a jej funkcje wykluczające. W: Cz. Lewicki, W. Jakubowicz (red.), Integracja w teorii i praktyce edukacji szkolnej (s. 11-21). Rzeszów: Kolegium Nauczycielskie Tarnobrzeg–Uniwersytet Rzeszowski.
Bąbka, J. (2001). Edukacja integracyjna dzieci pełnosprawnych i niepełnosprawnych – założenia i rzeczywistość. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Bąk, E. (1987). Integracja dzieci niepełnosprawnych w przedszkolu. W: A. Hulek (red.), Integracja społeczna ludzi niepełnosprawnych – zadania pedagoga (s. 63-69). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bene, E., Anthony, J. (1993). Podręcznik do testu stosunków rodzinnych. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyczny Poradnictwa Wychowawczo-Zawodowego MEN.
Błeszyńska, K. (1992). Determinanty przystosowania ucznia niepełnosprawnego do środowiska szkoły masowej. W: A. Hulek, B. Grochmal-Bach (red.), Uczeń niepełnosprawny w szkole masowej. Kraków: Wydawnictwo WSP.
Chodkowska, M. (2004). Socjopedagogiczne problemy edukacji integracyjnej dzieci z obciążeniami biologicznymi i środowiskowymi. Warszawa: Wydawnictwo WSP TWP.
Cole, C. M., Waldron, N., Majd, M. (2004). Academic progress of students across inclusive and traditional settings. Mental Retardation, 42, 2, 136-144.
Deptuła, M. (1996). Koncepcja diagnozy rozwoju społecznego dzieci w klasach I-IV. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP.
Dykcik, W. (1997). Efekty i uwarunkowania integracji społecznej uczniów niepełnosprawnych z rówieśnikami na wsi i w mieście. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace Pedagogiczne, 20, 186, 9-17.
Fairbairn, G., Fairbairn, S. (red.) (2000). Integracja dzieci o specjalnych potrzebach, wybrane zagadnienia etyczne. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN.
Garrick-Duhaney, L. M., Salend, S. J. (2000). Parental perceptions of inclusive educational placements. Remedial and Special Education, 21, 2, 121-128.
Hatlen, P. (2004). Is social isolation a predictable outcome of inclusive education? Journal of Visual Impairment & Blindness, 98, 11, 676-679.
Hornby, G. (1999). Inclusion or delusion: Can one size fit all? Support for Learning, 14, 4, 152-157.
Hulek, A. (1987). Człowiek niepełnosprawny a system integracyjny (współczesne tendencje). W: A. Hulek (red.), Integracja społeczna ludzi niepełnosprawnych – zadania pedagoga (s. 9-27). Wrocław: Ossolineum.
Janzen, L., Wilgosh, L., McDonald, L. (1995). Experiences of classroom teachers integrating students with moderate and severe disabilities. Developmental Disabilities Bulletin, 23, 1, 40-51.
Kenrick, D. T., Neuberg, S. L., Cialdini, R. B. (2002). Psychologia społeczna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kołodyńska-Woźniak, A. (1998). Mowa a słuch: dziecko niesłyszące w szkole masowej. Nowa Polszczyzna, 2, 54-55.
Kosakowski, Cz. (2001). Dziecko niepełnosprawne w kształceniu integracyjnym. W: Cz. Kosakowski (red.), Nauczanie i wychowanie osób lekko upośledzonych umysłowo (s. 287-293). Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”.
Kossewska, J. (1999). Postawy społeczne wobec integracji szkolnej dzieci niepełnosprawnych oraz ich uwarunkowania. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Psychologiczne (Akademia Pedagogiczna Kraków), 7, 55-65.
Kossewska, J. (2000). Uwarunkowania postaw – nauczyciele i inne grupy zawodowe wobec integracji szkolnej dzieci niepełnosprawnych. Kraków: Wydawnictwo Naukowe AP.
Larkowa, H. (1979). Psychologiczne podstawy integracji uczniów z odchyleniami od normy. W: A. Hulek (red.), Współczesne teorie i tendencje wychowania i kształcenia specjalnego (s. 43-57). Wrocław: Instytut Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Lausch-Żuk, J. (1998). Integracja osób z niepełnosprawnością intelektualną z osobami pełnosprawnymi – szanse czy zagrożenia? Wychowanie na co Dzień, 3, 15-18.
Lewicki, Cz. (2003). Stosunek nauczycieli szkół podstawowych do kształcenia integracyjnego, jego uwarunkowania i konsekwencje. W: Cz. Lewicki, W. Jakubowicz (red.), Integracja w teorii i praktyce edukacji szkolnej (s. 23-37). Rzeszów: Kolegium Nauczycielskie Tarnobrzeg. Uniwersytet Rzeszowski.
Łaś, H., Rempel, W. (1987). Funkcjonowanie klas specjalnych dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim w szkołach powszechnych. W: A. Hulek (red.), Integracja społeczna ludzi niepełnosprawnych – zadania pedagoga (s. 127-138). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Łobocki, M. (2004). Metody i techniki badań pedagogicznych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Maciarz, A. (1987). Integracja społeczna dzieci niepełnosprawnych. Warszawa: WSiP.
Maciarz, A. (1989). Wybrane zagadnienia pedagogiki specjalnej. Zielona Góra: Wydawnictwo WSP.
Maciarz, A. (1996). Psychoemocjonalne problemy społecznej integracji dzieci niepełnosprawnych. W: J. Bogucka, M. Kościelska (red.), Wychowanie i nauczanie integracyjne. Nowe doświadczenia (s. 30-34). Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN.
Maciarz, A. (2001a). Przemiany w ujęciu istoty i uwarunkowań społecznej integracji dzieci niepełnosprawnych. Teraźniejszość, Człowiek, Edukacja, 1, 77-81.
Maciarz, A. (2001b). Psychoemocjonalne wyznaczniki społecznej integracji dzieci przewlekle chorych. W: M. Heine (red.), Problemy integracji społecznej osób niepełnosprawnych i niedostosowanych (s. 9-14). Zielona Góra: Wydawnictwo Szkoły Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Myers, D. G. (2003). Psychologia społeczna. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Nosal, Cz. (1987). Interpretacja zależności między zbiorami zmiennych w ramach modelu analizy kanonicznej. W: J. Brzeziński (red.), Wielozmiennowe modele statystyczne w badaniach psychologicznych (s. 152-170). Warszawa–Poznań: PWN.
Oleś, P. (1989). Wartościowanie a osobowość. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Oskwarek, W. (1998). Pięć lat integracji. Dyrektor Szkoły, 7-8, 37-38.
Palak, Z. (2000). Uczniowie niewidomi i słabowidzący w szkołach ogólnodostępnych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Peetsma, T. [i in.] (2001). Inclusion in education: Comparing pupils’ development in special and regular education. Educational Review, 53, 2, 125-135.
Pilecki, J., Kościółek, M., Gruntkowski, Z. (1995). Czynniki determinujące postawy nauczycieli wobec integracji szkolnej dzieci specjalnej troski. W: M. Chodkowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Socjalizacja i rehabilitacja (s. 229-236). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Pilkiewicz, M. (1973). Socjometryczna skala akceptacji jako technika badania pozycji jednostki w nieformalnej strukturze grupy. W: L. Wołoszynowa (red.), Materiały do nauczania psychologii (seria III, t. 2, s. 253-276). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Pivik, J., McComas, J., La Flamme, M. (2002). Barriers and facilitators to inclusive education. Exceptional Children, 1, 97-107.
Praisner, C. L. (2003). Attitudes of elementary school principals toward the inclusion of students with disabilities. Council for Exceptional Children, 69, 2, 135-145.
Prażmowska, K., Skalik, K. (1999). Nauczyciele wobec integracji. Problemy Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego, 2, 78-82.
Rea, P. J., MacLaughlin, V. L., Walther-Thomas, Ch. (2002). Outcomes for students with learning disabilities in inclusive and pullout programs. Exceptional Children, 68, 2, 203-222.
Rosman, M. (1998). Integracja – oczekiwania a rzeczywistość. Dyrektor Szkoły, 2, 16.
Rouse, M., Florian, L. (1996). Effective inclusive schools: A study in two countries. Cambridge Journal of Education, 26, 1, 71-85.
Salisbury, Ch. L., McGregor, G. (2002). The administrative climate and context of inclusive elementary schools. Exceptional Children, 68, 2, 259-274.
Sękowski, A. E. (1994). Psychospołeczne determinanty postaw wobec inwalidów. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Smykowski, B. (2000). Psycholog wobec instytucjonalizacji działalności integracyjnej. W: J. Brzeziński, M. Teoplitz-Wiśniewska (red.), Etyczne dylematy psychologii (s. 203-220). Poznań: SWPS.
Storey, K., Smith, D. J. (1995). Assessing integration in early childhood education: Clique analysis of social interactions. Education and Treatment of Children, 18, 2, s. 158-184.
Taylor, R. L., Smiley, L. R., Ramasamy, R. (2001). Effects of educationalbackground and expe¬rience on teacher – views of inclusion. Educational Research Quarterly, 26, 3, 3-16.
Vaughn, S., Elbaum, B. E., Schumm, J. S. (1996). The effects of inclusion on the social functioning of students with learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 29, 6, 598-609.
Walczak, G. (1998). Rozważania o integracji. Szkoła Specjalna, 1, 10-16.
Wall, R. (2002). Teachers’ exposure to people with visual impairments and the effect on attitudes toward inclusion. RE:view, 34, 3, 111-119.
Wiącek, G. (2004). Podręcznik do Skal Zadowolenia z Kształcenia Integracyjnego. Lublin: KPReh KUL.
Wiącek, G. (2005). Pomiar efektywności kształcenia integracyjnego dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W: Cz. Kosakowski, A. Krause (red.), Normalizacja środowisk życia osób niepełnosprawnych (s. 313-319). Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Wojciszke, B. (2000). Postawy i ich zmiana. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 3, s. 79-106) Gdańsk: GWP.
Zabłocki, K. J. (2002). Integracja szansą wychowania nowego pokolenia. Płock: Wydawnictwo Naukowe NOVUM.
Zaborowski, Z. (1964). Stosunki społeczne w klasie szkolnej. Warszawa: PWN.
Zaorska, M. (1997). Dziecko z wadą wzroku oraz z równoczesnym uszkodzeniem słuchu i wzroku w szkole masowej. Wychowanie na co Dzień, 7-8, 7-9.
Zawadzki, B., Strelau, J., Szczepaniak, P., Śliwińska, M. (1998). Inwentarz osobowości NEO-FFI Costy i McCrae. Adaptacja polska. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Barłóg, K. (2001). Efekty procesu integracji dzieci pełnosprawnych oraz z mózgowym porażeniem dziecięcym w młodszym wieku szkolnym. Rzeszów: Wydawnictwo WSP.
Barłóg, K. (2003). Funkcje integracyjne szkoły a jej funkcje wykluczające. W: Cz. Lewicki, W. Jakubowicz (red.), Integracja w teorii i praktyce edukacji szkolnej (s. 11-21). Rzeszów: Kolegium Nauczycielskie Tarnobrzeg–Uniwersytet Rzeszowski.
Bąbka, J. (2001). Edukacja integracyjna dzieci pełnosprawnych i niepełnosprawnych – założenia i rzeczywistość. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Bąk, E. (1987). Integracja dzieci niepełnosprawnych w przedszkolu. W: A. Hulek (red.), Integracja społeczna ludzi niepełnosprawnych – zadania pedagoga (s. 63-69). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bene, E., Anthony, J. (1993). Podręcznik do testu stosunków rodzinnych. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyczny Poradnictwa Wychowawczo-Zawodowego MEN.
Błeszyńska, K. (1992). Determinanty przystosowania ucznia niepełnosprawnego do środowiska szkoły masowej. W: A. Hulek, B. Grochmal-Bach (red.), Uczeń niepełnosprawny w szkole masowej. Kraków: Wydawnictwo WSP.
Chodkowska, M. (2004). Socjopedagogiczne problemy edukacji integracyjnej dzieci z obciążeniami biologicznymi i środowiskowymi. Warszawa: Wydawnictwo WSP TWP.
Cole, C. M., Waldron, N., Majd, M. (2004). Academic progress of students across inclusive and traditional settings. Mental Retardation, 42, 2, 136-144.
Deptuła, M. (1996). Koncepcja diagnozy rozwoju społecznego dzieci w klasach I-IV. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP.
Dykcik, W. (1997). Efekty i uwarunkowania integracji społecznej uczniów niepełnosprawnych z rówieśnikami na wsi i w mieście. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace Pedagogiczne, 20, 186, 9-17.
Fairbairn, G., Fairbairn, S. (red.) (2000). Integracja dzieci o specjalnych potrzebach, wybrane zagadnienia etyczne. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN.
Garrick-Duhaney, L. M., Salend, S. J. (2000). Parental perceptions of inclusive educational placements. Remedial and Special Education, 21, 2, 121-128.
Hatlen, P. (2004). Is social isolation a predictable outcome of inclusive education? Journal of Visual Impairment & Blindness, 98, 11, 676-679.
Hornby, G. (1999). Inclusion or delusion: Can one size fit all? Support for Learning, 14, 4, 152-157.
Hulek, A. (1987). Człowiek niepełnosprawny a system integracyjny (współczesne tendencje). W: A. Hulek (red.), Integracja społeczna ludzi niepełnosprawnych – zadania pedagoga (s. 9-27). Wrocław: Ossolineum.
Janzen, L., Wilgosh, L., McDonald, L. (1995). Experiences of classroom teachers integrating students with moderate and severe disabilities. Developmental Disabilities Bulletin, 23, 1, 40-51.
Kenrick, D. T., Neuberg, S. L., Cialdini, R. B. (2002). Psychologia społeczna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kołodyńska-Woźniak, A. (1998). Mowa a słuch: dziecko niesłyszące w szkole masowej. Nowa Polszczyzna, 2, 54-55.
Kosakowski, Cz. (2001). Dziecko niepełnosprawne w kształceniu integracyjnym. W: Cz. Kosakowski (red.), Nauczanie i wychowanie osób lekko upośledzonych umysłowo (s. 287-293). Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”.
Kossewska, J. (1999). Postawy społeczne wobec integracji szkolnej dzieci niepełnosprawnych oraz ich uwarunkowania. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Psychologiczne (Akademia Pedagogiczna Kraków), 7, 55-65.
Kossewska, J. (2000). Uwarunkowania postaw – nauczyciele i inne grupy zawodowe wobec integracji szkolnej dzieci niepełnosprawnych. Kraków: Wydawnictwo Naukowe AP.
Larkowa, H. (1979). Psychologiczne podstawy integracji uczniów z odchyleniami od normy. W: A. Hulek (red.), Współczesne teorie i tendencje wychowania i kształcenia specjalnego (s. 43-57). Wrocław: Instytut Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Lausch-Żuk, J. (1998). Integracja osób z niepełnosprawnością intelektualną z osobami pełnosprawnymi – szanse czy zagrożenia? Wychowanie na co Dzień, 3, 15-18.
Lewicki, Cz. (2003). Stosunek nauczycieli szkół podstawowych do kształcenia integracyjnego, jego uwarunkowania i konsekwencje. W: Cz. Lewicki, W. Jakubowicz (red.), Integracja w teorii i praktyce edukacji szkolnej (s. 23-37). Rzeszów: Kolegium Nauczycielskie Tarnobrzeg. Uniwersytet Rzeszowski.
Łaś, H., Rempel, W. (1987). Funkcjonowanie klas specjalnych dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim w szkołach powszechnych. W: A. Hulek (red.), Integracja społeczna ludzi niepełnosprawnych – zadania pedagoga (s. 127-138). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Łobocki, M. (2004). Metody i techniki badań pedagogicznych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Maciarz, A. (1987). Integracja społeczna dzieci niepełnosprawnych. Warszawa: WSiP.
Maciarz, A. (1989). Wybrane zagadnienia pedagogiki specjalnej. Zielona Góra: Wydawnictwo WSP.
Maciarz, A. (1996). Psychoemocjonalne problemy społecznej integracji dzieci niepełnosprawnych. W: J. Bogucka, M. Kościelska (red.), Wychowanie i nauczanie integracyjne. Nowe doświadczenia (s. 30-34). Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN.
Maciarz, A. (2001a). Przemiany w ujęciu istoty i uwarunkowań społecznej integracji dzieci niepełnosprawnych. Teraźniejszość, Człowiek, Edukacja, 1, 77-81.
Maciarz, A. (2001b). Psychoemocjonalne wyznaczniki społecznej integracji dzieci przewlekle chorych. W: M. Heine (red.), Problemy integracji społecznej osób niepełnosprawnych i niedostosowanych (s. 9-14). Zielona Góra: Wydawnictwo Szkoły Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Myers, D. G. (2003). Psychologia społeczna. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Nosal, Cz. (1987). Interpretacja zależności między zbiorami zmiennych w ramach modelu analizy kanonicznej. W: J. Brzeziński (red.), Wielozmiennowe modele statystyczne w badaniach psychologicznych (s. 152-170). Warszawa–Poznań: PWN.
Oleś, P. (1989). Wartościowanie a osobowość. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Oskwarek, W. (1998). Pięć lat integracji. Dyrektor Szkoły, 7-8, 37-38.
Palak, Z. (2000). Uczniowie niewidomi i słabowidzący w szkołach ogólnodostępnych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Peetsma, T. [i in.] (2001). Inclusion in education: Comparing pupils’ development in special and regular education. Educational Review, 53, 2, 125-135.
Pilecki, J., Kościółek, M., Gruntkowski, Z. (1995). Czynniki determinujące postawy nauczycieli wobec integracji szkolnej dzieci specjalnej troski. W: M. Chodkowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Socjalizacja i rehabilitacja (s. 229-236). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Pilkiewicz, M. (1973). Socjometryczna skala akceptacji jako technika badania pozycji jednostki w nieformalnej strukturze grupy. W: L. Wołoszynowa (red.), Materiały do nauczania psychologii (seria III, t. 2, s. 253-276). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Pivik, J., McComas, J., La Flamme, M. (2002). Barriers and facilitators to inclusive education. Exceptional Children, 1, 97-107.
Praisner, C. L. (2003). Attitudes of elementary school principals toward the inclusion of students with disabilities. Council for Exceptional Children, 69, 2, 135-145.
Prażmowska, K., Skalik, K. (1999). Nauczyciele wobec integracji. Problemy Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego, 2, 78-82.
Rea, P. J., MacLaughlin, V. L., Walther-Thomas, Ch. (2002). Outcomes for students with learning disabilities in inclusive and pullout programs. Exceptional Children, 68, 2, 203-222.
Rosman, M. (1998). Integracja – oczekiwania a rzeczywistość. Dyrektor Szkoły, 2, 16.
Rouse, M., Florian, L. (1996). Effective inclusive schools: A study in two countries. Cambridge Journal of Education, 26, 1, 71-85.
Salisbury, Ch. L., McGregor, G. (2002). The administrative climate and context of inclusive elementary schools. Exceptional Children, 68, 2, 259-274.
Sękowski, A. E. (1994). Psychospołeczne determinanty postaw wobec inwalidów. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Smykowski, B. (2000). Psycholog wobec instytucjonalizacji działalności integracyjnej. W: J. Brzeziński, M. Teoplitz-Wiśniewska (red.), Etyczne dylematy psychologii (s. 203-220). Poznań: SWPS.
Storey, K., Smith, D. J. (1995). Assessing integration in early childhood education: Clique analysis of social interactions. Education and Treatment of Children, 18, 2, s. 158-184.
Taylor, R. L., Smiley, L. R., Ramasamy, R. (2001). Effects of educationalbackground and expe¬rience on teacher – views of inclusion. Educational Research Quarterly, 26, 3, 3-16.
Vaughn, S., Elbaum, B. E., Schumm, J. S. (1996). The effects of inclusion on the social functioning of students with learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 29, 6, 598-609.
Walczak, G. (1998). Rozważania o integracji. Szkoła Specjalna, 1, 10-16.
Wall, R. (2002). Teachers’ exposure to people with visual impairments and the effect on attitudes toward inclusion. RE:view, 34, 3, 111-119.
Wiącek, G. (2004). Podręcznik do Skal Zadowolenia z Kształcenia Integracyjnego. Lublin: KPReh KUL.
Wiącek, G. (2005). Pomiar efektywności kształcenia integracyjnego dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W: Cz. Kosakowski, A. Krause (red.), Normalizacja środowisk życia osób niepełnosprawnych (s. 313-319). Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Wojciszke, B. (2000). Postawy i ich zmiana. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 3, s. 79-106) Gdańsk: GWP.
Zabłocki, K. J. (2002). Integracja szansą wychowania nowego pokolenia. Płock: Wydawnictwo Naukowe NOVUM.
Zaborowski, Z. (1964). Stosunki społeczne w klasie szkolnej. Warszawa: PWN.
Zaorska, M. (1997). Dziecko z wadą wzroku oraz z równoczesnym uszkodzeniem słuchu i wzroku w szkole masowej. Wychowanie na co Dzień, 7-8, 7-9.
Zawadzki, B., Strelau, J., Szczepaniak, P., Śliwińska, M. (1998). Inwentarz osobowości NEO-FFI Costy i McCrae. Adaptacja polska. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Opublikowane
2019-03-27
Numer
Dział
Artykuły
Copyright (c) 2007 Roczniki Psychologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
