Wiedza i wyobraźnia a zjawisko fałszywej pamięci

Justyna Olszewska

Justyna Olszewska Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi

Słowa kluczowe: pamięć; wyobraźnia; przypominanie; rozpoznawanie

Abstrakt

Wiele współczesnych badań koncentruje się wokół problematyki fałszywej pamięci. Badania dotyczące pamięci epizodycznej pokazują wyraźny wpływ wyobraźni na implementacje niezaistniałych nigdy zdarzeń w ludzką pamięć (Pezdek, Hodge, 1999; Pentland, Hyman, 1996). W badaniu przeprowadzono dwa eksperymenty, których celem było ukazanie wpływu wcześniejszej wiedzy na pamięć bieżących informacji. Eksperyment 1 dotyczył przypominania informacji, natomiast eksperyment 2 – rozpoznawania. Zastosowano również dwa rodzaje instrukcji: wyobrażeniową oraz pojęciową na etapie przyswajania i odtwarzania informacji bieżących. W badaniu wcześniejsza wiedza została nabyta poprzez Tekst 1, którego badani uczyli się przez 1 tydzień. Wiedza bieżąca dostarczona była w postaci tekstu 2, który był uszczegółowioną wersją tekstu 1, ale nie zawierał wszystkich informacji wprost i został podany osobom badanym do przeczytania jeden raz. Wyniki potwierdziły wpływ wcześniejszej wiedzy oraz wpływ rodzaju instrukcji na pamięć bieżących informacji. Ponadto wykazano różnice w sposobie odzyskiwania informacji, jakim było przypominanie i rozpoznawanie. Przeprowadzone badania są próbą odpowiedzi na pytanie, czy wyobrażeniowe i pojęciowe warunki mają znaczenie dla powstawania fałszywych wspomnień w sytuacji, w której próbujemy oddzielić wiedzę bieżącą od wiedzy utrwalonej w schematach.

Bibliografia

Bartlett, F. C. (1932). Remembering: A study in experimental and social psychology. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Bayen, U. J. (1999). Aging and source monitoring of characters in literary texts. Aging, Neuropsychology, and Cognition, 3, 187-200.
Brzeziński, J. (2000). Badania eksperymentalne w psychologii i pedagogice. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Caillies, S., Denhière, G., Kintsch., W. (2002). The effect of prior knowledge on understanding from text: Evidence from primed recognition. European Journal of Cognitive Psychology, 2, 267-286.
Dobson, M., Markham, R. (1993). Imagery ability and source monitoring: Implications for eyewitness memory. British Journal of Psychology, 84, 111-119.
Garry, M., Manning, Ch. G., Loftus, E., Sherman, S. J. (1996). Imagination inflation: Imagining a childhood event inflates confidence that it occurred. Psychonomic Bulletin & Review, 3, 208-214.
Graesser, A., Singer, M., Trabasso, T. (1994). Constructing inferences during narrative text comprehension. Psychological Review, 3, 371-395.
Holst, V., Pezdek, K. (1992). Scripts for typical crimes and their effects on memory for eyewitness testimony. Applied Cognitive Psychology, 7, 573-587.
Hyman, I., Pentland, J. (1996). The role of mental imagery in the creation of false childhood memories. Journal of memory and language, 35, 101-117.
Jashinsky, U., Wentura, D. (2002). Misleading postevent information and working memory capacity: An individual differences approach to eyewitness memory. Applied Cognitive Psychology, 16, 223-231.
Johnson-Laird, Ph. (1983). Mental models. Cambridge, MS: Harvard University Press.
Kintsch, W. (1994). Text comprehension, memory and learning. American Psychologist, 4, 294-303.
Kintsch, W., Caillies, S., Denhiere, G. (2002). The effect of prior knowledge on understanding from text: Evidence from primed recognition. European Journal of Cognitive Psychology, 1, 267-287.
Klin, C. M. (1995). Causal inferences in reading: From immediate activation to long-term memory. Journal of Experimental Psychology, 6, 1483-1494.
Lewicka, M., Wojciszke, B. (2000). Wiedza jednostki i sądy o świecie społecznym. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 3, s. 25-77). Gdańsk: GWP.
Loftus, E., Palmer, J. C. (1974). Reconstruction of automobile destruction: An example of interaction between language and memory. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 13, 585-589.
Loftus, E., Pickrell, J. (1995). The formation of false memories. Psychiatric Annals, 25, 720-725.
Magliano, J., Graesser, A., Trabasso, T. (1999). Strategic processing during comprehension. Journal of Educational Psychology, 4, 615-629.
Maruszewski, T. (1996). Psychologia poznawcza. Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Maruszewski, T. (2000). Pamięć autobiograficzna jako podstawa tworzenia doświadczenia indywidualnego. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 2, s. 165-183). Gdańsk: GWP.
Maruszewski, T. (2001). Psychologia poznania. Gdańsk: GWP.
Maruszewski, T. (2005). Pamięć autobiograficzna. Gdańsk: GWP.
Mazzoni, G. (2001). Naturally occurring and suggestion-dependent memory distortions: The convergence of disparate research traditions. European Psychologist, 7, 17-30.
Mazzoni, G., Loftus, E., Kirsch, I. (2001). Changing beliefs about implausible autobiografical events a little plausibility goes a long way. Journal of Experimental Psychology, 1, 51-59.
Mazzoni, G., Lombardo, P., Malvagia, S., Loftus, E. (1999). Dream interpretation and false beliefs. Professional Psychology: Research and Practice, 1, 45-50.
McKoon, G., Ratcliff, R. (1992). Inference during reading. Psychological Reviev, 3, 440-466.
McNamara, D. (2001). Reading both high-coherence and low-coherence texts: Sequence and prior knowledge. Canadian Journal of Experimental Psychology, 1, 51-62.
Pezdek, K., Hodge, D. (1999). Planting false childhood memories in children: The role of event plausibility. Child Development, 4, 887-895.
Pezdek, K., Whestone, T., Reynolds, K., Askari, N., Dougherty, T. (1989). Memory for real-world scenes: The role of consistency with schema expectation. Journal of Experimental Psychology, 4, 587-595.
Radvansky, G., Spieler, D, Zacks, R. (1993). Mental model organization. Journal of Experimental Psychology, 1, 95-114.
Radvansky, G., Zwaan, R. (1998). Situation models in language comprehension and memory. Psychological Bulletin, 2, 162-185.
Radvansky, G., Zwaan, R., Curiel, D., Copeland, J. (2001). Situation models and aging. Psychology and Aging, 1, 145-160.
Roediger, H. L., McDermott, K. (1995). Creating false memories: Remembering words not presented in lists. Journal of Experimental Psychology, 21, 803-814.
Schacter, D. L. (2003). Siedem grzechów pamięci. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Schank, R. C, Abelson, R. P. (1977). Scripts, plans, goals, and understanding. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Schreiber, N., Wentura, D., Bilsky, W. (2001). “What else could he have done?” Creating false answers in child witnesses by inviting speculation. Journal of Applied Psychology, 3, 525-532.
Spaniol, J., Bayen, U. (2002). When is schematic knowledge used in source monitoring? Journal of Experimental Psychology, 4, 631-651.
Tuckey, M., Brewer, N. (2003). The influence of schemas, stimulus ambiguity and interview schedule on eyewitness memory over time. Journal of Experimental Psychology, 2, 101-118.
Wojciszke, B. (2002). Człowiek wśród ludzi. Warszawa: Scholar.
Wright, D. B., Self, G., Justice, Ch. (2000). Memory conformity: Exploring misinformation effects when presented by another person. Bristish Journal of Psychology, 91, 189-202.
Zwaan, R., Graesser, A., Magliano, J. (1995). Dimension of situation model construction in narrative. Journal of Experimental Psychology, 2, 386-397.