Zastosowanie J. E. Exnera „indeksu izolacji” do diagnozy schizofrenii

Abstrakt

Trudności w funkcjonowaniu społecznym chorych na schizofrenię są szeroko opisane w literaturze fachowej. Związane są one z samą istotą choroby, ale także mogą być wynikiem stygmatyzacji i braku wsparcia ze strony środowiska społecznego. J. E. Exner w ramach całościowego opracowania sposobu sygnowania i interpretacji testu Hermanna Rorschacha wprowadził indeks izolacji. Indeks ten dostarcza informacji dotyczących poglądów i reakcji badanych osób na środowisko społeczne. Exner nie łączy wysokości indeksu izolacji z byciem chorym na schizofrenię. Wobec trudności chorych na schizofrenię z funkcjonowaniem społecznym zasadne wydaje się sprawdzenie, czy w grupie osób chorych wartości indeksu izolacji są wyższe niż w grupie osób zdrowych – i to właśnie postawiono za cel niniejszej pracy. Przebadano 95 osób chorych na schizofrenię (40 kobiet i 55 mężczyzn) oraz 68 osób zdrowych (33 kobiety i 35 mężczyzn). Kryterium choroby była diagnoza lekarska według ICD-10. Za kryterium zdrowia przyjęto brak leczenia psychiatrycznego, dobre funkcjonowanie w pracy lub szkole oraz brak poważniejszych problemów psychologicznych. Postawiono trzy hipotezy badawcze: (1) chorzy na schizofrenię wykazują się wyższymi wartościami indeksu izolacji w porównaniu z grupą osób zdrowych; (2) podwyższenie wartości indeksu izolacji u chorych jest w większym stopniu związane ze „zmiennymi osobowościowymi”, takimi jak mniejsze zainteresowanie ludźmi i mniejsza reaktywność emocjonalna (większe wycofanie); (3) wyższe wartości indeksu izolacji łączą się z mniejszą ogólną emocjonalnością, zwłaszcza u osób chorych. Stwierdzono, że indeks izolacji nie jest związany z chorobą. Grupa osób chorych na schizofrenię nie różniła się pod tym względem od grupy osób zdrowych. Zaznaczyły się jednak istotne zależności między płcią badanych osób i ich stanem zdrowia a pojedynczymi kategoriami treściowymi wchodzącymi w skład indeksu. Wyodrębniono dwie podkategorie treściowe ze względu na ich znaczenie symboliczne („woda” i „kamień”). Podkategorie te istotnie zróżnicowały zdrowych i chorych mężczyzn. Nie potwierdzono jednoznacznie hipotezy drugiej, choć kierunek zależności był zgodny z oczekiwaniami, oraz hipotezy trzeciej. Osoby zdrowe i chore nie różniły się między sobą pod względem ogólnej emocjonalności, a zależność między wartością indeksu izolacji a emocjonalnością przybrała kierunek odwrotny od oczekiwanego. Wyniki te próbowano wyjaśnić jako efekt pewnego stylu percepcji i interpretacji plam, charakteryzującego się mniejszą dominacją formy.