Tożsamościowe przesłanki różnych rodzajów stereotypizacji
Słowa kluczowe:
stereotyp klasyczny (egzemplaryczny); stereotyp spiskowy; odrębność schematowa; tożsamość indywidualna; tożsamość społeczna; tożsamość zrównoważona; brak tożsamości
Abstrakt
Celem prezentowanego programu badawczego było sprawdzenie, jak tożsamość człowieka wpływa na skłonność do posługiwania się stereotypami „klasycznymi” (egzemplarycznymi), w przypadku których przedmiotem stereotypizacji jest typowy przedstawiciel danej kategorii, oraz stereotypami spiskowymi, które są reprezentacjami grup jako całości. Badania osadzone były w teorii tożsamości osobistej i społecznej M. Jarymowicz. Wykazano, że najsilniejsza skłonność do myślenia stereotypowego, bez względu na jego rodzaj, jest charakterystyczna dla osób o tożsamości społecznej, podczas gdy najniższa jest właściwa dla tożsamości indywidualnej. Na podstawie uzyskanych zależności można również wnioskować, że osoby o tożsamości zrównoważonej są wyposażone w zdolności właściwe dla tożsamości społecznej i indywidualnej, a większa skłonność do posługiwania się przez nich stereotypami spiskowymi niż klasycznymi może wskazywać na to, że tożsamość społeczna pełni kluczową rolę w stereotypizacji spiskowej.
Bibliografia
Boski, P., Jarymowicz, M., Malewska-Peyre, H. (red.) (1992). Tożsamość a odmienność kulturowa. Warszawa: Instytut Psychologii PAN.
Cała, A. (1996). Autostereotypy i stereotypy narodowe. W: I. Krzemiński (red.), Czy Polacy są antysemitami? (s. 199-298). Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
Cała, A. (2001). Stereotyp Żyda i Niemca – trwałość i zmiany. W: M. Kofta, A. Jasińska-Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia: uwarunkowania społeczno-kulturowe (s. 249-261). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Groh, D. (1987). The temptation of conspiracy theory or: Why do bad thinks happen to god people? Part I: Preliminary draft of a theory of conspiracy theories. W: C. F. Graumann, S. Moscovici (red.), Changing conceptions of conspiracy (s. 1-13). New York: Springer.
Grzesiak, M., Kamińska-Feldman, M. (2001). Tożsamościowe przesłanki posługiwania się stereotypem duszy grupowej. Studia Psychologiczne, 39, 93-106.
Grzesiak-Feldman, M. (2004). Skłonność do spiskowej oraz egzemplarycznej stereotypizacji: uwarunkowania tożsamościowe (mps pracy doktorskiej, Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski).
Jarymowicz, M. (1992a). Tożsamość jako efekt rozpoznawania siebie wśród swoich i obcych. W: P. Boski, M. Jarymowicz, H. Malewska-Peyre (red.), Tożsamość a odmienność kulturowa (s. 213-275). Warszawa: Instytut Psychologii PAN.
Jarymowicz, M. (1992b). Schematy JA, MY a uprzedzenia międzygrupowe. W: Z. Chlewiński, I. Kurcz (red.), Stereotypy i uprzedzenia (s. 45-56). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Jarymowicz, M. (1993a). Odrębność schematowa Ja-My-Oni a społeczne identyfikacje. Przegląd Psychologiczny, 1, 7-26.
Jarymowicz, M. (1993b). An attempt to operationalize social versus personal identity constructs. W: M. Jarymowicz (red.), To know Self–To understand Others (s. 50-60). Poznań–Warsaw–Rotterdam: Eburon Delft.
Jarymowicz, M. (1994a). W stronę indywidualnej podmiotowości i zbliżeń z innymi: podmiotowe podstawy społecznych identyfikacji. W: M. Jarymowicz (red.), Poza egocentryczną perspektywą widzenia siebie i świata (s. 11-33). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Jarymowicz, M. (1994b). O formach umysłowego ujmowania MY i ich związku ze spostrzeganiem innych. W: M. Jarymowicz (red.), Poza egocentryczną perspektywą widzenia siebie i świata (s. 191-199). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Jarymowicz, M. (2000). Psychologia tożsamości. W: J. Strelau (red.), Psychologia podręcznik akademicki (s. 107-125). Gdańsk: GWP.
Kamińska-Feldman, M. (1994). Asymetria w ocenianiu dystansów Ja-Inni. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wydziału Psychologii UW.
Kamińska-Feldman, M. (1997). Czy błąd asymetrii w ocenianiu dystansów Ja-Inni jest przejawem utajonego działania stereotypów? Studia Psychologiczne, 35, 97-115.
Kamińska-Feldman, M. (2001). Efekt asymetrii w szacowaniu dystansów Ja-Inni i test utajonych skojarzeń (IAT) jako miary stereotypów. Studia Psychologiczne, 30, 197-210.
Kamińska-Feldman, M. (2002). Związki poznawczej indywiduacji z efektem asymetrii w spostrzeganiu dystansów Ja-Inni jako miara stereotypów społecznych. W: M. Lewicka, J. Grzelak (red.), Jednostka i społeczeństwo (s. 185-216). Gdańsk: GWP.
Kofta, M. (1995). Stereotype of a group-as-a-whole: The role of diabolic causation schema. Polish Psychological Bulletin, 26, 83-96.
Kofta, M. (1996). Wprowadzenie do psychologii stereotypów i uprzedzeń. W: M. Marody, E. Gucwa- -Leśny (red.), Podstawy życia społecznego w Polsce (s. 198-217). Warszawa: Instytut Studiów Społecznych UW.
Kofta, M. (2001). Stereotyp spiskowy jako centralny składnik antysemityzmu. W: M. Kofta, A. Jasińska-Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia: uwarunkowania społeczno-kulturowe (s. 274-297). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Kofta, M., Narkiewicz-Jodko, W. (2001). Wartości a bytowość grupy, stereotypy spiskowe i uprzedzenia. W: D. Doliński, B. Weigl (red.), Od myśli i uczuć do decyzji i działań (s. 59-74). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Kofta, M., Sędek, G. (1992). Struktura poznawcza stereotypu etnicznego, bliskość wyborów parlamentarnych a przejawy uprzedzeń antysemickich. W: Z. Chlewiński, I. Kurcz (red.), Stereotypy i uprzedzenia (s. 67-86). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Kofta, M., Sędek, G. (1995). Stereotyp „duszy grupowej”, wybory parlamentarne a postawy wobec osób pochodzenia żydowskiego. W: B. Wojciszke (red.), Jacy są Polacy? Badania opinii społecznej jako źródło wiedzy psychologicznej (s. 55-72). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Kofta, M., Sędek, G. (1999). Stereotyp duszy grupowej a postawy wobec obcych: wyniki badań sondażowych. W: B. Wojciszke, M. Jarymowicz (red), Psychologia rozumienia zjawisk społecznych (s. 173-208). Warszawa–Łódź: PWN.
Kwiatkowska, A. (1999). Tożsamość społeczna a społeczne kategoryzacje. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Maison, D. (1995). Do we say what we think? On the implications for research of an anti-discrimination norm. Polish Psychological Bulletin, 26, 175-187.
Maison, D. (1997). Jak powstają stereotypy narodowe. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wydziału Psychologii UW.
Maison, D., Bruin, R. (1999). Test utajonych skojarzeń (IAT) Greenwalda: metoda badania utajonych postaw. Studia Psychologiczne, 37, 61-81.
Maison, D., Greenwald, A. G., Bruin, R. (2001). The Implicit Association Test as a measure of implicit consumer attitudes. Polish Psychological Bulletin, 32, 61-70.
Moscovici, S. (1987). The conspiracy mentality. W: C. F. Graumann, S. Moscovici (red.), Changing conceptions of conspiracy (s. 151-169). New York: Springer.
Szuster-Zbrojewicz, A. (1989). Poznawcze wyodrębnienie własnej osoby a przejawy asymetrii w ocenianiu dystansów JA-MY-INNI. Studia Psychologiczne, 27, 2, 41-54.
Tajfel, H., Turner, J. C. (1986). The social identity theory of intergroup behaviour. W: S. Worchel, W. G. Austin (red.), The psychology of intergroup relations (s. 7-24). Chicago: Nelson-Hall.
Turner, J. C. (2001). Teoria autokategoryzacji. W: A. Manstead, M. Hewstone (red.), Encyklopedia Blackwella. Psychologia społeczna (s. 632-634). Warszawa: Wyd. Santorski & Co.
Weigl, B. (1999). Stereotypy i uprzedzenia etniczne u dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Weigl, B., Łukaszewski, W. (1992). Modyfikacja stereotypów i uprzedzeń etnicznych u dzieci. W: Z. Chlewiński, I. Kurcz (red.), Stereotypy i uprzedzenia (s. 105-120). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Cała, A. (1996). Autostereotypy i stereotypy narodowe. W: I. Krzemiński (red.), Czy Polacy są antysemitami? (s. 199-298). Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
Cała, A. (2001). Stereotyp Żyda i Niemca – trwałość i zmiany. W: M. Kofta, A. Jasińska-Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia: uwarunkowania społeczno-kulturowe (s. 249-261). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Groh, D. (1987). The temptation of conspiracy theory or: Why do bad thinks happen to god people? Part I: Preliminary draft of a theory of conspiracy theories. W: C. F. Graumann, S. Moscovici (red.), Changing conceptions of conspiracy (s. 1-13). New York: Springer.
Grzesiak, M., Kamińska-Feldman, M. (2001). Tożsamościowe przesłanki posługiwania się stereotypem duszy grupowej. Studia Psychologiczne, 39, 93-106.
Grzesiak-Feldman, M. (2004). Skłonność do spiskowej oraz egzemplarycznej stereotypizacji: uwarunkowania tożsamościowe (mps pracy doktorskiej, Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski).
Jarymowicz, M. (1992a). Tożsamość jako efekt rozpoznawania siebie wśród swoich i obcych. W: P. Boski, M. Jarymowicz, H. Malewska-Peyre (red.), Tożsamość a odmienność kulturowa (s. 213-275). Warszawa: Instytut Psychologii PAN.
Jarymowicz, M. (1992b). Schematy JA, MY a uprzedzenia międzygrupowe. W: Z. Chlewiński, I. Kurcz (red.), Stereotypy i uprzedzenia (s. 45-56). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Jarymowicz, M. (1993a). Odrębność schematowa Ja-My-Oni a społeczne identyfikacje. Przegląd Psychologiczny, 1, 7-26.
Jarymowicz, M. (1993b). An attempt to operationalize social versus personal identity constructs. W: M. Jarymowicz (red.), To know Self–To understand Others (s. 50-60). Poznań–Warsaw–Rotterdam: Eburon Delft.
Jarymowicz, M. (1994a). W stronę indywidualnej podmiotowości i zbliżeń z innymi: podmiotowe podstawy społecznych identyfikacji. W: M. Jarymowicz (red.), Poza egocentryczną perspektywą widzenia siebie i świata (s. 11-33). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Jarymowicz, M. (1994b). O formach umysłowego ujmowania MY i ich związku ze spostrzeganiem innych. W: M. Jarymowicz (red.), Poza egocentryczną perspektywą widzenia siebie i świata (s. 191-199). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Jarymowicz, M. (2000). Psychologia tożsamości. W: J. Strelau (red.), Psychologia podręcznik akademicki (s. 107-125). Gdańsk: GWP.
Kamińska-Feldman, M. (1994). Asymetria w ocenianiu dystansów Ja-Inni. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wydziału Psychologii UW.
Kamińska-Feldman, M. (1997). Czy błąd asymetrii w ocenianiu dystansów Ja-Inni jest przejawem utajonego działania stereotypów? Studia Psychologiczne, 35, 97-115.
Kamińska-Feldman, M. (2001). Efekt asymetrii w szacowaniu dystansów Ja-Inni i test utajonych skojarzeń (IAT) jako miary stereotypów. Studia Psychologiczne, 30, 197-210.
Kamińska-Feldman, M. (2002). Związki poznawczej indywiduacji z efektem asymetrii w spostrzeganiu dystansów Ja-Inni jako miara stereotypów społecznych. W: M. Lewicka, J. Grzelak (red.), Jednostka i społeczeństwo (s. 185-216). Gdańsk: GWP.
Kofta, M. (1995). Stereotype of a group-as-a-whole: The role of diabolic causation schema. Polish Psychological Bulletin, 26, 83-96.
Kofta, M. (1996). Wprowadzenie do psychologii stereotypów i uprzedzeń. W: M. Marody, E. Gucwa- -Leśny (red.), Podstawy życia społecznego w Polsce (s. 198-217). Warszawa: Instytut Studiów Społecznych UW.
Kofta, M. (2001). Stereotyp spiskowy jako centralny składnik antysemityzmu. W: M. Kofta, A. Jasińska-Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia: uwarunkowania społeczno-kulturowe (s. 274-297). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Kofta, M., Narkiewicz-Jodko, W. (2001). Wartości a bytowość grupy, stereotypy spiskowe i uprzedzenia. W: D. Doliński, B. Weigl (red.), Od myśli i uczuć do decyzji i działań (s. 59-74). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Kofta, M., Sędek, G. (1992). Struktura poznawcza stereotypu etnicznego, bliskość wyborów parlamentarnych a przejawy uprzedzeń antysemickich. W: Z. Chlewiński, I. Kurcz (red.), Stereotypy i uprzedzenia (s. 67-86). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Kofta, M., Sędek, G. (1995). Stereotyp „duszy grupowej”, wybory parlamentarne a postawy wobec osób pochodzenia żydowskiego. W: B. Wojciszke (red.), Jacy są Polacy? Badania opinii społecznej jako źródło wiedzy psychologicznej (s. 55-72). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Kofta, M., Sędek, G. (1999). Stereotyp duszy grupowej a postawy wobec obcych: wyniki badań sondażowych. W: B. Wojciszke, M. Jarymowicz (red), Psychologia rozumienia zjawisk społecznych (s. 173-208). Warszawa–Łódź: PWN.
Kwiatkowska, A. (1999). Tożsamość społeczna a społeczne kategoryzacje. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Maison, D. (1995). Do we say what we think? On the implications for research of an anti-discrimination norm. Polish Psychological Bulletin, 26, 175-187.
Maison, D. (1997). Jak powstają stereotypy narodowe. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wydziału Psychologii UW.
Maison, D., Bruin, R. (1999). Test utajonych skojarzeń (IAT) Greenwalda: metoda badania utajonych postaw. Studia Psychologiczne, 37, 61-81.
Maison, D., Greenwald, A. G., Bruin, R. (2001). The Implicit Association Test as a measure of implicit consumer attitudes. Polish Psychological Bulletin, 32, 61-70.
Moscovici, S. (1987). The conspiracy mentality. W: C. F. Graumann, S. Moscovici (red.), Changing conceptions of conspiracy (s. 151-169). New York: Springer.
Szuster-Zbrojewicz, A. (1989). Poznawcze wyodrębnienie własnej osoby a przejawy asymetrii w ocenianiu dystansów JA-MY-INNI. Studia Psychologiczne, 27, 2, 41-54.
Tajfel, H., Turner, J. C. (1986). The social identity theory of intergroup behaviour. W: S. Worchel, W. G. Austin (red.), The psychology of intergroup relations (s. 7-24). Chicago: Nelson-Hall.
Turner, J. C. (2001). Teoria autokategoryzacji. W: A. Manstead, M. Hewstone (red.), Encyklopedia Blackwella. Psychologia społeczna (s. 632-634). Warszawa: Wyd. Santorski & Co.
Weigl, B. (1999). Stereotypy i uprzedzenia etniczne u dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Weigl, B., Łukaszewski, W. (1992). Modyfikacja stereotypów i uprzedzeń etnicznych u dzieci. W: Z. Chlewiński, I. Kurcz (red.), Stereotypy i uprzedzenia (s. 105-120). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Opublikowane
2019-03-27
Numer
Dział
Artykuły
Copyright (c) 2006 Roczniki Psychologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
