Związki pomiędzy potrzebą aprobaty społecznej a zadowoleniem z pracy w badaniach anonimowych

Anna M. Zalewska

Anna M. Zalewska Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie

Słowa kluczowe: potrzeba aprobaty społecznej; zadowolenie z pracy – samopoczucie w pracy i satysfakcja z pracy

Abstrakt

Potrzeba aprobaty społecznej oznacza tendencję do przedstawiania siebie w korzystnym świetle, aby zyskać akceptację społeczną. W badaniach anonimowych odzwierciedla głównie konformizm, który w Polsce może aktywizować tendencję do narzekania. Celem badań jest udzielenie odpowiedzi na pytania: 1. Czy w badaniach anonimowych potrzeba aprobaty społecznej jest powiązana z wymiarami zadowolenia z pracy? 2. Czy związki te zależą od okresu życia, płci, rodzaju organizacji (prywatne, wojsko, państwowe) i pozycji w organizacji (niska, wysoka)? Badano 316 osób (w tym 109 kobiet) w wieku 19-60 lat. Uwzględniano poznawcze i afektywne aspekty zadowolenia z pracy, a wynik skali kłamstwa z Kwestionariusza Osobowości EPQ-R Eysencka był wskaźnikiem badanej potrzeby. W całej próbie jedynie pomiar afektu negatywnego w pracy jest w bardzo małym stopniu obciążony potrzebą aprobaty społecznej. W grupach także wyraźniej wiąże się ona z aspektem emocjonalnym niż z aspektem poznawczym zadowolenia. Okres życia, rodzaj organizacji, pozycja w organizacji i płeć są moderatorami zależności. Potrzeba aprobaty społecznej aktywizuje tendencję do narzekania tylko u osób w wieku średnim, o wysokiej pozycji oraz u żołnierzy i kobiet – jej wyższy poziom wiąże się z mniejszym emocjonalnym dobrostanem w pracy lub mniejszą satysfakcją z niektórych składników pracy. U osób we wczesnej dorosłości, o niskiej pozycji i pracowników firm prywatnych aktywizuje słabą tendencję odwrotną.

Bibliografia

Adelt, J., Kranas, G. (1978). Zmienna aprobaty społecznej Edwardsa. W: L. Wołoszynowa (red.), Materiały do nauczania psychologii (seria III, t. 3, s. 225-240). Warszawa: PWN.
Andrews, F. M., Withey, S. B. (1976). Social indicators of well-being. New York: Plenum Press.
Birenbaum, M., Montag, J. (1989). Style and substance in social desirability scales. European Journal of Personality, 3, 47-59.
Brandstätter, H. (1991). Emotions in everyday life situations. Time sampling of subjective experience. W: F. Strack, M. Argyle, N. Schwarz (red.), Subjective well-being. An interdisciplinary perspective (s. 173-192). Oxford: Pergamon Press.
Brannon, L. (2002). Psychologia rodzaju. Gdańsk: GWP.
Brief, A. P. (1998). Attitudes in and around organizations. Thousand Oaks: SAGE.
Brief, A. P., Roberson, L. (1989). Job attitude organization: An exploratory study. Journal of Applied Social Psychology, 19, 717-727.
Brief, A. P., Weiss, H. M. (2002). Organizational behavior: Affect in the workplace. Annual Review of Psychology, 53, 279-307.
Brzozowski, P., Drwal, R. Ł. (1995). Kwestionariusz Osobowości Eysencka. Polska adaptacja EPQ-R. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Crowne, D. P., Marlowe, D. (1960). A new scale of social desirability independent of psychopathology. Journal of Consulting Psychology, 24, 349-354.
Czapiński, J. (1992). Psychologia szczęścia. Warszawa: Akademos.
Diener, E., Lucas, R. E., Oishi, S. (2002). Subjective well-being: The science of happiness and life satisfaction. W: C. R. Snyder, S. J. Lopez (red.), Handbook of positive psychology (s. 63-73). Oxford: Oxford University Press.
Elliott, A. G. (1981). Some implications of lie scale scores in real-life selection. Journal of Occupational Psychology, 54, 9-16.
Epstein, S. (1990). Wartości z perspektywy poznawczo-przeżyciowej teorii „ja”. W: J. Reykowski, N. Eisenberg, E. Staub (red.), Indywidualne i społeczne wyznaczniki wartościowania (s. 11-32). Wrocław: Ossolineum.
Eysenck, H. J., Eysenck, S. B. G. (1975). Manual of the Eysenck Personality Questionnaire. London: Hodder and Stoughton.
Eysenck, S. B. G., Eysenck, H. J., Shaw, L. (1974). The modification of personality and lie scale scores by special «honesty» instructions. British Journal of Social and Clinical Psychology, 13, 41-50.
Francis, L. J., Jackson, C. H. (1999). The social desirability of toughmindedness: A study among undergraduates. Irish Journal of Psychology, 17, 400-403.
Francis, L. J., Louden, S. H., Robbins, M., Rutledge, C. F. J. (2000). Unmasking the clerical persona: Interpreting the correlation between neuroticism and lie scale scores among Roman Catholic and male and female Anglican clergy. Mental Health, Religion & Culture, 3, 2, 133-141.
Furnham, A. (1986). Response bias, social desirability and dissimulation. Personality and Individual Differences, 7, 385-400.
Furnham, A., Zacherl, M. (1986). Personality and job satisfaction. Personality and Individual Differences, 7, 453-459.
Jackson, C. J., Francis, L. J. (1999). Interpreting the correlation between neuroticism and lie scale scores. Personality and Individual Differences, 26, 59-63.
Kahneman, D. (1999). Objective happiness. W: D. Kahneman, E. Diener, N. Schwarz (red.), Well-being: The foundations of hedonic psychology (s. 3-25). New York: Russell Sage Foundation.
Katz, Y. J., Francis, L. J. (1991). The dual nature of the EPQ lie scale? A study among university students in Israel. Social Behavior and Personality, 19, 4, 217-222.
Lajunen, T., Scherler, H. R. (1999). Is the EPQ Lie Scale bidimensional? Validation study of the structure of the EPQ Lie Scale among Finnish and Turkish university students. Personality and Individual Differences, 26, 657-664.
Massey, A. (1980). The Eysenck Personality Inventory lie scale: Lack of insight or…? Irish Journal of Psychology, 4, 172-174.
Oleś, P. K. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Organ, D. W., Near, J. P. (1985). Cognitive vs. affect measures of job satisfaction. International Journal of Psychology, 20, 241-254.
Pearson, P. R., Francis, L. J. (1989). The dual nature of the Eysenckian lie scales: Are religious adolescents more truthful? Personality and Individual Differences, 10, 1041-1048.
Unger, R., Saundra (2002). Seksizm: perspektywa zintegrowana. W: B. Wojciszke (red.), Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenia na różnice (s. 261-302). Gdańsk: GWP.
Veenhoven, R. (1991). Questions on happiness: Classical topics, modern answers, blind spots. W: F. Strack, M. Argyle, N. Schwarz (red.), Subjective well-being. An interdisciplinary perspective (s. 7-26). Oxford: Pergamon Press.
Wilczyńska, J., Drwal, R. Ł. (1995). Opracowanie Kwestionariusza Aprobaty Społecznej (KAS) J. Wilczyńskiej i R. Ł. Drwala. W: R. Ł. Drwal, P. Brzozowski, P. Oleś (red.), Adaptacja kwestionariuszy osobowości (s. 57-66). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Wojciszke, B., Baryła, W. (2001). Kultura narzekania i jej psychologiczne konsekwencje. W: J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska (red.), Zmiany w publicznych zwyczajach językowych (s. 45-64). Warszawa: Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN.
Zalewska, A. (2001). „Arkusz Opisu Pracy” O. Neubergera i M. Allerbeck – adaptacja do warunków polskich. Studia Psychologiczne, 39, 1, 197-217.
Zalewska, A. (2002). „Skala Afektu w Pracy” – wstępne wyniki prac nad adaptacją techniki. Studia Psychologiczne, 40, 4, 173-192.
Zalewska, A. (2003a). Dwa światy. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.
Zalewska, A. (2003b). „Skala Satysfakcji z Pracy” – pomiar poznawczego aspektu ogólnego zadowolenia z pracy. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica, 7, 49-61.
Zalewska, A. (2005). Potrzeba aprobaty społecznej  co oznacza u osób dorosłych w badaniach anonimowych. Przegląd Psychologiczny, 48, 4, 401-415.
Zalewska, A., Brandstätter, H. (2001). Value-motive congruence and reactivity as determinants of well-being. W: H. Brandstätter, A. Eliasz (red.), Persons, situations, and emotions (s. 95-112). New York: Oxford University Press.
Zawadzki, B. (1995). Uniwersalność PEN – trzech superczynników osobowości: charakterystyka psychometryczna polskiej adaptacji „Zrewidowanego Inwentarza Osobowości H. J. Eysencka (EPQ-R)”. Studia Psychologiczne, 33, 147-188.