Reakcje dzieci na internowanie ojców – działaczy Solidarności

Maria Braun-Gałkowska; Jolanta Giera

Maria Braun-Gałkowska Katolicki Uniwersytet Lubelski
Jolanta Giera Zakład Poprawczy i Schronisko dla Nieletnich w Raciborzu

Słowa kluczowe: ojciec; represje polityczne

Abstrakt

Przedstawione w artykule badania ukazują przeżycia dzieci, których ojcowie byli internowani po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981. Takich dzieci było w Polsce około 20 tysięcy. Badania były przeprowadzone wśród 30 matek, które opowiedziały o reakcjach 54 dzieci w wieku od 1 do 18 lat. Matki opowiedziały o zmianach w zachowaniu dzieci, a to, co wyraziły dzieci w testach projekcyjnych, było zgodne z relacjami matek. Dzieci, niezależnie od wieku, zareagowały tęsknotą za ojcem, a jednocześnie poczuciem zagrożenia, podwyższonym poziomem niepokoju i lękiem, który wyrażał się pragnieniem spania z matką i ciągłego przebywania z nią. Lękiem spowodowane były liczne objawy psychosomatyczne i spadek ogólnej odporności organizmu. U dzieci młodszych w większości wypadków nastąpiła regresja w czynnościach samoobsługowych, zakłócenie snu, lęk przed ciemnością, zrywanie się z krzykiem, zaburzenie nastroju, grymasy i płaczliwość. U dzieci starszych również znacznie wzrósł niepokój, ale wystąpiły także inne zmiany. Ich lęk był bardziej konkretny (strach przed milicjantami, przed koniecznością emigracji), ale jednocześnie okazywały dumę z ojca i w wielu wypadkach starały się przejmować niektóre jego role, opiekować się matką i młodszym rodzeństwem. Niektóre z opisywanych wyżej zachowań dzieci są podobne do tych, które występują w innych sytuacjach separacji od ojca, ale łącznie zaobserwowane zmiany stanowią syndrom osobny.

Bibliografia

Babbie, E. (2004). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: PWN.
Błaszczak, W. (2004). Rozwój osobowości po doświadczeniu realnego zagrożenia życia. Przegląd Psychologiczny, 47, 1, 61-76.
Braun-Gałkowska, M. (1992). Psychologiczna analiza systemów rodzinnych osób zadowolonych i niezadowolonych z małżeństwa. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Braun-Gałkowska, M. (2001). Być ojcem. W: D. Kornas-Biela (red.), Oblicza ojcostwa (s. 201-210). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Braun-Gałkowska, M. (2002). Metody poznawania systemu rodzinnego. Lublin: KUL.
Braun-Gałkowska, M., Steuden, S. (1987). Projekcja niepokoju w rysunkach dzieci. Zagadnienia Wychowawcze a Zdrowie Psychiczne, 2-3, 85-94.
Corman, L. (1970). Le test du dessin de famille. Paris: Presses Universitaire de France.
Dyczewski, L. (1981). Rodzina polska i kierunki jej przemian. Warszawa: OdiSS.
Giera, J. (1984). Psychologiczna analiza reakcji dzieci na czasowe pozbawienie opieki ojcowskiej. Lublin, mps Archiwum KUL.
Janiszewski, L. (1986). Sukces małżeński w rodzinach marynarzy. Warszawa: PWN.
Juras, R. (1983). Niektóre społeczne skutki stosowania kary pozbawienia wolności. Problemy Rodziny, 6, 11-20.
Kornacka-Skwara, E. (2004). Psychologiczna analiza systemów rodzinnych mężczyzn bezrobotnych. Częstochowa: WSP.
Kozdrowicz, E., Pilch, T. (1984). Rodzina wielkomiejska matki samotnej jako środowisko wychowawcze. W: Z. Tyszka (red.), Rodzina a struktura społeczna (s. 163-172). Bydgoszcz: „Pomorze”.
Lachowski, S. (1988). Problemy ojców samotnie wychowujących dzieci. W: T. Kukołowiecz (red.), Pomoc rodzinie niepełnej (s. 37-44). Sandomierz.
Lachowska, B. (1998). Dzieci osób owdowiałych. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Minuchin, S. (1974). Families and family therapy. Cambridge: Harvard University Press.
Oleś, M., Oleś, P. (2001). Z psychologicznych aspektów ojcostwa. W: D. Kornas-Biela (red.), Oblicza ojcostwa (s. 255-268). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Plopa, M. (2005). Stres w izolacji morskiej. Gdańsk: Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego.
Pospiszyl, K. (1980). Ojciec a rozwój dziecka. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Radochoński, M. (1987). Choroba a rodzina. Rzeszów: WSP.
Rembowski, J. (1972). Więzi uczuciowe w rodzinie. Warszawa: PWN.
Salem, G. (1987). L’approche therapeutique de la famille. Paris: Masson.
Strelau, J., Zawadzki, B., Oniszczenko, W., Sobolewski, A. (2002). Kwestionariusz PTSD – wersja czynnikowa (PTSD-C): konstrukcja narzędzia do diagnozy głównych wymiarów zespołu stresu pourazowego. Przegląd Psychologiczny, 45, 2, 149-176.
Tyszka, Z. (1984). Społeczne uwarunkowania cech rodziny i procesów życia rodzinnego. W: Z. Tyszka (red.), Rodzina a struktura społeczna (s. 9-14). Bydgoszcz: „Pomorze”.