Uczucia religijne dzieci w wieku przedszkolnym w świetle ich własnych wypowiedzi oraz w percepcji ich matek

Małgorzata Tatala; Maria Mańkowska

Małgorzata Tatala Katolicki Uniwersytet Lubelski
Maria Mańkowska Katolicki Uniwersytet Lubelski

Słowa kluczowe: uczucia religijne; wiek przedszkolny

Abstrakt

Przedmiotem analiz są wyniki badań dotyczących uczuć religijnych dzieci w wieku przedszkolnym, otrzymane bezpośrednio (z wypowiedzi dzieci) oraz pośrednio (z wypowiedzi ich matek). Zbadano 90 dzieci w wieku 4, 5 i 6 lat za pomocą metody obrazkowej oraz przeprowadzono wywiad z ich matkami. Przedstawiono analizę rozwoju treściowej reprezentacji w zakresie uczuć religijnych u dzieci, a następnie porównano dane uzyskane od dzieci i ich matek, biorąc pod uwagę treść oraz sposób ekspresji opisywanych uczuć. Omówiono relacje w obrębie uczuć pozytywnych i negatywnych, natomiast pogłębionej analizie statystycznej poddano uczucia negatywne. Stwierdzono, że na poziomie prawidłowości globalnych obydwa źródła danych o uczuciach religijnych dzieci wykazują bardzo zbliżoną jakość. Natomiast analiza szczegółowa ujawnia różnice o zasięgu lokalnym, przy czym otrzymane wyniki nie zaprzeczają sobie, ale wzajemnie się uzupełniają.

Bibliografia

Allport, G. W. (1988). Jednostka i religia. Interpretacja psychologiczna. Warszawa: IW PAX.
Aranowska, E. (1992). Związki między zmiennymi w interpretacji analizy składowych głównych i analizy korespondencji. W: E. Aranowska (red.), Wybrane problemy metodologii badań (s. 133-168). Warszawa: UW.
Czapiński, J. (1988). Wartościowanie. Efekt negatywności. (O naturze realizmu). Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk−Łódź: Ossolineum.
Fisher, K. W., Shaver, P. R., Carnochan, P. (1990). How emotion develop and how they organize development. Cognition and Emotion, 4, 81-127.
Frijda, N. H. (1989). Prawa emocji. Nowiny Psychologiczne, 61, 2, 24-49.
Frijda, N. H. (1992). The empirical status of the laws of emotion. American Psychologist, 43, 349-358.
Gasiul, H. (2002). Teorie emocji i motywacji. Rozważania psychologiczne. Warszawa: Wyd. UKSW.
Gębarski, K. (1968). Elementarne metody grupowania zmiennych. Biuletyn Psychometryczny, 2, 145-174.
Goldberg, L. R. (1968). Simple models or simple process? Some research on clinical judgments. American Psychologist, 23, 483-496.
Jarosz, M. (2003). Interpersonalne uwarunkowania religijności. Lublin: TN KUL.
Jarymowicz, M. (1998). Uczucia. W: W. Szewczuk (red.), Encyklopedia psychologii (s. 929-935). Warszawa: Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Społeczna.
Kowalczyk, S. (1990). Zarys filozofii człowieka. Sandomierz: Wyd. Diecezjalne.
Mańkowska, M., Tatala, M. (2002). Uczucia religijne dzieci przedszkolnych w świetle ich własnych wypowiedzi oraz w percepcji matek. W: Psychologia w perspektywie XXI wieku. XXXI Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Lublin, 5-8 września 2002 (s. 335). Lublin: TN KUL.
Niemirowski, T. (2004). Specyfika wyjaśniania rozwoju świadomości religijnej. Psychologia Rozwojowa, 9, 1, 79-86.
Norusis, M. J. (1990). SPSS/PS+ 4.0 Base manual for the IBM PC/XT/AT and PS/2. Chicago: SPSS Inc.
Olechnowicz, H. (2000). Kształtowanie uczuciowości wyższej a wczesne zapobieganie niekontrolowanej agresywności. Nowiny Psychologiczne, 2, 17-23.
Reber, A. (2000). Słownik psychologii (s. 789-790). Warszawa: Wyd. Naukowe SCHOLAR.
Reykowski, J. (1992). Procesy emocjonalne. W: T. Tomaszewski (red.), Psychologia ogólna (s. 7-58). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Socha, P. (1996). What do we know and what we would like to know about religious feelings? Polish Quarterly of Developmental Psychology, 2, 127-130.
Szymołon, J. (2003). Koncentracja na sobie a religijność. W: P. Francuz, M. Grygielski, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (t. 11, s. 39-49). Lublin: Wyd. KUL.
Tatala, M. (2000). Rozwój uczuć religijnych dzieci przedszkolnych. Lublin: RW KUL.
Walesa, Cz. (1998). Struktura religijności człowieka. Analiza psychologiczna. Zeszyty Naukowe KUL, 41, 3-4, 3-48.
Walesa, Cz. (2003a). Religijności rozwój. W: T. Gadacz, B. Milerski (red.), Religia. Encyklopedia PWN (t. 8, s. 423-427). Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Walesa, Cz. (2003b). Wyjaśnianie religijności człowieka (analiza psychologiczna). W: P. Francuz, M. Grygielski, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (t. 11, s. 21-38). Lublin: Wyd. KUL.