Znaczenie emocji w procesach poznawczych człowieka. Analiza oddziaływania reklam politycznych na kształtowanie się preferencji wyborczych
Abstrakt
The paper deals with the role of emotion in the course of human cognitive processes. As stimuli eliciting these processes, television political advertising of candidates in Polish presidential election in 1995 were used.
Four general theoretical models of human affective-cognitive functioning are hypothesized: radical and moderate constructivism, and radical and moderate realism. These models were tested using structural equation modeling (so called path analysis). The results obtained support two models of human epistemic processes: moderate emotional-cognitive constructivism and radical emotional-cognitive realism. These models assume that emotional attitude toward a social object proceeds information processing related to this object.
Bibliografia
Averill, J. R. (1980). A constructivism view of emotion. W: R. Plutchik, H. Kellerman (red.), Emotion: Theory, research, and experience. Vol. 1: Theories of emotion (s. 305-339). San Diego, CA: Academic Press.
Biela, A. (1989). Współczesne tendencje w psychologii poznawczej. Przegląd Psychologiczny, 32, 27-41.
Biela, A., Falkowski, A., Jusczyk, P. (1987). Relacyjne podejście do spostrzegania. Przegląd Psychologiczny, 30, 565-592.
Blumler, J. G., Madge, J. (1967). Citizenship and television. London: PEP Report.
Brzeziński, J. (1980). Elementy metodologii badań psychologicznych. Warszawa: PWN.
Buck, R., (1984). The communication of emotion. New York: Guilford Press.
Buck, R. (1988). Human motivation and emotion. New York: John Wiley.
Cafferata, P., Tybout, A. M. (red.) (1989). Cognitive and affective responses to advertising. Lexington, MA: Lexington Books.
Chaudhuri, A., Buck, R. (1995). Media differences in rational and emotional responses to advertising. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 39, 109-125.
Chlewiński, Z. (1991). Kształtowanie się umiejętności poznawczych: identyfikacja pojęć. Warszawa: PWN.
Chlewiński, Z. (1999). Umysł, dynamiczna organizacja pojęć. Warszawa: PWN.
Chlewiński, Z., Grzywa, A. (1992). Urojeniowa wizja świata. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Costall, A. (1995). Socializing affordances. Theory & Psychology, 5, 467-481.
Cwalina, W. (2000a). Telewizyjna reklama polityczna: Emocje i poznanie w kształtowaniu preferencji wyborczych. Lublin: TN KUL.
Cwalina, W. (2000b). Zastosowanie modelowania równań strukturalnych w naukach społecznych. W: Statystyka w badaniach naukowych oraz Polska wersja STATISTICA NEURAL NETWORKS. Materiały na seminaria organizowane przez StatSoft Polska Sp. z o.o. 9 października 2000 r. w Warszawie (s. 15-22). Kraków: StatSoft Polska.
Cwalina, W. (w druku). Widzę to, co wiem czy wiem to, co widzę: Konstruktywizm i realizm w psychologii poznawczej. Studia Psychologiczne.
Cwalina, W., Falkowski, A. (1999). Methodology of constructing effective political advertising. An empirical study of Polish presidential election in 1995. W: B. I. Newman (red.), Handbook of political marketing (s. 283-304). Thousand Oaks, CA: Sage.
Cwalina, W., Falkowski, A. (2000). Psychological mechanisms of political persuasion: The influence of political advertising on voting behavior. Polish Psychological Bulletin, 31, 203-222.
Cwalina, W., Falkowski, A., Kaid, L. L. (2000). Role of advertising in forming the image of politicians: Comparative analysis of Poland, France, and Germany. Media Psychology, 2(2), 119-146.
Cwalina, W., Falkowski, A., Rożnowski, B. (1997). Decyzyjna teoria spostrzegania w badaniach preferencji politycznych. Analiza metodologiczna. Przegląd Psychologiczny, 40, 331-356.
Ekman, P., Davidson, R. J. (red.) (1998). Natura emocji: podstawowe zagadnienia. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Falkowski, A. (1988). Ekologiczna orientacja w psychologii poznawczej – zagadnienia percepcji. W: A. Biela, Z. Uchnast, T. Witkowski (red.), Wykłady z psychologii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w roku akademickim 1985/86 (s. 69-113). Lublin: RW KUL.
Falkowski, A. (1995). A similarity relation in cognitive processes: An ecological and information processing approach. Delft, Netherlands: Eburon.
Falkowski, A., Ścigała, E., Maruszewski, T. (19972). Procesy spostrzegania. W: M. Materska, T. Tyszka (red.), Psychologia i poznanie (s. 200-223). Warszawa: PWN.
Fiske, S. T., Neuberg, S. L. (1990). A continuum of impression formation, from category-based to individuating processes: Influences and motivation on attention and interpretation. W: M. P. Zanna (red.), Advances in experimental social psychology. Vol. 23. (s. 1-74). San Diego, CA: Academic Press.
Fiske, S. T., Pavelchak, M. A. (1993). Reakcje afektywne oparte na przetwarzaniu kategorialnym a reakcje afektywne oparte na przetwarzaniu analitycznym. Rozwinięcie w terminach koncepcji schematów wyzwalających afekt. W: T. Maruszewski (red.), Poznanie, afekt, zachowanie (s. 53-101). Warszawa: PWN.
Fiske, S. T., Taylor, S. E. (1991). Social cognition. New York: McGraw-Hill.
Fodor, J. A. (1982). Representations: Philosophical essays on the foundations of cognitive science. Second edition. Cambridge, MA: The MIT Press.
Frijda, N. H. (1989). Prawa emocji. Nowiny Psychologiczne, 61(2), 24-49.
Gaul, M., Machowski, A. (1987). Elementy analizy ścieżek. W: J. Brzeziński (red.), Wielozmiennowe modele statystyczne w badaniach psychologicznych (s. 82-112). Warszawa: PWN.
Gibson, J. J. (1966). The senses considered as perceptual systems. Boston: Houghton Mifflin.
Gibson, J. J. (1979). The ecological approach to perception. Boston: Houghton Mifflin.
James, W. (1984). Co to jest emocja? Przegląd Psychologiczny, 27(4), 863-885.
Kaid, L. L., Chanslor, M. (1995). Changing candidate images: The effects of political advertising. W: K. L. Hacker (red.), Candidate images in presidential election (s. 83-97). Westport, Conn.: Praeger.
Kaid, L. L., Holtz-Bacha, C. (red.) (1995). Political advertising in Western democracies: Parties and candidates on television. Thousand Oaks, CA: Sage.
Kolańczyk, A. (1999). Czuję – myślę – jestem. Świadomość i procesy psychiczne w ujęciu poznawczym. Gdańsk: GWP.
Kurcz, I. (1987). Język a reprezentacja świata w umyśle. Warszawa: PWN.
Lazarus, R. S. (1982). Thoughts on relations between emotion and cognition. American Psychologist, 37, 1019-1024.
Lazarus, R. S. (1984). On the primacy of cognition. American Psychologist, 39, 124-129.
Lazarus, R. S. (1998a). Uniwersalne zdarzenia poprzedzające emocje. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (s. 146-153). Gdańsk: GWP.
Lazarus, R. S. (1998b). Ocena poznawcza. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (s. 183-190). Gdańsk: GWP.
Lazarus, R. S., Kanner, A. D., Folkman, S. (1980). Emotions: A cognitive-phenomenological analysis. W: R. Plutchik, H. Kellerman (red.), Emotion: Theory, research, and experience. Vol. 1: Theories of emotion (s. 189-217). San Diego, CA: Academic Press.
Lewicka, M. (1975). Niektóre ogólne wyznaczniki tolerancji na niezgodność poznawczą. Przegląd Psychologiczny, 18, 371-400.
Lewicka, M. (1993). Aktor czy obserwator. Psychologiczne mechanizmy odchyleń od racjonalności w myśleniu potocznym. Warszawa–Olsztyn: PTP.
Lindsay, P. H., Norman, D. A. (1984). Procesy przetwarzania informacji u człowieka. Warszawa: PWN.
Loehlin, J. C. (1987). Latent variable models: An introduction to factor, path, and structural analysis. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
Maruszewski, T. (1983). Analiza procesów poznawczych jednostki w świetle idealizacyjnej teorii nauki. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Maruszewski, T. (1996). Psychologia poznawcza. Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Maruszewski, T. (2001). Psychologia poznania. Sposoby rozumienia siebie i świata. Gdańsk: GWP.
Maruszewski, T., Ścigała, E. (1998). Emocje, aleksytymia, poznanie. Poznań: „Humaniora”.
McArthur, L. Z., Baron, R. M. (1983). Toward an ecological theory of social perception. Psychological Review, 90(3), 215-238.
Najder, K. (1989). Reprezentacje i ich reprezentacje. Wrocław: Ossolineum.
Neisser, U. (1967). Cognitive psychology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Neisser, U. (1976). Cognition and reality. San Francisco, CA: Freeman.
Neisser, U. (1999). Systemy polimorficzne. Nowe podejście do teorii poznania. W: Z. Chlewiński (red.), Modele umysłu (s. 178-196). Warszawa: PWN.
Osgood, C. E., Suci, G. J., Tannenbaum, P. H. (1957). The measurement of meaning. Urbana, IL: University of Illinois Press.
Pieńkowski, R., Podlaszewska, K. (1991). Raporty z Sopotu. W: M. Grabowska, I. Krzemiński (red.), Bitwa o Belweder (s. 164-176). Warszawa: „Myśl” i Wydawnictwo Literackie.
Plutchik, R., Kellerman, H. (red.) (1980). Emotion: Theory, research, and experience. Vol. 1: Theories of emotion. San Diego, CA: Academic Press.
Reed, E. S. (1993). The intention to use a specific affordance: A conceptual framework for psychology. W: R. H. Wozniak, K. W. Fischer (red.), Development in context: Acting and thinking in specific environments (s. 45-76). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
Russell, B. (1995). Problemy filozofii. Warszawa: PWN.
Schwartz, T. (1973). The Responsive Chord. Garden City, NY: Anchor Press.
Smith, D. L., Ginsburg, G. P. (1989). The social perception process: Reconsidering the role of social stimulation. Journal for the Theory of Social Behaviour, 19(1), 31-45.
Wojciszke, B. (1995). Ewolucja wyjaśniania poznawczego we współczesnej psychologii społecznej. W: K. Zamiara (red.), Materiały z historii psychologii (s. 346-390). Poznań: Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Zajonc, R. B. (1984). On the primacy of affect. American Psychologist, 39, 117-123.
Zajonc, R. B. (1985). Uczucia a myślenie: Nie trzeba się domyślać, by wiedzieć. Przegląd Psychologiczny, 28, 27-71.
Zajonc, R. B. (1998). Dowody na istnienie emocji nieświadomych. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (s. 250-253). Gdańsk: GWP.
Biela, A. (1989). Współczesne tendencje w psychologii poznawczej. Przegląd Psychologiczny, 32, 27-41.
Biela, A., Falkowski, A., Jusczyk, P. (1987). Relacyjne podejście do spostrzegania. Przegląd Psychologiczny, 30, 565-592.
Blumler, J. G., Madge, J. (1967). Citizenship and television. London: PEP Report.
Brzeziński, J. (1980). Elementy metodologii badań psychologicznych. Warszawa: PWN.
Buck, R., (1984). The communication of emotion. New York: Guilford Press.
Buck, R. (1988). Human motivation and emotion. New York: John Wiley.
Cafferata, P., Tybout, A. M. (red.) (1989). Cognitive and affective responses to advertising. Lexington, MA: Lexington Books.
Chaudhuri, A., Buck, R. (1995). Media differences in rational and emotional responses to advertising. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 39, 109-125.
Chlewiński, Z. (1991). Kształtowanie się umiejętności poznawczych: identyfikacja pojęć. Warszawa: PWN.
Chlewiński, Z. (1999). Umysł, dynamiczna organizacja pojęć. Warszawa: PWN.
Chlewiński, Z., Grzywa, A. (1992). Urojeniowa wizja świata. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Costall, A. (1995). Socializing affordances. Theory & Psychology, 5, 467-481.
Cwalina, W. (2000a). Telewizyjna reklama polityczna: Emocje i poznanie w kształtowaniu preferencji wyborczych. Lublin: TN KUL.
Cwalina, W. (2000b). Zastosowanie modelowania równań strukturalnych w naukach społecznych. W: Statystyka w badaniach naukowych oraz Polska wersja STATISTICA NEURAL NETWORKS. Materiały na seminaria organizowane przez StatSoft Polska Sp. z o.o. 9 października 2000 r. w Warszawie (s. 15-22). Kraków: StatSoft Polska.
Cwalina, W. (w druku). Widzę to, co wiem czy wiem to, co widzę: Konstruktywizm i realizm w psychologii poznawczej. Studia Psychologiczne.
Cwalina, W., Falkowski, A. (1999). Methodology of constructing effective political advertising. An empirical study of Polish presidential election in 1995. W: B. I. Newman (red.), Handbook of political marketing (s. 283-304). Thousand Oaks, CA: Sage.
Cwalina, W., Falkowski, A. (2000). Psychological mechanisms of political persuasion: The influence of political advertising on voting behavior. Polish Psychological Bulletin, 31, 203-222.
Cwalina, W., Falkowski, A., Kaid, L. L. (2000). Role of advertising in forming the image of politicians: Comparative analysis of Poland, France, and Germany. Media Psychology, 2(2), 119-146.
Cwalina, W., Falkowski, A., Rożnowski, B. (1997). Decyzyjna teoria spostrzegania w badaniach preferencji politycznych. Analiza metodologiczna. Przegląd Psychologiczny, 40, 331-356.
Ekman, P., Davidson, R. J. (red.) (1998). Natura emocji: podstawowe zagadnienia. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Falkowski, A. (1988). Ekologiczna orientacja w psychologii poznawczej – zagadnienia percepcji. W: A. Biela, Z. Uchnast, T. Witkowski (red.), Wykłady z psychologii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w roku akademickim 1985/86 (s. 69-113). Lublin: RW KUL.
Falkowski, A. (1995). A similarity relation in cognitive processes: An ecological and information processing approach. Delft, Netherlands: Eburon.
Falkowski, A., Ścigała, E., Maruszewski, T. (19972). Procesy spostrzegania. W: M. Materska, T. Tyszka (red.), Psychologia i poznanie (s. 200-223). Warszawa: PWN.
Fiske, S. T., Neuberg, S. L. (1990). A continuum of impression formation, from category-based to individuating processes: Influences and motivation on attention and interpretation. W: M. P. Zanna (red.), Advances in experimental social psychology. Vol. 23. (s. 1-74). San Diego, CA: Academic Press.
Fiske, S. T., Pavelchak, M. A. (1993). Reakcje afektywne oparte na przetwarzaniu kategorialnym a reakcje afektywne oparte na przetwarzaniu analitycznym. Rozwinięcie w terminach koncepcji schematów wyzwalających afekt. W: T. Maruszewski (red.), Poznanie, afekt, zachowanie (s. 53-101). Warszawa: PWN.
Fiske, S. T., Taylor, S. E. (1991). Social cognition. New York: McGraw-Hill.
Fodor, J. A. (1982). Representations: Philosophical essays on the foundations of cognitive science. Second edition. Cambridge, MA: The MIT Press.
Frijda, N. H. (1989). Prawa emocji. Nowiny Psychologiczne, 61(2), 24-49.
Gaul, M., Machowski, A. (1987). Elementy analizy ścieżek. W: J. Brzeziński (red.), Wielozmiennowe modele statystyczne w badaniach psychologicznych (s. 82-112). Warszawa: PWN.
Gibson, J. J. (1966). The senses considered as perceptual systems. Boston: Houghton Mifflin.
Gibson, J. J. (1979). The ecological approach to perception. Boston: Houghton Mifflin.
James, W. (1984). Co to jest emocja? Przegląd Psychologiczny, 27(4), 863-885.
Kaid, L. L., Chanslor, M. (1995). Changing candidate images: The effects of political advertising. W: K. L. Hacker (red.), Candidate images in presidential election (s. 83-97). Westport, Conn.: Praeger.
Kaid, L. L., Holtz-Bacha, C. (red.) (1995). Political advertising in Western democracies: Parties and candidates on television. Thousand Oaks, CA: Sage.
Kolańczyk, A. (1999). Czuję – myślę – jestem. Świadomość i procesy psychiczne w ujęciu poznawczym. Gdańsk: GWP.
Kurcz, I. (1987). Język a reprezentacja świata w umyśle. Warszawa: PWN.
Lazarus, R. S. (1982). Thoughts on relations between emotion and cognition. American Psychologist, 37, 1019-1024.
Lazarus, R. S. (1984). On the primacy of cognition. American Psychologist, 39, 124-129.
Lazarus, R. S. (1998a). Uniwersalne zdarzenia poprzedzające emocje. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (s. 146-153). Gdańsk: GWP.
Lazarus, R. S. (1998b). Ocena poznawcza. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (s. 183-190). Gdańsk: GWP.
Lazarus, R. S., Kanner, A. D., Folkman, S. (1980). Emotions: A cognitive-phenomenological analysis. W: R. Plutchik, H. Kellerman (red.), Emotion: Theory, research, and experience. Vol. 1: Theories of emotion (s. 189-217). San Diego, CA: Academic Press.
Lewicka, M. (1975). Niektóre ogólne wyznaczniki tolerancji na niezgodność poznawczą. Przegląd Psychologiczny, 18, 371-400.
Lewicka, M. (1993). Aktor czy obserwator. Psychologiczne mechanizmy odchyleń od racjonalności w myśleniu potocznym. Warszawa–Olsztyn: PTP.
Lindsay, P. H., Norman, D. A. (1984). Procesy przetwarzania informacji u człowieka. Warszawa: PWN.
Loehlin, J. C. (1987). Latent variable models: An introduction to factor, path, and structural analysis. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
Maruszewski, T. (1983). Analiza procesów poznawczych jednostki w świetle idealizacyjnej teorii nauki. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Maruszewski, T. (1996). Psychologia poznawcza. Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Maruszewski, T. (2001). Psychologia poznania. Sposoby rozumienia siebie i świata. Gdańsk: GWP.
Maruszewski, T., Ścigała, E. (1998). Emocje, aleksytymia, poznanie. Poznań: „Humaniora”.
McArthur, L. Z., Baron, R. M. (1983). Toward an ecological theory of social perception. Psychological Review, 90(3), 215-238.
Najder, K. (1989). Reprezentacje i ich reprezentacje. Wrocław: Ossolineum.
Neisser, U. (1967). Cognitive psychology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Neisser, U. (1976). Cognition and reality. San Francisco, CA: Freeman.
Neisser, U. (1999). Systemy polimorficzne. Nowe podejście do teorii poznania. W: Z. Chlewiński (red.), Modele umysłu (s. 178-196). Warszawa: PWN.
Osgood, C. E., Suci, G. J., Tannenbaum, P. H. (1957). The measurement of meaning. Urbana, IL: University of Illinois Press.
Pieńkowski, R., Podlaszewska, K. (1991). Raporty z Sopotu. W: M. Grabowska, I. Krzemiński (red.), Bitwa o Belweder (s. 164-176). Warszawa: „Myśl” i Wydawnictwo Literackie.
Plutchik, R., Kellerman, H. (red.) (1980). Emotion: Theory, research, and experience. Vol. 1: Theories of emotion. San Diego, CA: Academic Press.
Reed, E. S. (1993). The intention to use a specific affordance: A conceptual framework for psychology. W: R. H. Wozniak, K. W. Fischer (red.), Development in context: Acting and thinking in specific environments (s. 45-76). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
Russell, B. (1995). Problemy filozofii. Warszawa: PWN.
Schwartz, T. (1973). The Responsive Chord. Garden City, NY: Anchor Press.
Smith, D. L., Ginsburg, G. P. (1989). The social perception process: Reconsidering the role of social stimulation. Journal for the Theory of Social Behaviour, 19(1), 31-45.
Wojciszke, B. (1995). Ewolucja wyjaśniania poznawczego we współczesnej psychologii społecznej. W: K. Zamiara (red.), Materiały z historii psychologii (s. 346-390). Poznań: Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Zajonc, R. B. (1984). On the primacy of affect. American Psychologist, 39, 117-123.
Zajonc, R. B. (1985). Uczucia a myślenie: Nie trzeba się domyślać, by wiedzieć. Przegląd Psychologiczny, 28, 27-71.
Zajonc, R. B. (1998). Dowody na istnienie emocji nieświadomych. W: P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (s. 250-253). Gdańsk: GWP.
Opublikowane
2019-03-26
Numer
Dział
Artykuły
Copyright (c) 2001 Roczniki Psychologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
