Strukturalne i dynamiczne aspekty zespołu wypalenia w zawodach wspierających
Abstrakt
The paper sought to discuss the burning out process in which one can distinguish its structural elements, its stage character and dynamism. On the basis of empirical research conducted by means of the experimental version of the Burned-Out Scale, the authors examined people employed in supportive jobs (nurses, social workers, doctors, teachers and policemen). They have distinguished five dimensions constituting the burned-out syndrome: lower emotional control, loss of subject's commitment, a decrease in effective activity, limitation of interpersonal contacts, and physical fatigue. They pointed to the significance of the motivational factor and competence in its construction. On the basis of the dimensions of the burned-out syndrome the authors also presented a model of its dynamism in the supportive jobs.
Bibliografia
Badura-Madej W., Piątek J. (1996). Stres związany z pomaganiem ludziom w kryzysach. W: W. Badura-Madej (red.), Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej. Warszawa: Interart, s. 199-204.
Bańka A. (1992a). Czynniki „wypalenia się” zawodowego u pracowników zajmujących się pomaganiem ludziom. W: A. Bańka (red.), Bezrobocie. Podręcznik pomocy psychologicznej. Poznań: UAM, s. 139-155.
Bańka A. (1992b). Sposoby obrony przed „wypaleniem się zawodowym”. W: A. Bańka (red.), Bezrobocie. Podręcznik pomocy psychologicznej. Poznań: UAM, s. 156-167.
Barańska D. (1999). Obraz siebie a zespół wypalenia zawodowego u policjantów (mps pracy magisterskiej, Arch. KUL).
Baro E. (1996). Stres w zawodach pielęgniarskich i opiekuńczych oraz sposoby jego unikania. Tematy, 1, 33-38.
Burisch M. (1994). Ausgebrannt, verschlissen, durchgekostet. Psychologie Heute, 21 (9), 22-26.
Buryło D. (1998). Syndrom wypalenia się w zawodzie pielęgniarskim u osób o różnym stażu pracy (mps pracy magisterskiej, Arch. Filii KUL, Stalowa Wola).
Caplan G. (1984). Środowiskowy system oparcia a zdrowie jednostki. Nowiny Psychologiczne, 2-3, 92-114.
Cohen F. (1987). Measurement of coping. W: S. V. Kasl, C. L. Cooper (red.), Stress and health: Issues in research methodology. New York: Wiley and Sons, s. 285-305.
Dobrzańska-Socha B. (1997). Wspieranie wspierających. W: D. Kubacka-Jasiecka, A. Lipowska-Teutsch (red.), Oblicza kryzysu psychologicznego i pracy interwencyjnej. Kraków: Wydawnictwo ALL. Nr.1, s. 185-212.
Edelwich J., Brodsky A. (1980). Burn-out. Stages of disillusionment in the helping professions. New York: Human Science Press.
Erera I. P. (1991). Supervisors can burn out too. Clinical Supervisor, 9, 2, 131-148.
Folkman S., Lazarus R. S., Gruen R., DeLongis A. (1986). Appraisal, coping, health status and psychological symptoms. Journal of Personality and Social Psychology, 50, 571-579.
Freudenberger H. J. (1974). Staff burn-out. Journal of Social Issues, 30 (1), 159-165.
Freudenberger H. J. (1975). The staff burn-out syndrom in alternative institutions. Psychoterapy: Theory, Research and Practice, 12 (1), 72-83.
Frydrych A. (1999). Zespół wypalenia u rodziców dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym (mps pracy magisterskiej, Arch. KUL).
Garzotto N., Carcereri G., Turrina C., Ballarini C. (1992). The syndrome of burn-out among mental health professionals in Verona (Italy). New Trends in Experimental and Clinical Psychiatry, 8, 3, 113-118.
Gibson F., Mc Grath A., Reid N. (1989). Occupational stress in social work. British Journal of Social Work, 19, 1-18.
Golembiewski R. T., Munzenrider R. F. (1988). Phases of burnout. Developments in concepts and applications. New York: Praeger.
Heszen-Niejodek I. (1991). Radzenie sobie z konfrontacją stresową (Wybrane zagadnienia). Nowiny Psychologiczne, 1-2, 13-26.
Hobfoll S. T. (1989). Zachowanie zasobów. Nowa próba konceptualizacji stresu. Nowiny Psychologiczne, 5-6, 24-48.
Jackson S., Schwab R. L., Schuler R. S. (1986). Toward an understanding of the burnout phenomenon. Journal of Applied Psychology, 71, 4, 630-640.
Jarzyna M. (1998). Syndrom wypalenia zawodowego u osób z różnym stażem zawodowym pracujących w domach pomocy społecznej (mps pracy magisterskiej, Arch. Filii KUL, Stalowa Wola).
Jaworowska-Obłój Z., Skuza B. (1986). Pojęcie wsparcia społecznego i jego funkcje w badaniach naukowych. Przegląd Psychologiczny, 3, 733-746.
Kessler R. C., Wortman C. B (1985). Social factores in psychopathology stress, social support and coping processes. Annual Reviev Psychology, 36, 531-572.
Lazarus R. (1986). Paradygmat stresu i radzenia sobie. Nowiny Psychologiczne, 3-4, 2-39.
Lazarus R. S., Folkman S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer.
Łosiak W. (1992). Procesy radzenia sobie, ocena sytuacji i zaangażowane wartości. Przegląd Psychologiczny, 35, 485-495.
Maslach C. (1978). Jop Burnout. How People Cope. Public Welfare, 2, 56-58.
Maslach C. (1982). Understanding burnout. Definitional issues in analyzing a complex phenomenon. W: W. S. Paine (red.), Job stress and Burnout. Research, theory and intervention perspectives. Beverly Hills: Sage, s. 29-40.
Maslach C. (1994). Wypalenie się: utrata troski o człowieka. W: P. G. Zimbardo, F. L. Ruch (red.), Psychologia i życie (tł. J. Radzicki). Warszawa: PWN, s. 623-628.
Maslach C., Jackson S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113.
Nowack K. M. (1991). Psychosocial predictors of health status. Work and Stress, 5, 2, 117-131.
Noworol Cz., Marek T. (1993). Typology of burnout: Methodology modelling of the syndrome. Polish Psychological Bulletin, 24 (4), 319-326.
Okła W. (1994a). Pomaganie jest wiedzą i sztuką. Wprowadzenie do teorii i praktyki pomagania. W: W. Szewczyk (red.), Jak sobie z tym poradzić. Tarnów: Biblos, s. 27-35.
Okła W. (1994b). Niektóre psychologiczne prawidłowości pomagania (Pomaganie jako uczenie samopomocy). W: Z. Butrym (red.), Wsparcie w zdrowiu i w chorobie. Warszawa: Centrum Medyczne Doskonalenia Nauczycieli, s. 23-29.
Okła W., Steuden S. (1998). Psychologiczne aspekty zespołu wypalenia. Roczniki Psychologiczne, 1, 119-130.
Oleś P. (1993). Zagadnienie stresu, kryzysu i radzenia sobie. Roczniki Filozoficzne, 41, 4: Psychologia, 5-18.
Oleś P. (1996). Z problematyki interwencji kryzysowej i radzenia sobie ze stresem. W: A. Januszewski, P. Oleś, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL, t. 8. Lublin: RW KUL, s. 249-265.
Paine W. S. (1982). Overview: Burnout stress syndromes and the 1980. W: W. S. Paine (red.), Job stress and Burnout Research. Theory and intervention perspectives. Beverly Hills: Sage, s. 11-25.
Selye H. (1977). Stres okiełznany. Warszawa: PIW.
Sęk H. (1994). Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Społeczne i podmiotowe uwarunkowania. W: J. Brzeziński, L. Witkowski (red.), Edukacja wobec zmiany społecznej. Poznań–Toruń: EDYTOR, s. 325-343.
Shirom A. (1989). Burnout in work organizations. W: C. L. Cooper, I. Robertson (red.), International Review of Industrial and Organizational Psychology. New York: John Wiley and Sons, s. 25-48.
Starrin B., Larsson G., Styrborn S. (1990). A review and critique of psychological approaches to the burnout phenomenon. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 4, 2, 83-91.
Steuden S., Okła W. (1998). Tymczasowy podręcznik do Skali Wypalenia Sił – SWS. Wydanie eksperymentalne. Lublin: Zakład Psychologii Klinicznej KUL.
Strykowska M., Trzeciakowska A. (1994). Wsparcie społeczne a satysfakcja z pracy i wypalenie się zawodowe kobiet. Przegląd Psychologiczny, 37 (3), 387-393.
Szczepańska K. L. (1996). Syndrom wypalenia się wśród pracowników socjalnych. Tematy, 4, 26-29.
Taylor S. E. (1983). Adjustment to treatening events: A theory of cognitive adaptation. American Psychologist, 38, 1161-1173.
Wethington E., Kessler R. C. (1986). Perceived support, received support and adjustment to stressful life events. Journal Health Social Behavior, 27, 78-89.
Bańka A. (1992a). Czynniki „wypalenia się” zawodowego u pracowników zajmujących się pomaganiem ludziom. W: A. Bańka (red.), Bezrobocie. Podręcznik pomocy psychologicznej. Poznań: UAM, s. 139-155.
Bańka A. (1992b). Sposoby obrony przed „wypaleniem się zawodowym”. W: A. Bańka (red.), Bezrobocie. Podręcznik pomocy psychologicznej. Poznań: UAM, s. 156-167.
Barańska D. (1999). Obraz siebie a zespół wypalenia zawodowego u policjantów (mps pracy magisterskiej, Arch. KUL).
Baro E. (1996). Stres w zawodach pielęgniarskich i opiekuńczych oraz sposoby jego unikania. Tematy, 1, 33-38.
Burisch M. (1994). Ausgebrannt, verschlissen, durchgekostet. Psychologie Heute, 21 (9), 22-26.
Buryło D. (1998). Syndrom wypalenia się w zawodzie pielęgniarskim u osób o różnym stażu pracy (mps pracy magisterskiej, Arch. Filii KUL, Stalowa Wola).
Caplan G. (1984). Środowiskowy system oparcia a zdrowie jednostki. Nowiny Psychologiczne, 2-3, 92-114.
Cohen F. (1987). Measurement of coping. W: S. V. Kasl, C. L. Cooper (red.), Stress and health: Issues in research methodology. New York: Wiley and Sons, s. 285-305.
Dobrzańska-Socha B. (1997). Wspieranie wspierających. W: D. Kubacka-Jasiecka, A. Lipowska-Teutsch (red.), Oblicza kryzysu psychologicznego i pracy interwencyjnej. Kraków: Wydawnictwo ALL. Nr.1, s. 185-212.
Edelwich J., Brodsky A. (1980). Burn-out. Stages of disillusionment in the helping professions. New York: Human Science Press.
Erera I. P. (1991). Supervisors can burn out too. Clinical Supervisor, 9, 2, 131-148.
Folkman S., Lazarus R. S., Gruen R., DeLongis A. (1986). Appraisal, coping, health status and psychological symptoms. Journal of Personality and Social Psychology, 50, 571-579.
Freudenberger H. J. (1974). Staff burn-out. Journal of Social Issues, 30 (1), 159-165.
Freudenberger H. J. (1975). The staff burn-out syndrom in alternative institutions. Psychoterapy: Theory, Research and Practice, 12 (1), 72-83.
Frydrych A. (1999). Zespół wypalenia u rodziców dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym (mps pracy magisterskiej, Arch. KUL).
Garzotto N., Carcereri G., Turrina C., Ballarini C. (1992). The syndrome of burn-out among mental health professionals in Verona (Italy). New Trends in Experimental and Clinical Psychiatry, 8, 3, 113-118.
Gibson F., Mc Grath A., Reid N. (1989). Occupational stress in social work. British Journal of Social Work, 19, 1-18.
Golembiewski R. T., Munzenrider R. F. (1988). Phases of burnout. Developments in concepts and applications. New York: Praeger.
Heszen-Niejodek I. (1991). Radzenie sobie z konfrontacją stresową (Wybrane zagadnienia). Nowiny Psychologiczne, 1-2, 13-26.
Hobfoll S. T. (1989). Zachowanie zasobów. Nowa próba konceptualizacji stresu. Nowiny Psychologiczne, 5-6, 24-48.
Jackson S., Schwab R. L., Schuler R. S. (1986). Toward an understanding of the burnout phenomenon. Journal of Applied Psychology, 71, 4, 630-640.
Jarzyna M. (1998). Syndrom wypalenia zawodowego u osób z różnym stażem zawodowym pracujących w domach pomocy społecznej (mps pracy magisterskiej, Arch. Filii KUL, Stalowa Wola).
Jaworowska-Obłój Z., Skuza B. (1986). Pojęcie wsparcia społecznego i jego funkcje w badaniach naukowych. Przegląd Psychologiczny, 3, 733-746.
Kessler R. C., Wortman C. B (1985). Social factores in psychopathology stress, social support and coping processes. Annual Reviev Psychology, 36, 531-572.
Lazarus R. (1986). Paradygmat stresu i radzenia sobie. Nowiny Psychologiczne, 3-4, 2-39.
Lazarus R. S., Folkman S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer.
Łosiak W. (1992). Procesy radzenia sobie, ocena sytuacji i zaangażowane wartości. Przegląd Psychologiczny, 35, 485-495.
Maslach C. (1978). Jop Burnout. How People Cope. Public Welfare, 2, 56-58.
Maslach C. (1982). Understanding burnout. Definitional issues in analyzing a complex phenomenon. W: W. S. Paine (red.), Job stress and Burnout. Research, theory and intervention perspectives. Beverly Hills: Sage, s. 29-40.
Maslach C. (1994). Wypalenie się: utrata troski o człowieka. W: P. G. Zimbardo, F. L. Ruch (red.), Psychologia i życie (tł. J. Radzicki). Warszawa: PWN, s. 623-628.
Maslach C., Jackson S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113.
Nowack K. M. (1991). Psychosocial predictors of health status. Work and Stress, 5, 2, 117-131.
Noworol Cz., Marek T. (1993). Typology of burnout: Methodology modelling of the syndrome. Polish Psychological Bulletin, 24 (4), 319-326.
Okła W. (1994a). Pomaganie jest wiedzą i sztuką. Wprowadzenie do teorii i praktyki pomagania. W: W. Szewczyk (red.), Jak sobie z tym poradzić. Tarnów: Biblos, s. 27-35.
Okła W. (1994b). Niektóre psychologiczne prawidłowości pomagania (Pomaganie jako uczenie samopomocy). W: Z. Butrym (red.), Wsparcie w zdrowiu i w chorobie. Warszawa: Centrum Medyczne Doskonalenia Nauczycieli, s. 23-29.
Okła W., Steuden S. (1998). Psychologiczne aspekty zespołu wypalenia. Roczniki Psychologiczne, 1, 119-130.
Oleś P. (1993). Zagadnienie stresu, kryzysu i radzenia sobie. Roczniki Filozoficzne, 41, 4: Psychologia, 5-18.
Oleś P. (1996). Z problematyki interwencji kryzysowej i radzenia sobie ze stresem. W: A. Januszewski, P. Oleś, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL, t. 8. Lublin: RW KUL, s. 249-265.
Paine W. S. (1982). Overview: Burnout stress syndromes and the 1980. W: W. S. Paine (red.), Job stress and Burnout Research. Theory and intervention perspectives. Beverly Hills: Sage, s. 11-25.
Selye H. (1977). Stres okiełznany. Warszawa: PIW.
Sęk H. (1994). Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Społeczne i podmiotowe uwarunkowania. W: J. Brzeziński, L. Witkowski (red.), Edukacja wobec zmiany społecznej. Poznań–Toruń: EDYTOR, s. 325-343.
Shirom A. (1989). Burnout in work organizations. W: C. L. Cooper, I. Robertson (red.), International Review of Industrial and Organizational Psychology. New York: John Wiley and Sons, s. 25-48.
Starrin B., Larsson G., Styrborn S. (1990). A review and critique of psychological approaches to the burnout phenomenon. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 4, 2, 83-91.
Steuden S., Okła W. (1998). Tymczasowy podręcznik do Skali Wypalenia Sił – SWS. Wydanie eksperymentalne. Lublin: Zakład Psychologii Klinicznej KUL.
Strykowska M., Trzeciakowska A. (1994). Wsparcie społeczne a satysfakcja z pracy i wypalenie się zawodowe kobiet. Przegląd Psychologiczny, 37 (3), 387-393.
Szczepańska K. L. (1996). Syndrom wypalenia się wśród pracowników socjalnych. Tematy, 4, 26-29.
Taylor S. E. (1983). Adjustment to treatening events: A theory of cognitive adaptation. American Psychologist, 38, 1161-1173.
Wethington E., Kessler R. C. (1986). Perceived support, received support and adjustment to stressful life events. Journal Health Social Behavior, 27, 78-89.
Opublikowane
2019-03-26
Numer
Dział
Artykuły
Copyright (c) 1999 Roczniki Psychologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
