Zmiana tożsamości w kontekście edukacyjnym: badania podłużne uczniów szkół ponadgimnazjalnych
Keywords:
eksploracja adaptacyjna; eksploracja ruminacyjna; podejmowanie zobowiązania; późna adolescencja; szkoły ponadgimnazjalne; zmiany progresywne; zmiany regresywne
Abstract
W artykule zaprezentowano wyniki badania dotyczącego zmian tożsamości w okresie późnej adolescencji. W badaniu wzięli udział uczniowie trzech rodzajów szkół ponadgimnazjalnych: zasadniczych szkół zawodowych, techników i liceów. Pomiar przeprowadzono 5-krotnie – w trzech kolejnych latach 2012/2013, 2013/2014 i 2014/2015. Pierwszy pomiar został dokonany w pierwszym semestrze nauki w klasie pierwszej (średni wiek uczniów 16 lat), a pomiar piąty – w pierwszym semestrze klasy trzeciej (średni wiek uczniów 18 lat). We wszystkich pięciu pomiarach udział wzięło 118 uczniów (38% próby wyjściowej; n = 310). Narzędziem badawczym była Skala Wymiarów Rozwoju Tożsamości DIDS/PL. W grupie uczniów liceów zaobserwowano w ciągu 2,5 roku nauki wzrost eksploracji adaptacyjnej (wszerz i w głąb) i wzrost siły zobowiązań. Natomiast wśród uczniów szkół o profilu zawodowym, zwłaszcza zasadniczych szkół zawodowych, wystąpiły zmiany regresywne, takie jak spadek eksploracji adaptacyjnej, spadek zobowiązań, wzrost trudności z uformowaniem tożsamości (wzrost eksploracji ruminacyjnej). Wyniki potwierdziły, że odmienne ścieżki edukacji mogą wiązać się z różnicami pod względem zmian tożsamości uczniów w okresie adolescencji.
References
Adams, G. R. i Marshall, S. K. (1996). A developmental social psychology of identity: Understanding the person-in-context. Journal of Adolescence, 19, 429-442.
Baumeister, R. F. i Muraven, M. (1996). Identity as adaptation to social, cultural, and historical context. Journal of Adolescence, 19, 405-416.
Berzonsky, M. D. (1989). Identity style: Conceptualization and measurement. Journal of Adolescent Research, 4, 268-282.
Brzezińska, A. I., Czub, T. i Piotrowski, K. (2014). Statusy tożsamości a style tożsamości i funkcjonowanie emocjonalne uczniów szkół zawodowych. Psychologia Rozwojowa, 19, 51-71.
Brzezińska, A. I., Czub, T., Piotrowski, K., Kaczan, R. i Rękosiewicz, M. (2013). Tożsamość i jej osobowościowy kontekst: charakterystyka psychologiczna uczniów zespołów szkół zawodowych. Ruch Pedagogiczny, 4, 55-77.
Brzezińska, A. I. i Piotrowski, K. (2010). Polska adaptacja Skali Wymiarów Rozwoju Tożsamości (DIDS). Polskie Forum Psychologiczne, 15(1), 66-84.
Cole, M. (1995). The supra-individual envelope of development: Activity and practice, situation and context. W: J. J. Goodnow, P. J. Miller i F. Kessel (red.), New directions for child development: Cultural practices as contexts for development (t. 67, s. 105-118). San Francisco: Jossey-Bass.
Côté, J. E. (1997). An empirical test of the identity capital model. Journal of Adolescence, 20, 577-597.
Crocetti, E., Rubini, M. i Meeus, W. (2008). Capturing the dynamics of identity formation in various ethnic groups: Development and validation of a three-dimensional model. Journal of Adolescence, 31, 207-222.
Danielsen, L. M., Lorem, A. E. i Kröger, J. (2000). The impact of social context on the identity-formation process of Norwegian late adolescents. Youth Society, 31, 332-362.
Dylak, A. (2002). Związki intymne a dojrzałość psychospołeczna w okresie dorosłości. W: A. Brzezińska, K. Appelt i J. Wojciechowska (red.), Szanse i zagrożenia rozwoju w okresie dorosłości (s. 85-110). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Erikson, E. H. (1950). Childhood and society. New York: Norton.
Główny Urząd Statystyczny (2015). Aktywność ekonomiczna ludności Polski. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Grotevant, H. D. (1987). Toward a process model of identity development. Journal of Adolescent Research, 2, 203-222.
Harder, D. H. i Zalma, A. (1990). Two promising shame and guilt scales: A construct validity comparison. Journal of Personality Assessment, 55, 729-745.
Instytut Badań Edukacyjnych (2012). Raport o stanie edukacji 2010. Kontynuacja przemian. Warszawa: Wyd. IBE.
Kalakoski, V. i Nurmi, J.-E. (1998). Identity and educational transitions: Age differences in adolescent exploration and commitment related to education, occupation, and family. Journal of Research on Adolescence, 8, 29-47.
Karaś, D., Kłym, M. i Cieciuch, J. (2013). Eudajmonistyczny dobrostan psychiczny a kształtowanie poczucia tożsamości w sferze edukacyjnej i zawodowej. Psychologia Rozwojowa, 18, 87-101.
Kröger, J. (2007). Identity development. Adolescence through adulthood. Thousand Oaks: Sage.
Kröger, J., Martinussen, M. i Marcia, J. E. (2010). Identity status change during adolescence and young adulthood: A meta-analysis. Journal of Adolescence, 33, 683-698.
Kuźnik, M. (2002). Projektowanie własnego życia jako forma działalności u progu dorosłości. W: A. Brzezińska, K. Appelt i J. Wojciechowska (red.), Szanse i zagrożenia rozwoju w okresie dorosłości (s. 137-160). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Lannegrand-Willems, L. i Bosma, H. (2006). Identity development-in-context: The school as an important context for identity development. Identity: An International Journal of Theory and Research, 6, 85-113.
Luyckx, K., Goossens, L. i Soenens, B. (2006a). A developmental contextual perspective on identity construction in emerging adulthood: Change dynamics in commitment formation and commitment evaluation. Developmental Psychology, 42, 366-380.
Luyckx, K., Goossens, L., Soenens, B. i Beyers, W. (2006b). Unpacking commitment and exploration: Validation of an integrative model of adolescent identity formation. Journal of Adolescence, 29, 361-378.
Luyckx, K., Schwartz, S. J., Berzonsky, M. D., Soenens B., Vansteenkiste M., Smits, I. i Goossens, L. (2008). Capturing ruminative exploration: Extending the four-dimensional model of identity formation in late adolescence. Journal of Research in Personality, 42, 58-82.
Luyckx, K., Schwartz, S. J., Goossens, L., Soenens, B. i Beyers, W. (2008). Developmental typologies of identity formation and adjustment in female emerging adults: A latent class growth analysis approach. Journal of Research on Adolescence, 18, 595-619.
Marcia, J. E. (1966). Development and validation of ego identity status. Journal of Personality and Social Psychology, 3, 551-558.
Marcia, J. E. (1980). Identity in adolescence. W: J. Adelson (red.), Handbook of adolescent psychology (s. 159-187). New York: John Wiley and Sons.
Meeus, W. (2011). The study of adolescent identity formation 2000-2010: A review of longitudinal study. Journal of Research on Adolescence, 21, 75-94.
Pascarella, E. T. i Terenzini, P. T. (2005). How college affects students. Vol. 2: A third decade of research. San Francisco: Jossey-Bass.
Piotrowski, K. (2013). Identity in adolescence and emerging adulthood: Relationships with emotional and educational factors. Polish Psychological Bulletin, 44, 266-276.
Piotrowski, K. i Brzezińska, A. I. (2015). Polska adaptacja kwestionariusza Identity Stage Resolution Index (ISRI) Jamesa Côté. Studia Psychologiczne, 53(3), 33-45.
Roker, D. i Banks, M. H. (1993). Adolescent identity and school type. British Journal of Psychology, 84, 297-300.
Szafraniec, K. (2011). Młodzi 2011. Warszawa: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
Baumeister, R. F. i Muraven, M. (1996). Identity as adaptation to social, cultural, and historical context. Journal of Adolescence, 19, 405-416.
Berzonsky, M. D. (1989). Identity style: Conceptualization and measurement. Journal of Adolescent Research, 4, 268-282.
Brzezińska, A. I., Czub, T. i Piotrowski, K. (2014). Statusy tożsamości a style tożsamości i funkcjonowanie emocjonalne uczniów szkół zawodowych. Psychologia Rozwojowa, 19, 51-71.
Brzezińska, A. I., Czub, T., Piotrowski, K., Kaczan, R. i Rękosiewicz, M. (2013). Tożsamość i jej osobowościowy kontekst: charakterystyka psychologiczna uczniów zespołów szkół zawodowych. Ruch Pedagogiczny, 4, 55-77.
Brzezińska, A. I. i Piotrowski, K. (2010). Polska adaptacja Skali Wymiarów Rozwoju Tożsamości (DIDS). Polskie Forum Psychologiczne, 15(1), 66-84.
Cole, M. (1995). The supra-individual envelope of development: Activity and practice, situation and context. W: J. J. Goodnow, P. J. Miller i F. Kessel (red.), New directions for child development: Cultural practices as contexts for development (t. 67, s. 105-118). San Francisco: Jossey-Bass.
Côté, J. E. (1997). An empirical test of the identity capital model. Journal of Adolescence, 20, 577-597.
Crocetti, E., Rubini, M. i Meeus, W. (2008). Capturing the dynamics of identity formation in various ethnic groups: Development and validation of a three-dimensional model. Journal of Adolescence, 31, 207-222.
Danielsen, L. M., Lorem, A. E. i Kröger, J. (2000). The impact of social context on the identity-formation process of Norwegian late adolescents. Youth Society, 31, 332-362.
Dylak, A. (2002). Związki intymne a dojrzałość psychospołeczna w okresie dorosłości. W: A. Brzezińska, K. Appelt i J. Wojciechowska (red.), Szanse i zagrożenia rozwoju w okresie dorosłości (s. 85-110). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Erikson, E. H. (1950). Childhood and society. New York: Norton.
Główny Urząd Statystyczny (2015). Aktywność ekonomiczna ludności Polski. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Grotevant, H. D. (1987). Toward a process model of identity development. Journal of Adolescent Research, 2, 203-222.
Harder, D. H. i Zalma, A. (1990). Two promising shame and guilt scales: A construct validity comparison. Journal of Personality Assessment, 55, 729-745.
Instytut Badań Edukacyjnych (2012). Raport o stanie edukacji 2010. Kontynuacja przemian. Warszawa: Wyd. IBE.
Kalakoski, V. i Nurmi, J.-E. (1998). Identity and educational transitions: Age differences in adolescent exploration and commitment related to education, occupation, and family. Journal of Research on Adolescence, 8, 29-47.
Karaś, D., Kłym, M. i Cieciuch, J. (2013). Eudajmonistyczny dobrostan psychiczny a kształtowanie poczucia tożsamości w sferze edukacyjnej i zawodowej. Psychologia Rozwojowa, 18, 87-101.
Kröger, J. (2007). Identity development. Adolescence through adulthood. Thousand Oaks: Sage.
Kröger, J., Martinussen, M. i Marcia, J. E. (2010). Identity status change during adolescence and young adulthood: A meta-analysis. Journal of Adolescence, 33, 683-698.
Kuźnik, M. (2002). Projektowanie własnego życia jako forma działalności u progu dorosłości. W: A. Brzezińska, K. Appelt i J. Wojciechowska (red.), Szanse i zagrożenia rozwoju w okresie dorosłości (s. 137-160). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Lannegrand-Willems, L. i Bosma, H. (2006). Identity development-in-context: The school as an important context for identity development. Identity: An International Journal of Theory and Research, 6, 85-113.
Luyckx, K., Goossens, L. i Soenens, B. (2006a). A developmental contextual perspective on identity construction in emerging adulthood: Change dynamics in commitment formation and commitment evaluation. Developmental Psychology, 42, 366-380.
Luyckx, K., Goossens, L., Soenens, B. i Beyers, W. (2006b). Unpacking commitment and exploration: Validation of an integrative model of adolescent identity formation. Journal of Adolescence, 29, 361-378.
Luyckx, K., Schwartz, S. J., Berzonsky, M. D., Soenens B., Vansteenkiste M., Smits, I. i Goossens, L. (2008). Capturing ruminative exploration: Extending the four-dimensional model of identity formation in late adolescence. Journal of Research in Personality, 42, 58-82.
Luyckx, K., Schwartz, S. J., Goossens, L., Soenens, B. i Beyers, W. (2008). Developmental typologies of identity formation and adjustment in female emerging adults: A latent class growth analysis approach. Journal of Research on Adolescence, 18, 595-619.
Marcia, J. E. (1966). Development and validation of ego identity status. Journal of Personality and Social Psychology, 3, 551-558.
Marcia, J. E. (1980). Identity in adolescence. W: J. Adelson (red.), Handbook of adolescent psychology (s. 159-187). New York: John Wiley and Sons.
Meeus, W. (2011). The study of adolescent identity formation 2000-2010: A review of longitudinal study. Journal of Research on Adolescence, 21, 75-94.
Pascarella, E. T. i Terenzini, P. T. (2005). How college affects students. Vol. 2: A third decade of research. San Francisco: Jossey-Bass.
Piotrowski, K. (2013). Identity in adolescence and emerging adulthood: Relationships with emotional and educational factors. Polish Psychological Bulletin, 44, 266-276.
Piotrowski, K. i Brzezińska, A. I. (2015). Polska adaptacja kwestionariusza Identity Stage Resolution Index (ISRI) Jamesa Côté. Studia Psychologiczne, 53(3), 33-45.
Roker, D. i Banks, M. H. (1993). Adolescent identity and school type. British Journal of Psychology, 84, 297-300.
Szafraniec, K. (2011). Młodzi 2011. Warszawa: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
Published
2019-04-05
Issue
Section
Articles
Copyright (c) 2016 Roczniki Psychologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
