Geneza i źródło emocji jako czynniki modulujące obszar uwagi
Abstract
W prezentowanych badaniach testowano rolę emocji, zróżnicowanych ze względu na swoją genezę i źródło, dla detekcji nowych bodźców pojawiających się blisko lub daleko od punktu fiksacji. Spodziewaliśmy się: (1) zawężenia pola uwagi w przypadku wzbudzania automatycznych procesów emocjonalnych i wewnętrznego źródła emocji; (2) poszerzenia pola uwagi w przypadku procesów refleksyjnych i zewnętrznego źródła emocji. W badaniu 1 (N = 90) zastosowano jawną prezentację zdań nasyconych afektem, a w badaniu 2 (N = 60) – zdegradowaną (32 ms oraz maskowanie) prezentację słów nasyconych afektem. Hipotezy znalazły częściowe potwierdzenie w zebranych danych. Okazało się, że czasy detekcji bodźca występującego blisko były istotnie krótsze niż czasy detekcji bodźców daleko od punktu fiksacji w warunkach wzbudzania emocji o genezie automatzcznej, jak też o źródle wewnętrznym. Wskazuje to na intensyfikację uwagi. Nie zaobserwowano istotnych różnic w warunkach wzbudzania emocji o genezie refleksyjnej, a także o źródle ze- wnętrznym, co świadczy o ekstensyfikacji uwagi przez te kategorie emocji.
References
Algom, D., Chajut, E., & Lev, S. (2005). A rational look at the emotional Stroop phenomenon: A generic slowdown, not a Stroop effect. Journal of Experimental Psychology: General, 133(3), 323-338.
Bless, H., & Fiedler, K. (2006). Mood and the regulation of information processing and behavior. In J. P. Forgas (Ed.), Hearts and minds: Affective influences on social cognition and behavior (pp. 65-84). New York: Psychology Press.
Bower, G. H. (1981). Mood and memory. American Psychologist, 36, 129-148.
Cacioppo, J. T., & Gardner, W. L. (1999). Emotion. Annual Review of Psychology, 50(1), 191-214.
Cannon, W. B. (1929). Bodily changes in pain, hunger, fear and rage: An account of recent research into the function of emotional excitement. New York: Appleton.
Dobrenko K., & Jarymowicz M. (2011). Rozpoznawanie eksponowanych podprogowo słów o negatywnych bądź pozytywnych konotacjach. Psychologia – Etologia – Genetyka, 23, 29-44.
Dolan, R. (2003). Emotion, cognition, and behavior. Science, 298, 1191-1194.
Duncan, S., & Barrett, L. F. (2007). Affect is a form of cognition: A neurobiological analysis. Cognition and Emotion, 21, 1184-1211.
Forgas, J. P. (1995). Mood and judgment: The affect infusion model (AIM). Psychological Bulletin, 117, 39-66.
Gawronski, B., & Creighton, L. A. (2013). Dual-process theories. In D. E. Carlston (Ed.), The Oxford handbook of social cognition (pp. 282-312). New York, NY: Oxford University Press.
Higgins, E. T. (1987). Self-discrepancy: A theory relating self and affect. Psychological Review, 94, 319-340.
Holmes, E. A., & Mathews, A. (2010). Mental imagery in emotion and emotional disorders. Clinical Psychology Review, 30(3), 349-362.
Holmes, E. A., Mathews, A., Mackintosh, B., & Dalgleish, T. (2008). The causal effect of mental imagery on emotion assessed using picture-word cues. Emotion, 8(3), 395.
Imbir, K. (2012). Odmienność emocji automatycznych i refleksyjnych: Poszukiwanie zróżnicowania neurobiologicznego i psychologicznego. Unpublished doctoral dissertation. Warsaw: Faculty of Psychology, University of Warsaw. Retrieved from http://depotuw.ceon.pl/handle/item/67.
Imbir, K., & Jarymowicz, M. (2011a). Wzbudzanie emocji o genezie automatycznej bądź refleksyjnej a przejawy efektywności kontroli uwagi w Teście Antysakkad. Psychologia – Etologia – Genetyka, 23, 9-28.
Imbir, K., & Jarymowicz, M. (2011b). Wzbudzanie emocji o genezie automatycznej bądź refleksyjnej a przejawy poznawczej kontroli w Emocjonalnym Teście Stroopa. Psychologia – Etologia – Genetyka, 24, 7-25.
Imbir, K., & Jarymowicz, M. (2013c). Dyfuzyjny wpływ emocji (automatycznych vs. refleksyjnych) na formułowanie sądów. Psychologia Społeczna, 3(26), 251-261.
Imbir, K., & Jarymowicz, M. (2013b). The effect of automatic vs. reflective emotions on cognitive control in Antisaccade tasks and the Emotional Stroop Test. Polish Psychological Bulletin, 44(2), 137-146.
Imbir, K., Jarymowicz, M., Żygierewicz, J., Kuś, R., Michalak, M., Kruszyński, M., & Durka, P. (2012). Emocje o genezie automatycznej bądź refleksyjnej a potencjały związane z bodźcem (ERP). Psychologia – Etologia – Genetyka, 26(1), 23-41.
Imbir, K., & Jasielska, D. (2012). Emocje o genezie refleksyjnej: Znaczenie w funkcjonowaniu psychicznym i próby pomiaru. In H. Szuster, D. Maison, & D. Karwowska (Eds.), W stronę podmiotowości. O emocjach, tożsamości, dobrych uczynkach i pożytkach płynących z porannego wstawania (pp. 27-43). Sopot: Wydawnictwo Smak Słowa.
Isen, A. (1990). The influence of positive and negative affect on cognitive organization. In N. Stein, B. Leventhal, & T. Trabasso (Eds.), Psychological and biological processes in the development of emotion (pp. 75-94). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Jarymowicz, M. (2009). Emotions as evaluative processes: From primary affects to appraisals based on deliberative thinking. In A. Błachnio, & A. Przepiórka (Eds.), Closer to emotions (pp. 55-72). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Jarymowicz, M. (2012). Understanding human emotions. Journal of Russian and East European Psychology, 50(3), 9-25.
Jarymowicz, M., & Imbir, K. (2010). Próba taksonomii ludzkich emocji. Przegląd Psychologiczny, 53(4), 439-461.
Jarymowicz, M., & Imbir, K. (in press). Toward a human emotions taxonomy (based on their automatic vs. reflective origin). Emotion Review.
Jarymowicz, M., Imbir, K., Jasielska, D., Wolak, T., & Naumczyk, P. (2013, in press). Wzbudzanie emocji specyficznych dla automatycznego vs refleksyjnego systemu wartościowania a odpowiedzi hemodynamiczne mózgu: efekty fMRI dotyczące systemu i znaku emocji. Psychologia – Etologia – Genetyka, 27, 7-24.
Jasielska, D., & Jarymowicz, M. (2012). Wagi nadawane emocjom pozytywnym o genezie automatycznej i refleksyjnej a wskaźniki poziomu poczucia szczęścia. Roczniki Psychologiczne, 15(2), 7-30.
Karyłowski, J. (1982). O dwóch typach altruizmu. Wrocław: Ossolineum.
Katzir, M., Eyal, T., Meiran., N., & Kessler, Y. (2010). Imagined positive emotions and inhibitory control: The differentiated effect of pride versus happiness. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory and Cognition, 36, 1314-1320.
Kolańczyk, A. (2009). Trójczynnikowy model intuicji twórczej. Niejawna samokontrola, uwaga ekstensywna i przewartościowanie znaczeń. In J. Kozielecki (Ed.), Nowe idee psychologii (pp. 40-65). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kolańczyk, A. (2011). Uwaga ekstensywna. Model ekstensywności vs. intensywności uwagi. Studia Psychologiczne, 49(3), 7-27.
Kolańczyk, A., Fila-Jankowska, A., Pawłowska-Fusiara, M., & Sterczyński. R. (2004) (Eds.), Serce w rozumie. Afektywne podstawy orientacji w otoczeniu. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kurcz, I. (1987). Język a reprezentacja świata w umyśle. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lazarus, R. S. (1991). Emotion and adaptation. New York: Oxford University Press.
LeDoux, J. E. (1996/2000). Mózg emocjonalny. Poznań: Media Rodzina.
LeDoux, J. E. (2012). Rethinking the emotional brain. Neuron, 73(4), 653-676.
Murphy, S. T., & Zajonc, R. B. (1993). Affect, cognition, and awareness: Affective priming with optimal and suboptimal stimulus exposures. Journal of Personality and Social Psychology, 64, 723-723.
Ohme, R. K. (Ed.) (2007). Nieuświadomiony afekt. Najnowsze odkrycia. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Panksepp, J. (1998). Affective neuroscience: The foundations of human and animal emotions. New York: Oxford University Press.
Panksepp, J. (2007). Criteria for basic emotions: Is DISGUST a primary “emotion”? Cognition and Emotion, 21(8), 1819-1828.
Peeters, G., & Czapiński, J. (1990). Positive-negative asymmetry in evaluations: The distinction between affective and informational negativity effects. In W. Stroebe, & M. Hewstone (Eds.), European Review of Social Psychology (vol. 1, pp. 33-60). Chichester: Wiley.
Pessoa, L. (2008). On the relationship between emotion and cognition. Nature Review of Neuroscience, 9, 148-58.
Petty, R. E., & Cacioppo, J. T. (1986). The elaboration likelihood model of persuasion. Advances in Experimental Social Psychology, 19(1), 123-205.
Phelps, E. A., Ling, S., & Carrasco, M. (2006). Emotion facilitates perception and potentiates the perceptual benefits of attention. Psychological Science, 17(4), 292-299.
Posner, M. I. (1980). Orienting of attention. Quarterly Journal of Experimental Psychology, 32(1), 3-25.
Posner, M. I., Snyder, C. R., & Davidson, B. J. (1980). Attention and the detection of signals. Journal of Experimental Psychology: General; Journal of Experimental Psychology: General, 109(2), 160.
Reykowski, J. (1979). Motywacja, postawy prospołeczne a osobowość. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Reykowski, J. (1985). Standardy ewaluacyjne: Geneza, zasady funkcjonowania, rozwój. In A. Gołab, & J. Reykowski (Ed.), Studia nad rozwojem standardów ewaluatywnych (pp. 12-49). Wrocław: Ossolineum.
Russell, J. A. (2003). Core affect and the psychological construction of emotion. Psychological Review 110(1), 145-172.
Sosnowski, T., & Jaśkowski, P. (2008). Podstawy psychofizjologii. In J. Strelau, & D. Dolinski (Eds.), Psychologia. Podręcznik akademicki (pp. 643-680). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Suga, N., Xiao, Z., Ma, X., & Ji, W. (2002). Plasticity and corticofugal modulation for hearing in adult animals. Neuron, 36(1), 9-18.
Szuster, A. (2005). W poszukiwaniu źródeł i uwarunkowań ludzkiego altruizmu. Warsaw: Wydawnictwo IP PAN.
Tooby, J., & Cosmides, L. (1990). The past explains the present: Emotional adaptations and the structure of ancestral environments. Ethology and Sociobiology, 11, 375-424.
Vuilleumier, P. (2005). How brains beware: Neural mechanisms of emotional attention. Trends in Cognitive Science, 9, 585-594.
Zajonc, R. B. (1980). Uczucia a myślenie: Nie trzeba się domyślać, by wiedzieć, co się woli. Przegląd Psychologiczny, 28, 27-72.
Bless, H., & Fiedler, K. (2006). Mood and the regulation of information processing and behavior. In J. P. Forgas (Ed.), Hearts and minds: Affective influences on social cognition and behavior (pp. 65-84). New York: Psychology Press.
Bower, G. H. (1981). Mood and memory. American Psychologist, 36, 129-148.
Cacioppo, J. T., & Gardner, W. L. (1999). Emotion. Annual Review of Psychology, 50(1), 191-214.
Cannon, W. B. (1929). Bodily changes in pain, hunger, fear and rage: An account of recent research into the function of emotional excitement. New York: Appleton.
Dobrenko K., & Jarymowicz M. (2011). Rozpoznawanie eksponowanych podprogowo słów o negatywnych bądź pozytywnych konotacjach. Psychologia – Etologia – Genetyka, 23, 29-44.
Dolan, R. (2003). Emotion, cognition, and behavior. Science, 298, 1191-1194.
Duncan, S., & Barrett, L. F. (2007). Affect is a form of cognition: A neurobiological analysis. Cognition and Emotion, 21, 1184-1211.
Forgas, J. P. (1995). Mood and judgment: The affect infusion model (AIM). Psychological Bulletin, 117, 39-66.
Gawronski, B., & Creighton, L. A. (2013). Dual-process theories. In D. E. Carlston (Ed.), The Oxford handbook of social cognition (pp. 282-312). New York, NY: Oxford University Press.
Higgins, E. T. (1987). Self-discrepancy: A theory relating self and affect. Psychological Review, 94, 319-340.
Holmes, E. A., & Mathews, A. (2010). Mental imagery in emotion and emotional disorders. Clinical Psychology Review, 30(3), 349-362.
Holmes, E. A., Mathews, A., Mackintosh, B., & Dalgleish, T. (2008). The causal effect of mental imagery on emotion assessed using picture-word cues. Emotion, 8(3), 395.
Imbir, K. (2012). Odmienność emocji automatycznych i refleksyjnych: Poszukiwanie zróżnicowania neurobiologicznego i psychologicznego. Unpublished doctoral dissertation. Warsaw: Faculty of Psychology, University of Warsaw. Retrieved from http://depotuw.ceon.pl/handle/item/67.
Imbir, K., & Jarymowicz, M. (2011a). Wzbudzanie emocji o genezie automatycznej bądź refleksyjnej a przejawy efektywności kontroli uwagi w Teście Antysakkad. Psychologia – Etologia – Genetyka, 23, 9-28.
Imbir, K., & Jarymowicz, M. (2011b). Wzbudzanie emocji o genezie automatycznej bądź refleksyjnej a przejawy poznawczej kontroli w Emocjonalnym Teście Stroopa. Psychologia – Etologia – Genetyka, 24, 7-25.
Imbir, K., & Jarymowicz, M. (2013c). Dyfuzyjny wpływ emocji (automatycznych vs. refleksyjnych) na formułowanie sądów. Psychologia Społeczna, 3(26), 251-261.
Imbir, K., & Jarymowicz, M. (2013b). The effect of automatic vs. reflective emotions on cognitive control in Antisaccade tasks and the Emotional Stroop Test. Polish Psychological Bulletin, 44(2), 137-146.
Imbir, K., Jarymowicz, M., Żygierewicz, J., Kuś, R., Michalak, M., Kruszyński, M., & Durka, P. (2012). Emocje o genezie automatycznej bądź refleksyjnej a potencjały związane z bodźcem (ERP). Psychologia – Etologia – Genetyka, 26(1), 23-41.
Imbir, K., & Jasielska, D. (2012). Emocje o genezie refleksyjnej: Znaczenie w funkcjonowaniu psychicznym i próby pomiaru. In H. Szuster, D. Maison, & D. Karwowska (Eds.), W stronę podmiotowości. O emocjach, tożsamości, dobrych uczynkach i pożytkach płynących z porannego wstawania (pp. 27-43). Sopot: Wydawnictwo Smak Słowa.
Isen, A. (1990). The influence of positive and negative affect on cognitive organization. In N. Stein, B. Leventhal, & T. Trabasso (Eds.), Psychological and biological processes in the development of emotion (pp. 75-94). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Jarymowicz, M. (2009). Emotions as evaluative processes: From primary affects to appraisals based on deliberative thinking. In A. Błachnio, & A. Przepiórka (Eds.), Closer to emotions (pp. 55-72). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Jarymowicz, M. (2012). Understanding human emotions. Journal of Russian and East European Psychology, 50(3), 9-25.
Jarymowicz, M., & Imbir, K. (2010). Próba taksonomii ludzkich emocji. Przegląd Psychologiczny, 53(4), 439-461.
Jarymowicz, M., & Imbir, K. (in press). Toward a human emotions taxonomy (based on their automatic vs. reflective origin). Emotion Review.
Jarymowicz, M., Imbir, K., Jasielska, D., Wolak, T., & Naumczyk, P. (2013, in press). Wzbudzanie emocji specyficznych dla automatycznego vs refleksyjnego systemu wartościowania a odpowiedzi hemodynamiczne mózgu: efekty fMRI dotyczące systemu i znaku emocji. Psychologia – Etologia – Genetyka, 27, 7-24.
Jasielska, D., & Jarymowicz, M. (2012). Wagi nadawane emocjom pozytywnym o genezie automatycznej i refleksyjnej a wskaźniki poziomu poczucia szczęścia. Roczniki Psychologiczne, 15(2), 7-30.
Karyłowski, J. (1982). O dwóch typach altruizmu. Wrocław: Ossolineum.
Katzir, M., Eyal, T., Meiran., N., & Kessler, Y. (2010). Imagined positive emotions and inhibitory control: The differentiated effect of pride versus happiness. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory and Cognition, 36, 1314-1320.
Kolańczyk, A. (2009). Trójczynnikowy model intuicji twórczej. Niejawna samokontrola, uwaga ekstensywna i przewartościowanie znaczeń. In J. Kozielecki (Ed.), Nowe idee psychologii (pp. 40-65). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kolańczyk, A. (2011). Uwaga ekstensywna. Model ekstensywności vs. intensywności uwagi. Studia Psychologiczne, 49(3), 7-27.
Kolańczyk, A., Fila-Jankowska, A., Pawłowska-Fusiara, M., & Sterczyński. R. (2004) (Eds.), Serce w rozumie. Afektywne podstawy orientacji w otoczeniu. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kurcz, I. (1987). Język a reprezentacja świata w umyśle. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lazarus, R. S. (1991). Emotion and adaptation. New York: Oxford University Press.
LeDoux, J. E. (1996/2000). Mózg emocjonalny. Poznań: Media Rodzina.
LeDoux, J. E. (2012). Rethinking the emotional brain. Neuron, 73(4), 653-676.
Murphy, S. T., & Zajonc, R. B. (1993). Affect, cognition, and awareness: Affective priming with optimal and suboptimal stimulus exposures. Journal of Personality and Social Psychology, 64, 723-723.
Ohme, R. K. (Ed.) (2007). Nieuświadomiony afekt. Najnowsze odkrycia. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Panksepp, J. (1998). Affective neuroscience: The foundations of human and animal emotions. New York: Oxford University Press.
Panksepp, J. (2007). Criteria for basic emotions: Is DISGUST a primary “emotion”? Cognition and Emotion, 21(8), 1819-1828.
Peeters, G., & Czapiński, J. (1990). Positive-negative asymmetry in evaluations: The distinction between affective and informational negativity effects. In W. Stroebe, & M. Hewstone (Eds.), European Review of Social Psychology (vol. 1, pp. 33-60). Chichester: Wiley.
Pessoa, L. (2008). On the relationship between emotion and cognition. Nature Review of Neuroscience, 9, 148-58.
Petty, R. E., & Cacioppo, J. T. (1986). The elaboration likelihood model of persuasion. Advances in Experimental Social Psychology, 19(1), 123-205.
Phelps, E. A., Ling, S., & Carrasco, M. (2006). Emotion facilitates perception and potentiates the perceptual benefits of attention. Psychological Science, 17(4), 292-299.
Posner, M. I. (1980). Orienting of attention. Quarterly Journal of Experimental Psychology, 32(1), 3-25.
Posner, M. I., Snyder, C. R., & Davidson, B. J. (1980). Attention and the detection of signals. Journal of Experimental Psychology: General; Journal of Experimental Psychology: General, 109(2), 160.
Reykowski, J. (1979). Motywacja, postawy prospołeczne a osobowość. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Reykowski, J. (1985). Standardy ewaluacyjne: Geneza, zasady funkcjonowania, rozwój. In A. Gołab, & J. Reykowski (Ed.), Studia nad rozwojem standardów ewaluatywnych (pp. 12-49). Wrocław: Ossolineum.
Russell, J. A. (2003). Core affect and the psychological construction of emotion. Psychological Review 110(1), 145-172.
Sosnowski, T., & Jaśkowski, P. (2008). Podstawy psychofizjologii. In J. Strelau, & D. Dolinski (Eds.), Psychologia. Podręcznik akademicki (pp. 643-680). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Suga, N., Xiao, Z., Ma, X., & Ji, W. (2002). Plasticity and corticofugal modulation for hearing in adult animals. Neuron, 36(1), 9-18.
Szuster, A. (2005). W poszukiwaniu źródeł i uwarunkowań ludzkiego altruizmu. Warsaw: Wydawnictwo IP PAN.
Tooby, J., & Cosmides, L. (1990). The past explains the present: Emotional adaptations and the structure of ancestral environments. Ethology and Sociobiology, 11, 375-424.
Vuilleumier, P. (2005). How brains beware: Neural mechanisms of emotional attention. Trends in Cognitive Science, 9, 585-594.
Zajonc, R. B. (1980). Uczucia a myślenie: Nie trzeba się domyślać, by wiedzieć, co się woli. Przegląd Psychologiczny, 28, 27-72.
Published
2019-04-04
Issue
Section
Articles
Copyright (c) 2013 Roczniki Psychologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
