Patologiczna Wielka Piątka: próba zbudowania pomostu pomiędzy psychiatryczną klasyfikacją zaburzeń a cechowym modelem osobowości zdrowej

Włodzimierz Strus; Tomasz Rowiński; Jan Cieciuch; Monika Kowalska-Dąbrowska; Iwona Czuma; Cezary Żechowski

doi:10.18290/rpsych.2017.20.2-6pl

Włodzimierz Strus Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Institute of Psychology
Tomasz Rowiński Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Institute of Psychology
Jan Cieciuch Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Institute of Psychology
Monika Kowalska-Dąbrowska Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Institute of Psychology
Iwona Czuma Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Institute of Psychology
Cezary Żechowski Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Institute of Psychology

DOI: https://doi.org/10.18290/rpsych.2017.20.2-6pl

Keywords: zaburzenia osobowości; model DSM-5; cechy osobowości; PID-5; Pięcioczynnikowy Model Osobowości

Abstract

W piątej edycji podręcznika diagnostycznego DSM został zaprezentowany hybrydowy system diagnozy zaburzeń osobowości, który integruje kategorialne i dymensjonalne podejście do diagnozy, budując swoisty pomost pomiędzy psychiatrycznymi klasyfikacjami zaburzeń a psychologicznymi badaniami nad strukturą osobowości zdrowej. Kluczowym elementem tego systemu jest nowy, dymensjonalny model patologicznych cech osobowości. Artykuł prezentuje wyniki empirycznej weryfikacji tego modelu w Polsce. W badaniu wzięła udział grupa 754 osób z populacji nieklinicznej w wieku 16-86 lat (M = 36,45; SD = 16,65), w tym 52% kobiet. Cechy osobowości zdrowej zostały zmierzone za pomocą Inwentarza Osobowości NEO-PI-R, patologiczne cechy osobowości – za pomocą Inwentarza Osobowości PID-5, a ryzyko zaburzeń osobowości określono na podstawie wyników uzyskanych w Kwestionariuszu Osobowości SCID-II. Otrzymane wyniki okazały się zgodne z oczekiwaniami: (1) na poziomie pięciu ogólnych cech patologiczny model DSM-5 silnie koresponduje z Pięcioczynnikowym Modelem Osobowości zdrowej; (2) model DSM-5 lepiej przewiduje kategorie zaburzeń osobowości od Pięcioczynnikowego Modelu Osobowości.

References

American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Text Revision (wyd. 4). Washington, DC: APA.

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (wyd. 5). Washington, DC: APA.

Bagby, R. M., Costa, P. T., Widiger, T. A., Ryder, A. G. i Marshall, M. (2005). DSM-IV personality disorders and the Five-Factor Model of personality: A multi-method examination of domain- and facet-level predictions. European Journal of Personality, 19, 307-324.

Brown, M. T. i Wicker, L. R. (2000). Discriminant analysis. W: H. E. A. Tinsley i S. D. Brown (red.), Handbook of applied multivariate statistics and mathematical modeling (s. 209-235). San Diego: Academic Press.

Cierpiałkowska, L. (red.) (2004). Psychologia zaburzeń osobowości. Wybrane zagadnienia. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Clark, L. A. (2007). Assessment and diagnosis of personality disorder: Perennial issues and an emerging reconceptualization. Annual Review of Psychology, 58, 227-257.

Costa, P. T. i McCrae, R. R. (1992). Revised NEO Personality Inventory (NEO–PI–R) and NEO Five-Factor Inventory (NEO-FFI) professional manual. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources.

De Fruyt, F., De Clercq, B., de Bolle, M., Wille, B., Markon, K. E. i Krueger, R. F. (2013). General and maladaptive traits in a five-factor framework for DSM-5 in a university student sample. Assessment, 20, 295-307.

De Fruyt, F., De Clercq, B. J., Van de Wiele, L. i Van Heeringen, K. (2006). The validity of Cloninger’s psychobiological model versus the five-factor model to predict DSM-IV personality disorders in a heterogeneous psychiatric sample: Domain facet and residualized facet descriptions. Journal of Personality, 74, 479-510.

DeYoung, C. G., Carey, B. E., Krueger, R. F. i Ross, S. R. (2016). Ten aspects of the Big Five in the Personality Inventory for DSM-5. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment. Advance online publication.

DeYoung C. G., Grazioplene, R. G. i Peterson, J. B. (2012). From madness to genius: The Openness/Intellect trait domain as a paradoxical simplex. Journal of Research in Personality, 46, 63-78.

Few, L. R., Miller, J. D., Rothbaum, A. O., Meller, S. Maples, J., Douglas P. Terry, D. P. Collins, B. i MacKillop, J. (2013). Examination of the Section III DSM-5 diagnostic system for personality disorders in an outpatient clinical sample. Journal of Abnormal Psychology, 122(4), 1057-1069.

First, M. B., Gibbon, M., Spitzer, R. L., Williams, J. B. W. i Benjamin, L. S. (1997). Structured Clinical Interview for DSM-IV Axis II Personality Disorders (SCID-II). Washington, DC: American Psychiatric Press.

Grabski, B. i Gierowski, J. K. (2012). Zaburzenia osobowości – różne spojrzenia i próby ich integracji. Psychiatria Polska, 46(5), 829-844.

Griffin, S. A. i Samuel, D. B. (2014). A closer look at the lower-order structure of the Personality Inventory for DSM-5: Comparison with the Five-Factor Model. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment. Advance online publication.

Hopwood, C. J., Thomas, K. M., Markon, K. E., Wright, A. G. C. i Krueger, R. F. (2012). DSM-5 personality traits and DSM-IV personality disorders. Journal of Abnormal Psychology, 121(2), 424-432.

Krueger, R. F., Derringer, J., Markon, K. E., Watson, D. i Skodol, A. E. (2012). Initial construction of a maladaptive personality trait model and inventory for DSM-5. Psychological Medicine, 42, 1879-1890.

Krueger, R. F., Eaton, N. R., Clark, L. A., Watson, D., Markon, K. E., Derringer, J., […] Livesley, W. J. (2011). Deriving an empirical structure of personality pathology for DSM-5. Journal of Personality Disorders, 25, 170-191.

Livesley, W. J. (2007). A framework for integrating dimensional and categorical classifications of personality disorder. Journal of Personality Disorders, 21(2), 199-224.

Miller, J. D. (2012). Five-factor model personality disorder prototypes: A review of their development, validity, and comparison to alternative approaches. Journal of Personality, 80(6), 1565-1591.

Morey, L. C. i Skodol, A. E. (2013). Convergence between DSM-IV-TR and DSM-5 diagnostic models for personality disorder: Evaluation of strategies for establishing diagnostic thresholds. Journal of Psychiatric Practice, 19(3), 179-193.

Quilty, L. C., Ayearst, L., Chmielewski, M., Pollock, B. G. i Bagby, R. M. (2013). The psychometric properties of the personality inventory for DSM-5 in an APA DSM-5 field trial sample. Assessment, 20, 362-369.

Radkiewicz, P. (2010). Analiza dyskryminacyjna. Podstawowe założenia i zastosowania w badaniach społecznych. Psychologia Społeczna, 5(14), 142-161.

Samuel, D. B., Hopwood, C. J., Krueger, R. F., Thomas, K. M. i Ruggero, C. J. (2013). Comparing methods for scoring personality disorder types using maladaptive traits in DSM-5. Assessment, 20, 353-361.

Samuel, D. B. i Widiger, T. A. (2008). A meta-analytic review of the relationships between the five-factor model and DSM-IV-TR personality disorders: A facet level analysis. Clinical Psychology Review, 28, 1326-1342.

Saulsman, L. M. i Page, A. C. (2004). The five-factor model and personality disorder empirical literature: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 23(8), 1055-1085.

Siuta, J. (2006). Inwentarz Osobowości NEO-PI-R Paula T. Costy Jr i Roberta R. McCrae. Adaptacja polska. Podręcznik. Warszawa: PTP.

Strus, W. i Cieciuch, J. (2014). Poza wielką piątkę – przegląd nowych modeli struktury osobowości. Polskie Forum Psychologiczne, 19(1), 17-49.

Thomas, K. M., Yalch, M. M., Krueger, R. F., Wright, A. G., Markon, K. E. i Hopwood, C. J. (2013). The convergent structure of DSM-5 personality trait facets and five-factor model trait domains. Assessment, 20, 308-311.

Trull, T. J., Durrett, C. A. (2005). Categorical and dimensional models of personality disorder. Annual Review of Clinical Psychology, 1, 355-380.

WHO International Classification of Diseases (wyd. 10) (1992).

Widiger, T. A. (red.) (2012). The Oxford handbook of personality disorders. Oxford, UK: Oxford University Press.

Widiger, T. A. i Costa, P. T. (red.) (2013). Personality disorders and the five-factor model of personality. Washington, DC: American Psychological Association.

Widiger, T. A., Simonsen, E., Sirovatka, P. J. i Regier, D. A. (red.) (2006). Dimensional models of personality disorders. Refining the research agenda for DSM-V. Washington, DC: American Psychiatric Association.

Yam, W. H. i Simms, L. J. (2014). Comparing criterion- and trait-based personality disorder diagnoses in DSM-5. Journal of Abnormal Psychology, 123(4), 802-808.

Zawadzki, B. (2009). Pięcioczynnikowa Teoria Osobowości a zaburzenia psychiczne. W: J. Siuta (red.), Diagnoza osobowości. Inwentarz NEO-PI-R w teorii i praktyce (s. 220-237). Warszawa: PTP.

Zawadzki, Z., Popiel, A. i Pragłowska, E. (2010). Ustrukturalizowany Wywiad Kliniczny do Badania Zaburzeń Osobowości z Osi II DSM-IV (SCID-II). Warszawa: PTP.