O badaniach w psychologii: publikowanie, ocena, zapobieganie patologiom nauki

Abstract

Czy można wskazać jakąkolwiek specyfikę badań prowadzonych przez psychologów w ich własnym kraju, która uzasadniałaby publikację również w ich języku ojczystym? Pytanie, jakie stawia Brzeziński (2014), wymaga rozważenia różnych typów badań psychologicznych: prace dotyczące zagadnień uniwersalnych muszą być rozpowszechniane w powszechnie uznawanym naukowym formacie i w międzynarodowym języku, natomiast prace, których przedmiot dotyczy określonych aspektów aplikacyjnych powiązanych z konkretnymi kontekstami, mogą być publikowane w języku, którym swobodnie posługują się psychologowie mieszkający w danym kraju. Badań tego drugiego rodzaju, o ile są prowadzone przy użyciu poprawnej metodologii, nie powinno się uznawać za drugorzędne pod względem wartości naukowej. Jeśli chodzi o pytanie dotyczące wskaźników, które powinny być stosowane do określania pozycji psychologa w światowej nauce, omówię założenie „obiektywizmu” w tego rodzaju ocenie. Obiektywizm bardzo trudno uzyskać, posługując się kryteriami liczbowymi, natomiast ustalone z góry progi oraz kryteria naukowe i dydaktyczne mogłyby lepiej nadawać się do pełnej oceny dokonywanej w związku z habilitacją lub dla innych celów akademickich. Jeśli chodzi o reakcje na patologie w nauce, takie jak fabrykowanie, fałszowanie i plagiatowanie danych, metaanaliza oparta na kumulatywnym badaniu badań pozwoliłaby wykryć nieoczekiwane wartości skrajne i odkryć „efekty szuflady”, umożliwiając replikacje oraz zwiększając poszanowanie reguł nauki i zasad etyki.