Trudny związek demokracji i wolnego rynku w warunkach deglobalizacji. Perspektywa katolickiej nauki społecznej
Abstrakt
W artykule podejmuje się pytanie, czy teza o związku demokracji i wolnego rynku obowiązuje także w warunkach deglobalizacji. Dotychczas koniunkcję autorytarnych reżimów politycznych z liberalnym systemem gospodarczym traktowano jako wyjątki od reguły. Osłabiony dziś związek demokracji i wolnego rynku prezentujemy z „perspektywy katolickiej nauki społecznej”. W punkcie wyjścia pokazujemy, na czym opiera się przekonanie o współzależności wolnego rynku i demokracji oraz narastanie kryzysu „demokratycznego kapitalizmu”. Następnie omawiamy te związane z globalizacją przemiany gospodarcze, które w konsekwencji osłabiają demokrację. Rezultatem społecznego niezadowolenia ze skutków globalizacji są próby jej zahamowania. Pojawia się jednak pytanie, czy w ogóle jest to możliwe. Dopiero po uchyleniu tej wątpliwości następuje charakterystyka symptomów deglobalizacji. Jeśli gospodarczą globalizację cechuje maksimum rynkowej wolności, to z deglobalizacją wiążemy jej ograniczenie. Rozważania zamyka próba ustalenia, czy to osłabienie rynkowej wolności przekłada się na kondycję demokracji.
Bibliografia
Antoszewski A.: [wypowiedź nt.] Demokracja i kryzys, „Zarządzanie Publiczne” 2011, nr 16-17 (2-3), s. 101-104; 115-116.
Barber B.R.: Globalny dżin, „Gazeta Wyborcza” 1-2 lipca 2000.
Bednarski M.: Czas pracy w polskiej gospodarce. Ewolucja, jej przyczyny i konsekwencje zmian, w: Ekonomia jest piękna? Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Wilkinowi, red. Ł. Hardt, D. Milczarek-Andrzejewska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2015, s. 139-152.
Benedykt XVI: Encyklika Caritas in veritate, 2009.
Bergsdorf W.: Über die Zukunft der Demokratie, Köln: J.P. Bachem Medien 2017 („Kirche und Gesellschaft“ Nr. 437).
Brakel A.: Nicht so simpel! Francis Fukuyamas „Ende der Geschichte”, „Die Politische Meinung“ 2017, z. 547, s. 61-65.
Bunt mas czy kryzys elit?, red. A. Dylus, S. Sowiński, Wrocław: Wydawnictwo TUM Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej 2018.
Crouch C.: Postdemokratie, Frankfurt a. M.: Suhrkamp 2008.
Dahrendorf R.: Keiner fragt, was mit den Managermillionen geschieht, rozm. P. Bahners, A. Cammann, „Frankfurter Allgemeine Zeitung” 10 października 2008.
Delsol Ch.: „Populizm” jako protest wobec nadmiernego uniwersalizmu i obrona zakorzenienia, „Chrześcijaństwo – Świat – Polityka” 2017, nr 21, s. 94-103.
Di Fabio U.: Berlin ist nicht Weimar, „Frankfurter Allgemeine Zeitung“ 27 września 2018 (nr 225).
Di Fabio U.: Kein Oswald Spengler. Samuel Huntington und der „Clash of Civilisations“, „Die Politische Meinung“ 2017, z. 547, s. 46-55.
Die fragile Demokratie – The Fragility of Democracy, Hrsg. A. Rauscher, Berlin: Duncker & Humblot 2007.
Die verstimmte Demokratie. Moderne Volksherrschaft zwischen Aufbruch und Frustration, Hrsg. S. Braun, A. Geisler, Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften 2012.
Dylus A.: Globalny rynek i jego granice, Warszawa: Centrum im. Adama Smitha & Instytut Politologii UKSW 2001.
Dylus A.: Gospodarka w perspektywie etycznej i religijnej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW 2016.
Dylus A.: Koniunkcja demokracji i gospodarki? Perspektywa „Centesimus annus”, „Chrześcijaństwo – Świat – Polityka” 2017, nr 21, s.76-93.
Dylus A.: Patriotyzm gospodarczy. Wielowymiarowość i ambiwalencja, „Społeczeństwo” 2018, nr 1, s. 29-55.
Dylus A.: Polityka w perspektywie etycznej i religijnej, Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2016.
Franciszek: Adhortacja Evangelii Gaudium, 2013.
Freedom in the World, The Freedom House Survey 2016, www.freedomhouse.org
Frühbauer J.: Wirtschaftsdemokratie. Sichtung eines programmatischen Begriffs, Köln: J.P. Bachem Medien 2013 („Kirche und Gesellschaft“ Nr. 400).
Fukuyama F.: The End of History and the Last Man, New York: Free Press 1992.
Gabriel I.: Erosion der Demokratie? Eine Problemanzeige, Köln: J.P. Bachem Medien 2012 („Kirche und Gesellschaft“ Nr. 394).
Globalisierung und Demokratie, Hrsg. A. Habisch, M. Hartmann, S. Schmidt, J. Wieland, Münster–Hamburg–London: LIT 2000.
Globalisierung und Demokratie. Wirtschaft, Recht, Medien, Hrsg. H. Brunkhorst, M. Kettner, Frankfurt a. M.: suhrkamp taschenbuch 2000.
Guéhenno J.-M.: Das Ende der Demokratie, München–Zürich: Artemis & Winkler 1994.
Hausner J.: [wypowiedź nt.] Demokracja i kryzys, „Zarządzanie Publiczne” 2011, nr 16-17(2-3), s. 91-92; 112-114.
Huntington S.: Trzecia fala demokratyzacji, w: Elity, demokracja, wybory, oprac. J. Szczupaczyński, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 1993, s. 45-85.
James H.: Koniec globalizacji. Czego nauczył nas wielki kryzys?, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2010.
Jan Paweł II: Adhortacja Ecclesia in America, 1999.
Jan Paweł II: Encyklika Centesimus annus, 1991.
Jan Paweł II: Encyklika Evangelium vitae, 1995.
Jan Paweł II: Encyklika Sollicitudo rei socialis, 1987.
Jan Paweł II: Globalizacja będzie tym, co uczynią z niej ludzie, Przemówienie z 27 kwietnia 2001 r. do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk Społecznych, „Więź” 2001/10(516), s. 48-51.
Jaroszyńska M.: Czynniki rozwoju i zagrożenia demokracji w dobie globalizacji, w: Demokracja w dobie globalizacji, t. II: Aspekty teoretyczne, red. M. Domagała, J. Iwanek, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2008, s. 224-235.
Kietliński K.: Współczesne wyzwania patriotyzmu gospodarczego, „Społeczeństwo” 2018, nr 2, s. 39-51.
Kopiec P.: Chrześcijańska wizja alterglobalizacji. Wkład Światowej Rady Kościołów, „Annales. Etyka w życiu gospodarczym” 20(2017), nr 3, s. 69-80.
Krasnodębski Z.: Demokracja peryferii, Gdańsk: słowo / obraz terytoria 2003.
Kuhn T.S.: Struktura rewolucji naukowych, Warszawa: PWN 1968.
Kuź M.: Globaliści vs. Lokaliści, „Internetowy Miesięcznik Idei” 3 (57)2015.
Lammert N.: Visionen in der Politik, rozm. B. Löhmann, „Die Politische Meinung” 2017, z. 547, s. 24-30.
Legutko P.: Rząd ucieka do przodu, „Gość Niedzielny” 28 lutego 2016.
Novak M.: Duch demokratycznego kapitalizmu, Poznań: Wydawnictwo W drodze 2001.
Nowotarski B.: [wypowiedź nt.] Demokracja i kryzys, „Zarządzanie Publiczne” 2011, nr 16-17 (2-3), s. 104-107; 114-115.
O przyszłość w solidarności i sprawiedliwości, Wspólne Słowo Rady Kościoła Ewangelickiego w Niemczech i Konferencji Episkopatu Niemiec, „Społeczeństwo” 1997, nr 3, s. 399-484.
Papieska Rada Iustitia et Pax: Kompendium nauki społecznej Kościoła, Kielce: Jedność 2005.
Petersdorff W. von, Plickert Ph.: Die neue alte Angst vor der Globalisierung, „Frankfurter Allgemeine Zeitung“ 20 sierpnia 2016 (nr 194).
Polak E.: Globalizacja a zagrożenia dla demokracji, w: Demokracja w dobie globalizacji, t. II, Aspekty teoretyczne, red. M. Domagała, J. Iwanek, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2008, s. 140-153.
Rymsza M.: Nowa kwestia społeczna?, „Więź” 2015/3(661), s. 7-16.
Saul J.R.: Globalizacja dobiegła końca, „Europa” (dodatek do „Dziennika”) 28 października 2006.
Smolar A.: [wypowiedź nt.] Demokracja i kryzys, „Zarządzanie Publiczne” 2011, nr 16-17(2-3), s. 92-101; 116-121.
Standing G.: Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa, Warszawa: PWN 2014.
Stawrowski Z.: Niemoralna demokracja, Kraków: Wydawnictwo Ośrodek Myśli Politycznej, Wyższa Szkoła Europejska im. Józefa Tischnera 2008.
Steinmeier F.-W.: „Demokratie ist liberal – oder sie ist nicht”, „Frankfurter Allgemeine Zeitung“ 27 września 2018 (nr 225).
Sztumski J.: Szanse i zagrożenia demokracji w XXI wieku, w: Demokracja w dobie globalizacji, t. II: Aspekty teoretyczne, red. M. Domagała, J. Iwanek, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2008, s. 131-139.
Thielmann U.: Das Ende der Demokratie, „Wirtschaftsdienst“ 12(2011), s. 820-823.
Zwoliński A.: Dylematy demokracji, Kraków: WAM 2010.
Copyright (c) 2019 Roczniki Nauk Społecznych
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
