Rodzina w kulturze indywidualizmu – percepcja instytucjonalnych form wsparcia
Abstrakt
Celem niniejszego opracowania jest analiza wpływu orientacji indywidualistycznej jednostek na poziom aprobaty dla programów umacniania rodzin, szczególnie Programu Rodzina 500+ jako nowego instrumentu polityki rodzinnej wspierającej rodziny w wypełnianiu ich funkcji. Głównym problemem badawczym jest odpowiedź na pytanie: Czy w ocenie polityki rodzinnej i wybranych instytucjonalnych instrumentów wsparcia dominuje przekonanie o jej prorozwojowych i inwestycyjnych funkcjach? Istotne jest także, czy wprowadzenie nowych programów pomocowych przyczynia się do poprawy funkcjonowania rodzin i umacnia tradycyjny model rodziny. Empiryczną podstawą prezentowanej analizy są badania własne autorki nad wpływem państwa na lokalną politykę społeczną przeprowadzone na przełomie roku 2021/22 metodą ustrukturyzowanego wywiadu kwestionariuszowego. Zebrane dane opracowano statystycznie z wykorzystaniem programu Statistica 8.0.
Przedstawione wyniki badań zarówno własnych, jak i ogólnopolskich potwierdzają tezę o zasadniczej zmianie oczekiwań w zakresie polityki państwa. Pozytywnie odbierane jest przede wszystkim oddziaływanie programu na warunki materialne rodzin. Widoczne jest przekonanie o konieczności wsparcia wszystkich rodzin, a nie tylko tych najniżej sytuowanych. Jednocześnie, co wykazały zaprezentowane analizy, opinie w sprawie kierunków wsparcia rodzin i ich efektywności są mocno zróżnicowane. Orientacja indywidualistyczna części Polaków w znaczącym stopniu determinuje niechęć do wspierania zarówno kulturowo ukształtowanego modelu rodziny, jak i rodzin w wypełnianiu ich społecznych ról.
Bibliografia
Adamski F. (1982), Socjologia małżeństwa i rodziny, Warszawa: PWN.
Auleytner J. (2002), Polityka społeczna, czyli ujarzmianie chaosu socjalnego, Warszawa: TWP.
Badanie Aktualne problemy i wydarzenia nr 322 (2017), Ocena programu Rodzina 500+ po blisko roku od jego wprowadzenia, Warszawa, CBOS, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2017/K_036_17.PDF.
Badanie oceny polityki rodzinnej (2014) zrealizowane na zlecenie NIK przez TNS Polska, NIK, https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-polityce-prorodzinnej.html.
Balcerzak-Paradowska B., Leś E. (2018), Polityka rodzinna w Polsce w latach 1918-2018: od działań kompensacyjnych do polityki inwestycji społecznych, [w:] E. Bojanowska, M. Grewiński, M. Rymsza, G. Uścińska (red.), Stulecie polskiej polityki społecznej 1918-2018, Warszawa: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Narodowe Centrum Kultury, s. 217-250.
Balcerzak-Paradowska B. (2004), Rodzina i polityka rodzinna na przełomie wieków. Przemiany, zagrożenia, potrzeba działań, Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
Balcerzak-Paradowska B. (2012), Niestabilność rodziny – wyzwaniem dla polityki społecznej, [w:] J. Orczyk, B. Balcerzak-Paradowska, M. Szylko-Skoczny, C. Żołędowski (red.), Polityka społeczna. Kontynuacja i zmiana, Warszawa: IPiSS, IPS, s. 127-138.
Bauman Z. (2007), Płynne czasy. Życie w epoce niepewności, Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Beck U., Gernsheim-Beck E. (1995), The Normal Chaos of Love, Cambridge: Polity Press.
Beck U. (2002), Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, Warszawa: Scholar.
Bokszański Z. (2007), Indywidualizm a zmiana społeczna, Warszawa: PWN.
Chaczko K. (2016), (R)ewolucja wyobrażona. O propozycji zmian w systemie pomocy społecznej przy wykorzystaniu programu 500 plus, Praca Socjalna, nr 3, s. 87-100.
Chrzanowska M., Landmesser J. (2017), Symulacja efektów ex ante programu „Rodzina 500+”, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 468, s. 39-46.
Domański H., Dukaczewska A. (1994), Orientacje indywidualistyczne w Polsce, Kultura i Społeczeństwo, nr 4, s. 61-82.
Durasiewicz A. (2017), W kierunku rozwoju polityki rodzinnej w Polsce, Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka.
Dyczewski L. (2012), Więź międzypokoleniowa w badaniach socjologicznych, [w:] W. Świątkiewicz (red.), Więzi międzypokoleniowe w rodzinie i kulturze, Katowice: Studio Noa, s. 9-37.
Firlit-Fesnak G. (2018), Rodziny polskie i polityka rodzinna – stan i kierunki przemian, [w:] J. Męcina, G. Firlit-Fesnak (red.), Polityka społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 212-233.
Foucault M. (2000), Techniki siebie, [w:] tenże, Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, tłum. D. Leszczyński, L. Rasiński, Warszawa–Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Giddens A. (2004), Socjologia, tłum. J. Gilewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jacyno M. (2007), Kultura indywidualizmu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kawecka A. i in. (2016), Program Rodzina 500 plus. Zasady przyznawania i wypłaty świadczeń pieniężnych na dzieci, Warszawa: WoltersKluwer.
Koralewicz J., Ziółkowski M. (2003), Mentalność Polaków. Sposoby myślenia o polityce, gospodarce i życiu społecznym 1988-2000, Warszawa: Scholar.
Kowalczyk B. (2016), Pomoc społeczna i pracownik socjalny wobec programu Rodzina 500 plus. ,,Cała wstecz czy wiatr w żagle?”, Praca Socjalna, nr 3, s. 65-87.
Kowalczyk S. (2005), Człowiek a społeczność. Zarys filozofii społecznej, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Krzykała S. (2007), Ryzyko własnego życia. Indywidualizacja w późnej nowoczesności, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji.
Kudlińska I., Kacprzak A. (2011), Profesjonalna praca socjalna wobec problemu społecznej bierności i bezradności klientów instytucji pomocowych, [w:] T. Piątek (red.), Profesjonalna praca socjalna. Nowy paradygmat czy niedokończone zadanie?, Toruń: Wydawnictwo Akapit.
NIK, raport Koordynacja polityki rodzinnej w Polsce (2015), https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-polityce-prorodzinnej.html.
Obuchowski K. (1990), Kolektywizm – Indywidualizm – Ideologizm, [w:] J. Reykowski, K. Skarżyńska, M. Ziółkowski (red.), Orientacje społeczne jako element mentalności, Poznań: Wydawnictwo Nakom, s. 93-120.
Olech A. (2012), Praca socjalna a inne profesje: punkty styczne i rozłączne, [w:] M. Rymsza (red.), Pracownicy socjalni i praca socjalna w Polsce. Między służbą społeczną a urzędem, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych, s. 331-351.
Orczyk J. (2015), Polityka społeczna w epoce przemian – nowe wyzwania, Polityka Społeczna, nr 9, s. 1-4.
Raport Rodzina 500+ stan na 30 czerwca 2018, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2018, https://www.gov.pl/web/rodzina [dostęp: 3.11.2018].
Rymsza M. (2017), Zrozumieć ten plus, Więź, nr 3, s. 7-14..
Rymsza M. (2009), Małżeństwo nie jest sprawą prywatną, Więź, nr 11-12, s. 57-72.
Rymsza M. (2012), Małżeństwo – kryzys czy reaktywacja?, Teologia i Moralność, nr 12, s. 191-201.
Supińska J. (2014), Dylematy polityki społecznej, Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
Szacki J. (1999), Indywidualizm i kolektywizm. Wstępna analiza pojęciowa, [w:] K. Gawlikowski i in. (red.), Indywidualizm a kolektywizm, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Szarfenberg R. (2017), Wpływ świadczenia wychowawczego (500+) na ubóstwo na podstawie mikrosymulacji, Polityka Społeczna, nr 4, s. 1-6.
Szarfenberg R. (2018), Ubóstwo i pogłębiona deprywacja materialna rodzin w kontekście wdrożenia „Programu 500 plus”, Polityka Społeczna, nr 1, s. 11-17.
Szarfenberg R. (2009), Definicje, zakres i konteksty polityki społecznej, [w:] G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny (red.), Polityka Społeczna. Podręcznik akademicki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 21-36.
Szlendak T. (2010), Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie, Warszawa: PWN.
Sztompka P. (2002), Socjologia, Kraków: Znak.
Sztumski J. (2010), Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
Szukalski K. (2012), Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Szwarczyńska E. (2015), Ponowoczesny indywidualizm jako źródło nietrwałości więzi rodzinnych i dezorganizacji rodziny, [w:] U. Swadźba, B. Pactwa, M. Żak (red.), Praca – więź – integracja: wyzwania w życiu jednostki i społeczeństwa, t. 2: Wartości i więzi społeczne, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 87-97.
Topolewska M. (2016), 500+ Krok po kroku. Rewolucja w świadczeniach, Warszawa: Wydawnictwo Infor Biznes.
Trusz S., Kwiecień M. (2013), Społeczne piętno eurosieroctwa, Psychologia Społeczna, 8, nr 4(27), s. 408-421.
Tyszka Z. (1991), Z metodologii badań socjologicznych nad rodziną, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Ziółkowski M. (1990), Orientacje indywidualne a system społeczny, [w:] J. Reykowski, K. Skarżyńska, M. Ziółkowski (red.), Orientacje społeczne jako element mentalności, Poznań: Wydawnictwo Nakom, s. 53-75.
Copyright (c) 2022 Roczniki Nauk Społecznych
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
