Ambiwalentne i problemowe relacje w sieciach krewnych: rekonesans

Iwona Przybył

doi:10.18290/rns22503.6

Iwona Przybył Wydział Socjologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza https://orcid.org/0000-0001-8468-6254

DOI: https://doi.org/10.18290/rns22503.6

Słowa kluczowe: relacje ambiwalentne, relacje problemowe, role rodzinne, sieć krewnych, relacje międzypokoleniowe

Abstrakt

Artykuł prezentuje wyniki badań empirycznych na temat relacji ambiwalentnych i problemowych w sieciach krewnych kobiet i mężczyzn w trzech fazach życia: wczesnego dorosłego, dorosłego w średnim wieku i młodszego seniora, a także na temat tych ról rodzinnych, które są najbardziej narażone na doświadczanie ambiwalencji uczuć. Badania były prowadzone w 2021 roku na próbie 109 osób w wieku 20-69 lat, które umieszczały swoich żyjących krewnych w diagramach relacji bliskich emocjonalnie oraz problemowych. Relacje zostały wtórnie kategoryzowane jako wyłącznie bliskie, wyłącznie problemowe i ambiwalentne na podstawie pozycjonowania krewnych w diagramach. Uzyskane dane wskazują, że emocje w sieci krewnych różnią się w zależności od: stopnia pokrewieństwa, stopnia bliskości danej jednostki z krewnym/-ną oraz od fazy życia. Najbardziej narażone na ambiwalencję są diady: siostra–siostra, matka–córka, syn–ojciec, brat–brat, oraz relacja: syn–matka i siostra–brat. Ponadto, za problemowe uważane są relacje z ciociami i kuzynami. W ostatniej części opracowania podjęto próbę wskazania przyczyn „produkowania” ambiwalencji w tych węzłach sieci krewniaczej wykorzystując m.in. teorię władzy-statusu Theodore D. Kempera.

Bibliografia

Bojanowski M. (2018), Metody i wyzwania w sondażowych badaniach sieci społecznych, [w:] B.W. Mach, I. Sadowski (red.), Ludzie w sieciach. Znaczenie otoczenia społecznego dla funkcjonowania jednostki, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, s. 197-220.

Connidis I.A., McMullin J.A. (2002), Sociological Ambivalence and Family Ties, Journal of Marriage and Family, nr 64 (3), s. 558-567.

Durkheim E. (1968), Zasady metody socjologicznej, tłum. J. Szacki, Warszawa: PWN.

Fatyga B. (2020), Przyczynek: role i kapitały rodzinne w polach semantycznych według Inwentarza JA-MY-ONI i według Testu Dwudziestu Stwierdzeń (TST), [w:] M. Bieńko, M. Rosochacka-Gmitrzak, E. Wideł (red.), Obrazy życia rodzinnego i intymności. Książka dedykowana Profesor Annie Kwak, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 315-333.

Fingerman K.L., Hay E.L., Birditt K.S. (2004), The Best of Ties, the Worst of Ties: Close, Problematic, and Ambivalent Social Relationship, Journal of Marriage and Family, nr 66 (3), s. 792-808.

Fingerman K.L., Pitzer L., Lefkowitz E.S., Birditt K.S., Mroczek D. (2008), Ambivalent Relationship Qualities Between Adults and Their Parents: Implications for the Well-Being of Both Parties, Journal of Gerontology: Psychological Sciences, nr 63, s. 362-371.

Fletcher G.J.O., Simpson J.A. (2005), Standardy idealne w związkach intymnych, [w:] J.P. Forgas, K.D. Williams, L. Wheeler (red.), Umysł społeczny. Poznawcze i motywacyjne aspekty zachowań interpersonalnych, tłum. A. Nowak, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 264-279.

Gaalen van R.I., Dykstra P.A., Komter A.E. (2010), Where is Exit? Intergenerational Ambivalence and Relationship Quality in High Contact Ties, Journal of Aging Studies, nr 24, s. 105-114.

Giza-Poleszczuk A., Marody M. (2000), Kapitał ludzki i systemowy, [w:] A. Giza-Poleszczuk, M. Marody, A. Rychard (red.), Strategie i system. Polacy w obliczu zmiany społecznej, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 45-95.

Giza-Poleszczuk A. (2005), Rodzina a system społeczny. Reprodukcja i kooperacja w perspektywie interdyscyplinarnej, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Grotowska-Leder J. (red.) (2008), Sieci wsparcia społecznego jako przejaw integracji i dezintegracji społecznej, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Hillcoat-Nallétamby S., Phillips J.E. (2011), Sociological Ambivalence Revisited, Sociology, 45, nr 2, s. 202-217.

Kemper T.D. (1978), Toward Sociology of Emotions: Some Problems and Some Solutions, The American Sociologist, 13, nr 2, s. 30-41.

Kemper T.D. (1989), Love and like and love and love, [w:] D.D. Franks, E. Doyle McCarthy, The sociology of emotions: original essays and research papers, Greenwich, CT: JAI Press, s. 249-268.

Kemper T.D. (1990), Social Relations and Emotions: A Structural Approach, [w:] T.D. Kemper (red.), Research Agenda in the Sociology of Emotions, Albany: State University of New York Press, s. 207-237.

Kemper T.D. (2005), Modele społeczne w wyjaśnianiu emocji, [w:] M.L. Lewis, J.M. Haviland-Jones, Psychologia emocji, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Konecki K. (2000), Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Warszawa: PWN.

Merton R. (2002), Teoria socjologiczna i struktura społeczna, tłum. J. Wertenstein-Żurawski, E. Morawska, Warszawa: PWN.

Moreno J.L., Jennings H. i in. (red.) (1960), The sociometry Reader, Glencoe, Illinois: Free Press.

Olechnicki K., Załęcki P. (1997), Słownik socjologiczny, Toruń: Wydawnictwo Graffiti BC.

Przybył I. (2022), Być krewnym. Znaczenie pokrewieństwa w wewnętrznych kręgach sieci społecznych, Przegląd Socjologii Jakościowej, 18, nr 1, s. 14-39.

Rook K.S. (1984), The Negative Side of Social Interaction: Impact on Psychological Well-being, Journal of Personality and Social Psychology, 46, nr 5, s. 1097-1108.

Rook K.S. (2003), Exposure and Reactivity to Negative Social Exchanges: a Preliminary Investigation Using Daily Diary Data, Journal of Gerontology: Psychological Sciences, Series B, 58, nr 2, s. 100-111.

Rook K.S., Luong G., Sorkin D.H., Newson J.T., Krause N. (2012), Ambivalent versus Problematic Social Ties: Implications for Psychological Health, Functional Health, and Interpersonal Coping, Psychology and Aging, 27, nr 4, s. 912-923.

Sikorska M. (2019), Praktyki rodzinne i rodzicielskie we współczesnej Polsce – rekonstrukcja codzienności, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Sikorska M. (2020), Ambiwalencja socjologiczna jako kategoria użyteczna w badaniach życia rodzinnego, Studia Socjologiczne, nr 3 (238), s. 107-133.

Simmel G. (1975), Socjologia, tłum. M. Łukasiewicz, Warszawa: PWN.

Szluz B. (2021), „Przez zamknięte okno ganku”. Opieka nad osobą z chorobą Alzheimera w biografiach opiekunów rodzinnych, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Szmatka J. (2007), Małe struktury społeczne. Wstęp do mikrosocjologii strukturalnej, Warszawa: PWN.

Szukalski P. (2002), Przepływy międzypokoleniowe i ich kontekst demograficzny, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Szukalski P. (2012), Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Toennies F. (1988), Wspólnota i stowarzyszenie, tłum. M. Łukasiewicz, Warszawa: PWN.

Turner J.H., Stets J.E. (2009), Socjologia emocji, tłum. M. Bucholc, Warszawa: PWN.

Wilson A.E., Shuey K.M., Elder G.H. Jr (2003), Ambivalence in the Relationship of Adult Children to Aging Parents and In-Laws, Journal of Marriage and Family, 65, nr 4, s. 1055-1072.

Wojciszke B. (1993), Psychologia miłości. Intymność, namiętność, zaangażowanie, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Voorpostel M., Lippe Van Der T. (2007), Support Between Siblings and Between Friends: Two Worlds Apart?, Journal of Marriage and Family, 69, nr 5, s. 1271-1282.

Zagała Z. (2017), Rodzinne i przyjacielskie sieci społeczne, czyli o mobilizujących i demobilizujących kontekstach aktywności obywatelskiej, [w:] P. Skudrzyk, M. Suchacka, M.S. Szczepański (red.), W sieci i w matni społecznej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 75-99.