Bezpieczeństwo ekonomiczne Republiki Białoruś w dobie kryzysu polityczno-gospodarczego lat 2020-połowa 2021

Katarzyna Kosowska

doi:10.18290/rns21493.8

Katarzyna Kosowska Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0003-1998-3812

DOI: https://doi.org/10.18290/rns21493.8

Słowa kluczowe: Białoruś, bezpieczeństwo ekonomiczne, gospodarka, kryzys, sankcje

Abstrakt

Trzecią dekadę XXI wieku Republika Białoruś rozpoczyna z licznymi problemami, do których przede wszystkim należy zaliczyć niestabilną sytuacją społeczno-polityczną, zerwanie dialogu z otoczeniem międzynarodowym oraz sankcje Zachodu. Wszystkie wymienione czynniki spowodowały wiele zawirowań w białoruskiej gospodarce. Niniejszy artykuł stanowi próbę zbadania bezpieczeństwa ekonomicznego Republiki Białoruś na tle wyczerpywania się dotychczasowego modelu gospodarki, redukcji rosyjskich subsydiów energetycznych, pandemii Covid-19 i kryzysu politycznego, będącego konsekwencją sfałszowanych wyborów prezydenckich w sierpniu 2020 roku. W charakterze materiałów źródłowych wykorzystane zostały dane pochodzące z białoruskiej bazy Bielstatu, Narodowego Banku Republiki Białoruskiej, Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, a także agencji ratingowych.

Bibliografia

Bank Narodowy Białorusi (2020), Prjamye inostrannye investicii, Nacional’nyj Bank Respubliki Belarus’, https://www.nbrb.by/statistics/foreigndirectinvestments [dostęp: 29.10.2021].

Bank Narodowy Białorusi (2021), Obzor infljacii, Nacional’nyj Bank Respubliki Belarus’, https://www.nbrb.by/mp/inflation/month [dostęp: 29.10.2021].

Belorusskie rabochie raskryli svoi zarplaty (2020), https://www.mk.ru/politics/2020/08/18/belorusskie-rabochie-raskryli-svoi-zarplaty.html [dostęp: 15.10.2021].

Bielstat (2019), Strukturnaja biznes-statistika, https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/realny-sector-ekonomiki/strukturnaja_statistika/biznes-statistika/ [dostęp: 15.10.2021].

Bielstat (2020), Finansovye rezul’taty raboty organizacij, www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/realny-sector-ekonomiki/finansy-organizatsiy/godovye-dannye/ [dostęp: 15.10.2021].

Bielstat – Inwestycje Zagraniczne (2021), Inostrannye investicii, https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/realny-sector-ekonomiki/inostrannye-investitsii/ [dostęp: 15.10.2021].

Bielstat – Średnie wynagrodzenia (2021), O nachislennoj srednej zarabotnoj plate rabotnikov Respubliki Belarus’ v janvare 2021 g., https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/realny-sector-ekonomiki/stoimost-rabochey-sily/operativnye-dannye/o-nachislennoy-sredney-zarabotnoy-plate-rabotnikov/o-nachislennoy-sredney-zarabotnoy-plate-rabotnikov-respubliki-belarus-v-yanvare-2021-g/ [dostęp: 15.10.2021].

Buzan B. (1991), People, States, and Fear: The National Security Problem in International Relations, Brighton: Wheatsheaf Books Ltd.

Czachor R., (2011), Polityka wielowektorowości Republiki Białoruś – geneza, podstawy konceptualne, przykłady realizacji, Wrocławski Przegląd Międzynarodowy, nr 1, s. 53-73.

Czwołek A. (2014), Białorusko-chińska współpraca energetyczna: szansa na modernizację białoruskiego systemu energetycznego, czy gra pozorów?, [w:] J. Marszałek-Kawa, R. Gawłowski (red.), W kierunku nowego ładu gospodarczego – rola Azji w XXI wieku, Toruń: Adam Marszałek, s. 298-329.

Doing Business (2020), Economy Profile Belarus, World Bank Group, https://www.doingbusiness.org/content/dam/doingBusiness/country/b/belarus/BLR.pdf [dostęp: 12.10.2021].

Dolgi belorusskih predprijatij pobili istoricheskij rekord (2021), https://banki24.by/news/4643-dolgi-belorusskih-predpriyatiy-pobili [dostęp: 12.10.2021].

Dyner A. M. (2020), Gospodarcze wyzwania dla Białorusi, Biuletyn PISM, nr 59, 30.03, https://pism.pl/publikacje/Gospodarcze_wyzwania_dla_Bialorusi [dostęp: 12.10.2021].

Dyner A. M. (2021), Rosyjsko-białoruskie porozumienia w sprawie cen węglowodorów, Komentarz PISM, nr 2, https://pism.pl/publikacje/Rosyjskobialoruskie_porozumienia__w_sprawie_cen_weglowodorow [dostęp: 12.10.2021].

Dyner A. M. (2018), Znaczenie współpracy z Chinami dla Białorusi, Biuletyn PISM, nr 106, https://pism.pl/publikacje/Znaczenie_wsp__pracy_z_Chinami_dla_Bia_orusi [dostęp: 12.10.2021].

Fitch (2020), Fitch Ratings: Belarus, https://www.fitchratings.com/research/sovereigns/belarus-rating-action-report-13-11-2020 [dostęp: 03.09.2021].

Frejtag-Mika E., Kołodziejak Z., Putkiewicz W. (1996), Bezpieczeństwo ekonomiczne we współczesnym świecie, Radom: Wydawnictwo Politechniki Radomskiej.

Gromadzki G., Konończuk W. (2007), Energetyczna gra. Ukraina, Mołdawia i Białoruś między Unią i Rosją, Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego, https://www.batory.org.pl/doc/energetyczna_gra_pl.pdf [dostęp: 03.09.2021].

Itogi vneshnej torgovli Respubliki Belarus’ za janvar’-dekabr’ 2020 goda (2021), Tamozhennye Organy Resubliki Belarus’, https://www.gtk.gov.by/ru/2020_stat-ru/view/itogi-vneshnej-torgovli-respubliki-belarus-za-janvar-dekabr-2020-goda-16514/ [dostęp: 03.09.2021].

Jakóbowski J., Kłysiński K. (2021), Partnerstwo niestrategiczne. Stosunki białorusko-chińskie, Prace OSW, nr 81, Warszawa: OSW, https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/Prace-OSW_Partnerstwo-niestrategiczne_net_1.pdf [dostęp: 03.09.2021].

Jushkevich S. (2019), Krutoj: Dolja IT-sektora v Belarusi mozhet sostavit’ 10% ot VVP, http://www.belmarket.by/krutoy-dolya-it-sektora-v-belarusi-mozhet-sostavit-10-ot-vvp [dostęp: 25.10.2021].

Kardaś S., Kłysiński K. (2017), Historia bez zakończenia. Nowa odsłona rosyjsko-białoruskiego sporu energetycznego, Warszawa: OSW, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2017-05-17/historia-bez-zakonczenia-nowa-odslona-rosyjsko-bialoruskiego [dostęp: 26.10.2021].

Kłysiński K. (2020), Walka reżimu o przetrwanie: 100 dni kryzysu politycznego na Białorusi, Komentarze OSW, nr 336, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2020-11-27/walka-rezimu-o-przetrwanie-100-dni-kryzysu-politycznego-na [12.10.2021].

Kłysiński K. (2021), Koszt państwa milicyjnego – problemy gospodarcze Białorusi, Komentarze OSW, nr 392, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2021-05-11/koszt-panstwa-milicyjnego-problemy-gospodarcze-bialorusi [dostęp: 12.10.2021].

Kłysiński K., Hyndle-Hussein J., Kardaś S. (2020), Inauguracja Elektrowni Jądrowej w Ostrowcu, Analizy OSW, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2020-11-10/inauguracja-bialoruskiej-elektrowni-jadrowej-w-ostrowcu [dostęp: 12.10.2021].

Koncepcija nacional’noj bezopasnosti Respubliki Belarus’ (2010), Ukaz Prezidenta Respubliki Belarus’, 09.11.2010 g., № 575, https://prokuratura.gov.by/ru/acts/kontseptsiya-natsionalnoy-bezopasnosti-respubliki-belarus/ [dostęp: 12.10.2021].

Kosiedowski W. (2013), Gospodarka białoruska w trakcie przemian. Makroekonomiczny aspekt reform, [w:] R. Łoś, J. Reginii-Zacharski (red.), Sąsiedztwo i pogranicze – między konfliktem a współpracą, t. 2, Łódź:Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 221-248.

Kostecki J. (2016), Wpływ czynników zewnętrznych i wewnętrznych na bezpieczeństwo ekonomiczne Polski, Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula, 3(49), s. 53-80.

Lorot P. (2009), De la géopolitique à la géoéconomie, Geoeconomie, nr 3(50), pp. 9-19.

Mjasnikovich M. V. (2006), Nacional’naja bezopasnost’ Respubliki Belarus’: prioritetnye napravlenija social’no-jekonomicheskogo ustojchivogo innovacionnogo razvitija, Minsk: Izdatel’skij dom “Belorusskaja nauka”.

MFRB (2020), Sostojanie gosudarstvennogo dolga Respubliki Belarus’, http://www.minfin.gov.by/ru/public_debt/condition/ [dostęp: 10.10.2021].

MFW (2018), Respublika Belarus’. Doklad personala dlja konsul’tacij 2018 goda v sootvetstvii so stat'ej IV, s. 4, https://www.imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2019/Russian/cr1909r.ashx [dostęp: 10.10.2021].

Mozhejko A. (2021), Jekonomicheskaja bezopasnost’ Respubliki Belarus’, Bankovskij shestnik, s. 44-53, https://www.nbrb.by/bv/articles/10866.pdf [dostęp: 10.10.2021].

Nacional’naja strategija ustojchivogo social’no-jekonomicheskogo razvitija Respubliki Belarus’ na period do 2020 goda (2004), Minsk, s. 14, https://www.minpriroda.gov.by/ru/nsur2020-ru/ [dostęp: 09.09.2021].

Nesadurai H. (2005), Conceptualising Economic Security in an Era of Globalisation: What Does the East Asian Experience Reveal?, CSGR Working Paper, No 157/05, s. 1-26.

Nikitenko P. G. (2009), Jekonomicheskaja bezopasnost’: teorija, metodologija, praktika, Minsk: Pravo i jekonomika.

Obywatele Białorusi w Polsce – raport (2021), Urząd do Spraw Cudzoziemców, https://www.gov.pl/web/udsc/obywatele-bialorusi-w-polsce--raport [dostęp: 10.10.2021].

Osnovnye polozhenija proekta programmy social’no-jekonomicheskogo razvitija Respubliki Belarus’ na 2021-2025 gody, http://economy.gov.by/uploads/files/macro-prognoz/Osnovnye-polozhenija-proekta-PSER-na-2021-2025.pdf [dostęp: 10.10.2021].

Raczkowski K. (2012), Percepcja bezpieczeństwa ekonomicznego i wyzwania dla zarządzania nim w XXI w., [w:] K. Raczkowski (red.), Bezpieczeństwo ekonomiczne. Wyzwania dla zarządzania państwem, Warszawa: Wolters Kluwer, s. 69-148.

Romanczuk J. (2017), Poiski luchshej doli. Skol’ko gosudarstva dolzhno byt’ v jekonomike strany?, https://bramaby.com/ls/blog/bel/6074.html [dostęp: 23.10.2021].

Rezervy uzhestochenija trudovyh otnoshenij gosudarstvom fakticheski ischerpany (2016), https://belarusinfocus.info/by/regiyony/rezervy-uzhestocheniya-trudovyh-otnosheniy-gosudarstvom-fakticheski-ischerpany [dostęp: 23.10.2021].

Respublika Belarus’ v zerkale sociologii (2018), Informacionno-analiticheskij centr pri Administracii Prezidenta Respubliki Belarus’, Minsk, s. 80, http://eschool.by/wp-content/uploads/2019/04/011.pdf [dostęp: 23.10.2021].

Sel’skoe hozjajstvo Respubliki Belarus’, Statisticheskij sbornik (2019), Minsk: Nacional’nyj statisticheskij Komitet Respubliki Belarus’ https://belstat.gov.by/upload/iblock/cd8/cd8827937d14602dc05d3c32081c0b47.pdf [dostęp 12.10.2021].

Sektor energetyczny Białorusi (2015), Centrum Informacji o Rynku Energii, https://www.cire.pl/artykuly/materialy-problemowe/105412-sektor-energetyczny-bialorusi [dostęp 12.10.2021].

Senchagov V. (2002), Jekonomicheskaja bezopasnost’, geopolitika, globalizacija, samosohranenie i razvitie, Moskva: Finstatinform.

Soglashenie mezhdu pravitel’stvom Respubliki Belarus’ i pravitel’stvom Rossijskoj Federacii o sotrudnichestve v stroitel’stve na territorii Respubliki Belarus’ atomnoj jelektrostancii (2011), Minsk, http://sosny.bas-net.by/wp-content/blogs.dir/2/files/2013/05/agreement_2.pdf [dostęp 12.10.2021].

S&P (2020), S&P cuts Belarus Outlook on Heightened Risks Following Presudential Election, S&P Global, https://www.spglobal.com/marketintelligence/en/news-insights/latest-news-headlines/s-p-cuts-belarus-outlook-on-heightened-risks-following-presidential-election-60309979 [dostęp: 23.08.2021].

Szubrycht T. (2006), Współczesne aspekty bezpieczeństwa państwa, Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej, nr 4 (167), s. 91-93.

Tambovcev V. L. (1995), Jekonomicheskaja bezopasnost’ hozjajstvennyh sistem: struktura i problemy, Vestnik MGU, Serija 6, №3, s. 3-9.

The Heritage Foundation (2021), Index of Economic Freedom, https://www.heritage.org/index/country/belarus [dostęp: 12.10.2021].

Titova Ju. (2020), Skol’ko Rossija zaplatila za druzhbu s Lukashenko za poslednie 10 let, Forbes, https://www.forbes.ru/finansy-i-investicii/407435-skolko-rossiya-zaplatila-za-druzhbu-s-lukashenko-za-poslednie-10-let [dostęp: 12.10.2021].

Trusewicz I. (2020), W walce o białoruskie firmy II chce nas ubiec Litwa. Mamy jednak asa, https://cyfrowa.rp.pl/globalne-interesy/art18031921-w-walce-o-bialoruskie-firmy-it-chce-nas-ubiec-litwa-mamy-jednak-asa [dostęp: 28.10.2020].

World Bank (2021), The World Bank in Belarus, https://www.worldbank.org/en/country/belarus/overview [dostęp: 20.09.2021].

Vedomosti (2020), Vsemirnyj bank raskryl dolgi drugih stran pered Rossiej, https://www.vedomosti.ru/economics/news/2021/03/31/863898-vsemirnii-bank-raskril-dolgi-drugih-stran-pered-rossiei [dostęp: 20.09.2021].

Zajac D. (2021), Belarus’ prevrashhaetsja v mertvuju zonu dlja inostrannyh investorov, https://naviny.online/article/20210215/1613367656-belarus-prevrashchaetsya-v-mertvuyu-zonu-dlya-inostrannyh-investorov [dostęp: 09.10.2021].