Czynności ludzkie jako obiektywny wymiar badań nauk humanistycznych. Analiza porównawcza koncepcji Kazimierza Twardowskiego i Floriana Znanieckiego
Abstrakt
Artykuł jest analizą koncepcji czynności ludzkich dwóch wielkich polskich myślicieli – Kazimierza Twardowskiego i Floriana Znanieckiego. Tekst ma charakter analityczno-syntetyczny z pogranicza historii idei i metodologii. Głównym problemem artykułu jest ukazanie, jakie podejście badawcze w naukach społecznych wynika z koncepcji czynności ludzkich Twardowskiego i Znanieckiego. Prezentują oni odmienne sposoby konceptualizacji czynności ludzkich, które uzupełniają się logicznie i wyznaczają dopełniające się obszary opisu zachowań człowieka. Twardowski dąży do obiektywnego opisu czynności ludzkich jako sytuacji logiczno-semiotycznych zawartych w wytworach człowieka. Taka perspektywa oglądu daje podstawy naukowego ich traktowania, różnego od odkrywania ukrytych, deterministycznych zależności przyczynowo-skutkowych, właściwych dla zjawisk przyrodniczych. W podejściu Znanieckiego czynności traktowane są jako tworzywo kultury, czyli ładu stosunków pomiędzy wszystkimi uzewnętrznianymi ludzkimi doświadczeniami. Stanowi to podstawę humanistycznego rozumienia ludzkich zachowań, które upodobnia się do przyczynowo-skutkowego myślenia w naukach przyrodniczych.
Bibliografia
Arystoteles, Polityka, tłum. L. Piotrowicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2006.
Archer M., Structure, Agency and the Internal Conversation, Cambridge: Cambridge University Press 2003.
Bobryk J., Twardowski. Teoria działania, Warszawa: Prószyński i S-ka 2001.
Bokszański Z., Koncepcja czynności społecznych Floriana Znanieckiego na tle niektórych pojęć nurtu teorii działania, „Przegląd Socjologiczny” 1996, nr 20, s. 103-118.
Brykczyński P., Kazimierza Twardowskiego koncepcja wytworów czynności, „Filozofia Nauki” 2005, nr 2(50), s. 27-68.
Chałasiński J., Polonia amerykańska, w: W.I. Thomas, F. Znaniecki, Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1976, s. 21.
Dominiak Ł.M., O źródłach kreatywności Floriana Znanieckiego, „Filo-Sofija” 2017, nr 39, s. 179-185.
Durkheim E., Zasady metody socjologicznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000.
Dziedzic A., Filozofia wobec psychologii Polemika Adama Mahrburga z Kazimierzem Twardowskim, „Folia Philosophica” 2017, vol. 38, s. 29-38.
Hałas E., Znaczenia i wartości społeczne. O socjologii Floriana Znanieckiego, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1991.
Jabłoński A., Budowanie społeczeństwa wiedzy. Zarys teorii społecznej Karla R. Poppera, Lublin: Wydawnictwo KUL 2006.
Jabłoński A., Zarys realistyczno-krytycystycznej koncepcji socjologicznej analizy literatury, „Roczniki Nauk Społecznych” 9 (45) (2017), nr 4, s. 67-95.
Kłoskowska A., Socjologia kultury, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
Materska M., Teoria czynności Tadeusza Tomaszewskiego, w: Psychologia czynności. Nowe perspektywy, red. I. Kurcz, D. Kądzielawa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 13-19.
Paczkowska-Łagowska E., Psychika i poznanie. Epistemologia Kazimierza Twardowskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1980.
Popper K.R., Wiedza a zagadnienie ciała i umysłu. W obronie interakcji, tłum. T. Baszniak, Warszawa: Książka i Wiedza 1998.
Popper K.R., Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, tłum. A. Chmielewski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1992.
Rembierz M., Wychowanie, oświata powszechna i kształcenie uniwersyteckie jako źródła polskiej niepodległości. Pedagogiczno-patriotyczne idee i działania Kazimierza Twardowskiego, „Polska Myśl Pedagogiczna” 2015, nr 1, s. 39-87.
Thomas W.I., Znaniecki F., Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1-2: Organizacja grupy pierwotnej, tłum. M. Matelska, Warszawa 1976.
Twardowski K., O czynnościach i wytworach. Kilka uwag z pogranicza psychologii, gramatyki i logiki, Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego 1911.
Twardowski K., O psychologii, jej przedmiocie, zadaniach, metodzie, stosunku do innych nauk i o jej rozwoju, w: Tegoż, Wybrane pisma filozoficzne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1965.
Woleński J., Twardowski Kazimierz, w: Encyklopedia filozofii polskiej, t. 2, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2011.
Ziółkowski M., Wiedza, jednostka, społeczeństwo. Zarys koncepcji socjologii wiedzy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1989.
Znaniecki F., Formy i zasady twórczości moralnej, „Przegląd Filozoficzny” 1914, z. 1, s. 1-32.
Znaniecki F., Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1974.
Znaniecki F., Nauki o kulturze. Narodziny i rozwój, tłum. J. Szacki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1971.
Znaniecki F., Rzeczywistość kulturowa, tłum. J. Wocial, w: Tegoż, Pisma filozoficzne, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 459-928.
Znaniecki F., Wstęp do socjologii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1988.
Copyright (c) 2020 Roczniki Nauk Społecznych
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
