Collectivism, Individualism, and Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalistic Concept of Man:

Ryszard Ficek

doi:10.18290/rns20481-1

Ryszard Ficek https://orcid.org/0000-0001-5238-6767

DOI: https://doi.org/10.18290/rns20481-1

Słowa kluczowe: kolektywizm, indywidualizm, personalizm, Kardynał Stefan Wyszyński, błąd antropologiczny, dobro wspólne

Abstrakt

Kolektywizm, indywidualizm i Kardynała Stefana Wyszyńskiego personalistyczna wizja człowieka

Artykuł omawia kwestię kolektywizmu i indywidualizmu w kontekście personalistycznej wizji człowieka w ujęciu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Prakseologiczne ujęcie personalizmu Wyszyńskiego wpisuje chrześcijańską naukę społeczną w konkretne realia społeczno-polityczne powojennej rzeczywistości Polski. W tym kontekście krytyczna analiza koncepcji osoby ludzkiej funkcjonującej w wymiarze powyższych ideologii ma istotne znaczenie. Niniejszy artykuł wyjaśnia zatem specyfikę skrajnych koncepcji człowieka wpisanych w ideologię kolektywizmu i indywidualizmu. Pozwala to lepiej pojąć, na czym polega niebezpieczeństwo wypaczenia wizji życia społecznego w odniesieniu współczesnej cywilizacji świata zachodniego. W tym sensie personalistyczna wizja życia ludzkiego ukazuje, że współczesne modele życia społecznego, jeżeli mają być kształtowane na „miarę człowieka”, muszą opierać się na systemach promujących wartości proludzkie, wpisane w autentycznie humanistyczną wizję człowieka i obywatela.

Biogram autora

Ryszard Ficek

Rev. Ryszard Ficek S.T.D., Ph.D. – priest of the diocese of Rockville Center, NY, the moral theologian and political scientist, a former lecturer of the Jordan University College in Morogoro/Tanzania, specializing in the moral theology, church history and international relations

Bibliografia

Arendt, Hanna. Korzenie totalitaryzmu. Vol. 1. Translated by Daniel Grinberg, and Mariola Szawiel. Warszawa: Świat Książki, 1993.

Bloch, Maurice. Marxism and Anthropology. New York: Routledge, 2010.

Boer, Roland. Stalin: From Theology to the Philosophy of Socialism in Power. New York: Springer, 2017.

Bokszański, Zbigniew. Indywidualizm a zmiana społeczna. Polacy wobec nowoczesności. Raport z badań. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.

De Lubac, Henri. At the Service of the Church. Henri de Lubac Reflects on the Circumstances that Occasioned His Writings. San Francisco: Communio Books, 1993.

Diederichs, Rainer. Die dritte industrielle Revolution und die Krise des Kapitalismus. Zusammenbruchstheorien in der neomarxistischen Diskussion. Marburg: Tectum Wissenschaftsverlag, 2004.

Ficek, Ryszard. Christians in Socio-Political Life: An Applied Analysis of the Theological Anthropology of Cardinal Stefan Wyszyński, Primate of Poland. Toruń: Wydawnictwo Marszałek, 2020.

Gaudium et spes. Pastoral Constitution on the Church in the Modern World (December 7, 1965). Accessed October 14, 2019. http://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council.

Gill, Graeme. The Origins of the Stalinist Political System. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.

Huntington, Samuel P. The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order. New York: Simon & Schuster, 1996.

Jarocki, Stanisław. “Kultura gospodarcza.” Ateneum Kapłańskie 62, vol. 75 (1970): 240–7.

John Paul II. Encyclical Centessimus annus (May 1, 1991). Accessed October 14, 2019. http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_01051991_centesimus-annus.html.

John Paul II. Encyclical Evangelium vitae (March 25, 1995). Accessed October 14, 2019. http://w2.vatican.va/content/john-paul-ii/en/encyclicals.

Laurent, Bernard. “Catholicism and Liberalism: Two Ideologies in Confrontation.” Theological Studies 68(2007): 810–6.

Masquelier, Charles. Critical Theory and Libertarian Socialism: Realizing the Political Potential of Critical Social Theory. New York—London: Bloombury, 2014.

Mikołajewska, Barbara. Zjawisko wspólnoty. New Haven, CT: Lintons, 1999.

Pietrzyk-Reeves, Dorota. “Błąd antropologiczny komunizmu i odwrót od polityki.” In Totalitaryzm a zachodnia tradycja, edited by Miłowit Kuniński, 102–5. Kraków: OMPKA, 2016.

Piwowarski, Władysław, and Skwierczyński, Zbigniew. “Indywidualizm w naukach społecznych.” In Encyklopedia katolicka, edited by Stanisław Wielgus et al., vol. 7, col. 180–2. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1997.

Pope Francis. Evangelii gaudium. Accessed October 14, 2019. http://www.vatican.va/content/francesco/en/apost_exhortations/documents/papa-francesco_esortazione-ap_20131124_evangelii-gaudium.html.

Skrzydlewski, Paweł. “Kolektywizm, indywidualizm a osobowa wizja człowieka.” In Spór o osobę w świetle klasycznej koncepcji człowieka, edited by Piotr S. Mazur, 123–76. Kraków: WAM, 2012.

Stone, Jeronie R. The Routledge Dictionary of Latin Quotations: The Illiterati’s Guide to Latin Maxims, Mottoes, Proverbs and Sayings. London: Routledge, 2005.

Szlachta, Bogdan. “Wstęp.” In Antykomunizm polski. Tradycje intelektualne (wybór tekstów źródłowych), edited by Bogdan Szlachta, X-XIX. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej, 2000.

Triandis, Harry C. Individualism and Collectivism. Boulder: Westview Press, 1995.

Waśkiewicz, Hanna. “Prawa człowieka w nauczaniu kardynała Stefana Wyszyńskiego.” Roczniki Nauk Społecznych 10 (1982): 3–12.

Wojtyła, Karol. “Podmiotowość i ‘to co nie redukowalne’ w człowieku.” Ethos 1, nr 2–3 (1988): 24–8.

Wyszyński, Stefan. “Chrystusa nie można wyłączyć z dziejów człowieka (23.11.1980).” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Kościół w służbie Narodu, 297–302. Poznań: Pallottinum, 1981.

Wyszyński, Stefan. “Czas to miłość. Podczas uroczystości Wniebowzięcia Matki Bożej (Jasna Góra, 15.08.1979).” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Nauczanie społeczne, 1946–1981, 888–92. Warsaw: ODiSS, 1990.

Wyszyński, Stefan. “Duch Boży w wolnym człowieku. Podczas bierzmowania młodzieży akademickiej w Warszawie 19.05.1977.” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Nauczanie społeczne, 1946–1981, 778–82. Warsaw: ODiSS, 1990.

Wyszyński, Stefan. “Duch Ewangelii w organizacji życia społeczno-zawodowego i publicznego w Polsce. Do wiernych w archikatedrze warszawskiej 6.01.1978.” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Nauczanie społeczne, 1946–1981, 801–9. Warsaw: ODiSS, 1990.

Wyszyński, Stefan. Inteligencja w przedniej straży komunizmu. Katowice 1939.

Wyszyński, Stefan. Katolicki program walki z komunizmem. Włocławek 1937.

Wyszyński, Stefan. “Kamienie węgielne budowane na górach świętych. Na Jasnej Górze po powrocie z uwięzienia (2.11.1956).” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Nauczanie Społeczne, 1946–1981, 62–7. Warsaw: ODiSS, 1990.

Wyszyński, Stefan. Miłość i sprawiedliwość społeczna. Poznań: Pallottinum, 1993.

Wyszyński, Stefan. “Najważniejszą wartością na świecie jest człowiek, Warszawa 19.10.1980.” In Stefan Wyszyński. Kościół w służbie Narodu, 89–95. Rrzym: Ośrodek “Corda Cordi,” 1981.

Wyszyński, Stefan. “Nasze dezyderaty. Do profesorów katolickiej nauki społecznej (Jasna Góra, 22.01.1963).” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Nauczanie społeczne, 1946–1981, 195–200. Warsaw: ODiSS, 1990.

Wyszyński, Stefan. “O katolickiej woli życia. List pasterski na Wielkanoc 1947”. In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Nauczanie społeczne, 1946–1981, 29–40. Warsaw: ODiSS, 1990.

Wyszyński, Stefan. “‘Pacem in terris’. Konferencja II. Warszawa – kościół św. Anny 27.01.1964.” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Kazania i przemówienia autoryzowane, 1956-1981, vol. 1–67. Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. 16, 117–39.

Wyszyński, Stefan. “Pius XI o walce z komunizmem”. Ateneum Kapłańskie 39 (1937): 466–78.

Wyszyński, Stefan. “Problem pracy górników w Polsce. List do księdza biskupa Herberta Bednorza 2.02.1978.” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Nauczanie społeczne, 1946–1981, 810–4. Warsaw: ODiSS, 1990.

Wyszyński, Stefan. “Prymas Polski w obronie życia nienarodzonych.” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Kazania i przemówienia autoryzowane, 1956-1981, vol. 1–67. Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. 1, 21–8.

Wyszyński, Stefan. “Prymat człowieka na globie. Do prawników. Warszawa 28.12.1969.” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Idzie nowych ludzi plemię, 1946–1981, 42–5. Poznań: Pallottinum, 2001.

Wyszyński, Stefan. “Prymat osoby nad rzeczą, Z okazji 30 rocznicy powstania Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL 7.03.1976.” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Nauczanie społeczne, 1946–1981, 714–8. Warsaw: ODiSS, 1990.

Wyszyński, Stefan. “Socjalistyczna własność wspólna w ocenie ‘Rerum novarum.’” Ateneum Kapłańskie 28 (1931): 470–86.

Wyszyński, Stefan. “Społeczność przyrodzona i nadprzyrodzona, Warszawa, kościół św. Anny 16.02.1957.” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Kazania i przemówienia autoryzowane, 1956-1981, vol. 1–67. Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. 2, 57–79.

Wyszyński, Stefan. “Uświęcenie doczesności. Do duchowieństwa Warszawy 3.08.1962.” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Nauczanie społeczne, 1946–1981, 188–94. Warsaw: ODiSS, 1990.

Wyszyński, Stefan. “Wiecznie oporny: człowiek Boży. Do aktorów i pracowników pióra, Warszawa – kościół św. Anny 15.05.1977.” In Listy pasterskie Prymasa Polski 1946–1974, 246–50. Paris: Editions du Dialogue, 1982.

Wyszyński, Stefan. “Wołamy o ‘nowych ludzi plemię.’” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Nauczanie społeczne, 1946–1981, 287–90. Warsaw: ODiSS, 1990.

Wyszyński, Stefan. “W sprawie katolickiego wychowania młodzieży. Gniezno 5.10.1950.” In Listy pasterskie Prymasa Polski 1946–1974, 172–6. Paris: Editions du Dialogue, 1975.

Wyszyński, Stefan. “Zadania i środki oddziaływania Kościoła w Polsce w zakresie kształtowania kultury społeczno-katolickiej, Warszawa – kościół św. Anny 15.01.1971.” In Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski. Kazania i przemówienia autoryzowane, 1956-1981, vol. 1–67. Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. 36, 56–71.