Sąsiedzki kapitał społeczny a używanie substancji psychoaktywnych przez młodzież
Abstrakt
Celem artykułu jest opis związku pomiędzy sąsiedzkim kapitałem społecznym a zachowaniami problemowymi młodzieży, których jednym z przejawów jest używanie substancji psychoaktywnych. W części teoretycznej dokonano przeglądu literatury dotyczącej kapitału społecznego i jego rozumienia przez autorów prezentujących różne podejścia naukowe. Następnie opisano znaczenie relacji sąsiedzkich we współczesnym świecie. Dokonano również analizy epidemiologicznej spożywania przez młodzież substancji psychoaktywnych – alkoholu oraz narkotyków. Rozważania teoretyczne podsumowano prezentacją Teorii Zachowań Problemowych R. i S. Jessorów, która ujmuje relacje sąsiedzkie jako czynnik chroniący przed wystąpieniem zachowań ryzykownych u młodzieży. W części empirycznej artykułu zaprezentowane zostały wyniki badań przeprowadzonych na grupie młodzieży z terenu województwa lubelskiego. Oceniono w nich związek zachodzący pomiędzy posiadanymi relacjami sąsiedzkimi a używaniem legalnych oraz nielegalnych substancji psychoaktywnych.
Bibliografia
Anderson P., Baumberg B., A Public Health Perspective. Alcohol in Europe, London: Institute of Alcohol Studies for the European Commission 2006.
Barczykowska A., Kapitał społeczny a zjawiska patologii społecznej w wielkim mieście, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2011.
Barnes G., Welte J., Hoffman J., Dintcheff B., Shared predictors of youth gambling, substance use, and delinquency, „Psychology of Addictive Behaviors” 19(2005), s. 165-174.
Baumrind D., The influence of parenting style on adolescent competence and substance use, „Journal of Early Adolescence” 11(1991), s. 56-95.
Bednarek-Szczepańska M., Wiejski kapitał społeczny we współczesnej Polsce. Przegląd badań i uwagi metodyczne, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Economica” 13(2013), s. 19-40.
Błaszczyk M., O więzi sąsiedzkiej w środowisku wielkomiejskim – na przykładzie Wrocławia, w: I. Borowik, K. Sztalta (red.), Współczesna socjologia miasta. Wielość oglądów i kierunków badawczych dyscypliny, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2007, s. 155-169.
Booth R., Zhang Y., Severe aggression and related conduct problems among runaway and homeless adolescents, „Psychiatric Services” 47(1996), s. 75-80.
Brody G., Ge X., Conger R., Gibbons F., McBride Murry V., Gerrard M., Simons R., The influence of neighborhood disadvantage, collective socialization, and parenting on African American children’s affiliation with deviant peers, „Child Development” 72(2001), s. 1231-1246.
Bruhn J., Efekt grupy. Spójność społeczna i jej konsekwencje dla zdrowia, Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica 2001.
Bujwicka A., Typy wielkomiejskiego sąsiedztwa wyobrażone a praktykowane stosunki sąsiedzkie mieszkańców Łodzi, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 36(2011), s. 101-119.
Coleman J., Foundations of Social Theory, Cambridge: Belknap Press 1990.
Costa F., Jessor R., Turbin M., Dong Q., Zhang H., Wang C., The role of social contexts in adolescence: Context protection and context risk in the United States and China, „Applied Developmental Science” 9(2005), s. 67–85.
Cubbin C., Santelli J., Brindis C., Braveman P., Neighborhood context and sexual behaviors among adolescents: Findings from the National Longitudinal Survey of Adolescent Health, „Perspectives on Sexual and Reproductive Health” 37(2005), s. 125-134.
Donovan J., Jessor, R., Structure of problem behawior in adolescence and young adulthood, „Journal of Consulting and Clinical Psychology” 53(1985), s. 890-905.
Duncan S.C., Duncan, T.E., Strycher A.L., A multilevel analysis of neighborhood context and youth alcohol and drug problems, „Prevention Science” 3(2)/2002, s. 125-133.
Duncan T.E., Duncan S.C., Okut H., Strycher A.L., Hix-Small H., A multilevel contextual model of neighborhood collective efficacy, „American Journal of Community Psychology” 32(3/4)/2003, s. 245-252.
Elliott D., Menard, S., Delinquent friends and delinquent behavior: Temporal and developmental patterns, w: J. Hawkins (ed.), Delinquency and crime, Cambridge 1996, s. 28-67.
Fedyszak-Radziejowska B., Kapitał społeczny wsi – w poszukiwaniu utraconego zaufania, w: K. Szafraniec (red.), Kapitał ludzki i zasoby społeczne wsi. Ludzie – społeczność lokalna – edukacja, Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk 2006, s. 71-120.
Fishbein D., Perez D., A regional study of risk factors for drug use and delinquency: Sex and racial differences, „Journal of Child and Family Studies” 9(2000), s. 461-479.
Forehand R., Miller K., Dutra R., Chance M., Role of parenting in adolescent deviant behavior: Replication across and within two ethnic groups, „Journal of Consulting and Clinical Psychology” 65(1997), s. 1036-1041.
Goldstein S., Davis-Kean, P., Eccles J., Parents, peers, and problem behavior: A longitudinal investigation of the impact of relationship perceptions and characteristics on the development of adolescent problem behavior, „Developmental Psychology” 41(2005), s. 401-413.
Gorman-Smith D., Tolan P., Henry D., A developmental ecological model of the relation of family functioning to patterns of delinquency, „Journal of Quantitative Criminology” 16(2000), s. 169-198.
Griffin K., Botvin G., Scheier L., Díaz T., Miller N., Parenting practices as predictors of substance abuse, delinquency, and aggression among urban minority youth: Moderating effects of family structure and gender, „Psychology of Addictive Behaviors” 14(2000), s. 174-184.
Gudmundsson G., Mikiewicz P., Koncepcja kapitału społecznego i jej możliwe użycie w badaniach porównawczych zmierzających do wsparcia reform edukacyjnych, w: P. Mikiewicz (red.), Kapitał społeczny i edukacja. Badanie porównawcze pomiędzy Polską i Islandią. Raport podsumowujący, Wrocław: Dolnośląska Szkoła Wyższa 2011, s. 12-31.
Hanifan L.J., The Rural School Community Center, „Annals of the American Academy of Political and Social Science” 67(1916), s. 130-138.
Harvey S., Spigner C., Factors associated with sexual behavior among adolescents: A multivariate analysis, „Adolescence” 30(1995), s. 253-264.
Haynie D., Delinquent peers revisited: Does network structure matter?, „American Journal of Sociology” 2001, nr 106, s. 1013-1057.
Henry D., Tolan P., Gorman-Smith D., Longitudinal relations between community disadvantage, neighborliness, safety, and delinquency involvement. Technical Report, Chicago 1998, s. 3-11.
Hibell B., Guttormsson U., Ahlström S., Balakireva O., Bjarnason T., Kokkevi A., Kraus L., The 2011 ESPAD Report. Substance Use Among Students in 36 European Countries, Stockholm 2012, s. 66-73.
Howard D., Kaljee L., Rachuba L., Cross S., Coping with youth violence: Assessments by minority parents in public housing, „American Journal of Health and Behavior” 27(2003), s. 483-492.
Huang B., White H., Kosterman R., Catalano R., Hawkons D., Developmental associations between alcohol and interpersonal aggression during adolescence, „Journal of Research in Crime and Delinquency” 1(2001), s. 64-83.
Jessor R., Jessor S., Problem behavior and psychological development: A longitudinal study of the young, New York 1977.
Jessor R., Problem-behavior theory, Psychological development, and adolescent problem drinking, „British Journal of Addiction” 82(1987), s. 331-342.
Jessor R., Risk Behavior in Adolescence: A Psychological Framework for Understanding and Action, „Journal of Adolescent Health” 12(1991), s. 597-605.
Jessor R., Turbin M., Costa F., Dong Q., Zhang H., Wang C., Adolescent problem behavior in China and the United States: A cross-national study of psychosocial protective factors, „Journal of Research on Adolescence” 13(2003), s. 329-360.
Kaltenberg-Kwiatkowska E., Sąsiedztwo we współczesnym mieście – stereotypy i rzeczywistość, w: W. Misztal, J. Styk (red.), Stare i nowe struktury społeczne w Polsce, t. III: Czynniki miastotwórcze w okresach wielkich zmian społecznych, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2002, s. 253-280.
Kelley P., The dangerousness of youth-at-risk: The possibillities of surveillance and intervention in uncertain times, „Journal of Adolescence” 23(2000), s. 463-476.
Kingree J., Braithwaite R., Wooding T., Psychosocial and behavioral problems in relation to recent experience as a runway among adolescent detainees, „Criminal Justice and Behavior” 2(2001), s. 190-205.
Kotchick B., Shaffer A., Forehand R., Miller K., Adolescent sexual risk behavior: A multi-system perspective, „Clinical Psychology Review” 21(2001), s. 495-519.
Kowalczuk K., Kontakty z sąsiadami i inne więzi społeczne. Komunikat z badań CBOS, Warszawa, BS/93/2012.
Kryczka P., Społeczność osiedla mieszkaniowego w wielkim mieście. Ideologie i rzeczywistość, Warszawa: PWN 1981.
Krzysztofek K., Wirtualna reterytorializacja:czy istnieje lokalność w cyberprzestrzeni?, w: J. Kurczewska (red.), Oblicza lokalności. Ku nowym formom życia lokalnego, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN 2008, s. 391-414.
Lavery B., Siegel A.W., Adolescent risk − taking: An analysis of problem behaviors in problem children, „Journal of Experimental Child Psychology” 55(1993), s. 277-294.
Lewicka M., Ways to make people active: The role of place attachment, cultural capital, and neighbourhood ties, „Journal of Environmental Psychology” 25(2005), s. 381-395.
Łukowski W., Grygorczyk M., Henzler P., Iwaniak A., Sekutowicz K., Sąsiedztwa i mikroorganizacje w polskiej przestrzeni społecznej – próba diagnozy i rekomendacj, Warszawa: Stowarzyszenie CAL Instytut Radliński 2009.
Luster T., Small S., Factors associated with sexual risktaking behaviors among adolescents, „Journal of Marriage and the Family” 56(1994), s. 622-632.
Malczewski A., Misiurek A., Używanie i postawy wobec substancji psychoaktywnych w populacji generalnej w 2013 roku, „Serwis Informacyjny Narkomania” 4 (68)/2014, s. 38-43.
Migała P., Wybrane elementy patologii społecznej w aspekcie ich uwarunkowań, Józefów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Gospodarki Euroregionalnej 2011.
Miller K., Forehand R., Kotchick B., Adolescent sexual behavior in two ethnic minority samples: The role of family variables, „Journal of Marriage and the Family” 61(1999), s. 85-98.
Niewiadomska I., Chwaszcz J., Jak skutecznie zapobiegać karierze przestępczej?, Lublin 2010, s. 119-134.
Niewiadomska I., Chwaszcz J., Nesterenko A., Pomoc rodzinom z problemem uzależnienia od środków psychoaktywnych, w: R. Kamiński, G. Pyźlak, J. Goleń (red.), Duszpasterstwo Rodzin. Refleksja naukowa i działalność pastoralna, Lublin: Wydawnictwo i Drukarnia Diecezji Rrzeszowskiej 2013, s. 617-633.
Niewiadomska I., Funkcje zasobów społecznych w działalności profilaktycznej, w: I. Niewiadomska M. Kalinowski (red.), Wezwani do działania. Zasoby społeczne w profilaktyce zachowań destrukcyjnych, Lublin 2010, s. 47-66.
Niewiadomska I., Innowacyjny Program Integralny P III. AUCTORIZO LIBERTAS Model wczesnej interwencji socjalnej. Program profilaktyczny (interwencyjny) zapobiegający zachowaniom autodestrukcyjnym u młodzieży o podwyższonym ryzyku uzależnienia od substancji psychoaktywnych (P III. zawierający K1-K10), Lublin 2013, s. 9.
Niewiadomska I., Kalinowski M., Skazani na wykluczenie!? Zasoby adaptacyjne osób zagrożonych marginalizacją społeczną, Lublin 2010, s. 619.
Niewiadomska I., Kariera przestępcza a subkultury młodzieżowe, w: E. Rusiniak (red.), Ograniczenie przestępczości i aspołecznych zachowań „Razem bezpieczniej”. Działania resortu spraw wewnętrznych i administracji oraz innych podmiotów współpracujących na rzecz porządku publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym, Warszawa: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Komenda Główna Policji 2007, s. 118-129.
Niewiadomska I., Osobowościowe uwarunkowania skuteczności kary pozbawienia wolności, Lublin 2007, s. 269-273.
Niewiadomska I., Zakorzeniania społeczne więźniów, Lublin 2011, s. 175-197.
Osgood D., Chambers J., Social disorganization outside the metropolis: An analysis of rural youth violence, „Criminology” 38(2000), s. 81-115.
Paschall M., Ringwalt C., Flewelling R., Effects of parenting, father absence, and affiliation with delinquent peers on delinquent behavior among African-American male adolescents, „Adolescence” 38(2003), s. 15-34.
Patterson G.R., Coercive family processes, Eugene: Castilia 1982, s. 41-52.
Putnam, R.D., Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne 2008.
Rotheram-Borus M., Suicidal behavior and risk factors among runaway youths, „American Journal of Psychiatry” 1993, nr 150, s. 103-107.
Sampson R.J., The neighborhood context of well-being, „Perspectives in Biology and Medicine” 46(2003), s. 553-564.
Sierocińska K., Kapitał społeczny. Definiowanie, pomiar i typy, „Studia Ekonomiczne” 1(LXVIII)/2011, s. 69-86.
Sierosławski J., Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2011 r., Warszawa 2011, s. 19-37.
Stanton B., Li X., Galbraith J., Cornick G., Feigelman S., Kaljee L., Zhou Y., Parental underestimates of adolescent risk behavior: A randomized, controlled trial of parental monitoring intervention, „Journal of Adolescent Health” 26(2001), s. 18-26.
Strzeszewski M., Kontakty sąsiedzkie w miejscu zamieszkania. Komunikat z badań, Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej 2008.
Szczepańska M., Osiedla grodzone: świadomościowe aspekty podziałów społeczno-przestrzennych i wieź sąsiedzka, www.socialspacejournal.eu 2012 [data pobrania: 23.05.2015].
The European Drug Report: Trends and Developments, Europe 2015, s. 1-86.
Toruńczyk-Ruiz S., Znaczenie sąsiedztwa i koncentracji przestrzennej, „Biuletyn Migracyjny” 44(2013), s. 1-2.
Tubman J., Windle M., Windle R., Cumulative sexual intercourse patterns among middle adolescents: Problem behavior precursors and concurrent health risk behaviors, „Journal of Adolescent Health” 18(1996), s. 182-191.
Turowski J., Kształtowanie się zbiorowości osiedlowej w wielkim mieście, „Studia Socjologiczne” 1(1976), s. 20-32.
Upchurch D., Aneshensel C., Sucoff C., Levy-Storms L., Neighborhood and family contexts of adolescent sexuality, „Journal of Marriage and the Family” 61(1999), s. 920-933.
Vazsonyi A.T., Chen P., Jenkins D. Dusty, Burcu E., Torrente G., Sheu Ch.-J., Jessor's problem behavior theory: Cross-national evidence from Hungary, the Netherlands, Slovenia, Spain, Switzerland, Taiwan, Turkey, and the United States, „Developmental Psychology” 46(6)/2010, s. 1779-1791.
Vazsonyi A., Trejos-Castillo E., Huang L., Youth violence across ethnic and national groups: Comparison of rates and developmental processes, w: D. Flannery, A. Vazsonyi, I. Waldman (ed.), The Cambridge Handbook of Violent Behavior and Aggression, New York 2007, s. 418-430.
Whitaker D., Miller K., Parent-adolescent discussions about sex and condoms: Impact on peer influences of sexual risk behavior, „Journal of Adolescent Research” 15(2000), s. 251-273.
Whitbeck L., Yoder K., Hoyt D., Conger R., Early adolescent sexual activity: A developmental study, „Journal of Marriage and the Family” 61(1999), s. 934-946.
White H., Loeber R., Stouthamer-Loeber M., Farrington D., Developmental Associations between Substance Use and Violence, „Development and Psychopathology” 11(1999), s. 785-803.
Williams J., Ayers C., Abbott R., Hawkins J., Catalano R., Racial differences in risk factors for delinquency and substance use among adolescents, „Social Work Research” 23(1999), s. 241-256.
Xue Y., Leventhal T., Brooks-Gunn J., Earls F.J., Neighborhood residence and mental health problems of 5- to 11-year olds, „Archieves of General psychiatry” 62 (5)/2005, s. 554-563.
Zajda K., Czym jest kapitał społeczny mieszkańców polskiej wsi, jak go mierzyć i czy warto inwestować w jego wzmocnienie?, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 37(2011), s. 171-185.
Zarycki T., Dwa wymiary kapitału społecznego w kontekście polskim, „Pomorski Przegląd Gospodarczy” 2 (37)/2008, s. 49-52.
Журавлева Л.А., Учет в подготовке педагогов профессионального обучения виктимизации молодежи в городском пространстве, w: С.З. Гончарова (ред.), Kреативность гуманитарного образования: духовно-ценностные и интеллектуальные аспекты, Екатеринбург: РГППУ 2014, s. 180-199.
Погосов А.В., Степашов Н.С., Филатова Т.А., Булатникова О.М., Oсновные направления профилактики зависимости от психоактивных средств в подростковой среде, w: А.И. Лазарев, В.А. Лазаренко, О.О. Куриловa (ред.), Yниверситетская наука: теория, практика, инновации, Курск: ГОУ ВПО КГМУ Росздрава 2008, s. 298-303.
Copyright (c) 2015 Roczniki Nauk Społecznych
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
