Chiński Turkiestan (Xinjiang) w polityce Związku Radzieckiego

Andrzej Gil

doi:10.18290/rns.2015.7(43).1-5

Andrzej Gil Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Społecznych

DOI: https://doi.org/10.18290/rns.2015.7(43).1-5

Słowa kluczowe: Wschodni Turkiestan/Xinjiang; Związek Radziecki; Chińska Republika Ludowa; mniejszość turecka; islam

Abstrakt

Artykuł ukazuje obecność radziecką w Turkiestanie Wschodnim, stanowiącym część Republiki Chińskiej/Chińskiej Republiki Ludowej. Sowiecka polityka w stosunku do tego regionu stanowiła wypadkową dwóch tendencji – dążenia do realizacji wizji ogólnoświatowej rewolucji oraz do kontynuowania zasadniczych założeń polityki carskiej, traktującej Wschodni Turkiestan jak potencjalną kolonię. Apogeum zaangażowania radzieckiego w Turkiestanie osiągnięto w końcu na przełomie lat trzydziestych i czterdziestych XX w. Po roku 1943 następuje wymywanie radzieckiej obecności w tej chińskiej prowincji. Ostatnią możliwość dla ZSRR osiągnięcia korzyści z eksploatacji Turkiestanu stworzył „Traktat” z 1950 r., ale po śmierci Stalina kontynuowanie zawartych w nim postanowień okazało się początkowo utrudnione, a od początku lat sześćdziesiątych wręcz niemożliwe. Od tego czasu terytorium Xinjiangu poddane jest forsownej sinizacji.

Bibliografia

Dillon M., Xinjiang – China's Muslim Far Northwest, London–New York: Routledge 2004.

Dmochowski T., Radziecko-chińskie stosunki polityczne po śmierci Mao Zedonga, Gdańsk: Wydawnictwo UG 2009.

Forbes A.D.W., Warlords and Muslims in Chinese Central Asia: A Political History of Republican Sinkiang 1911-1949, Cambridge: Cambridge University Press 1986.

Gawlikowski K., Procesy transformacji w Chińskiej Republice Ludowej, w: K. Gawlikowski, M. Ławacz (red.), Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku, t. I: Przemiany polityczne i społeczne. Studia i szkice, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN 2004, s. 116-122.

Jowett P., China's Wars. Rousing the Dragon 1894-1949, Osprey: Osprey Publishing 2013.

Kissinger H., O Chinach, tłum. M. Komorowska, Wołowiec: Wydawnictwo CZARNE 2014.

Lubina M., Niedźwiedź w cieniu smoka. Rosja–Chiny 1991-2014, Kraków: Księgarnia Akademicka 2014.

Lüthi L.M., Chiny–ZSRR. Zimna wojna w świecie komunistycznym, tłum. J. Pawłowski, K.Urban-Pawłowska, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG 2011.

Millward J.A., Eurasian Crossroads. A History of Xinjiang, New York: Columbia University Press 2007.

Polit J., Gorzki triumf. Wojna chińsko-japońska 1937-1945, Kraków: Wydawnictwo AVALLON 2013.

Rossabi M., A History of China, Oxford: Wiley-Blackwell 2014

Toops S., Demographics and Development in Xinjiang after 1949, „East-West Center Washington Working Papers”, May 2004, nr 1.

Абдуллаев К.Н., От Синьцзяна до Хорасана. Из истории среднеазиатской эмиграции XX века, Душанбе 2009.

Байчунь Ч., Фан Я., Цзючунь Ч., Лун Ц., Передача технологий из Советского Союза в Китай 1949-1966, Санкт-Петербург 2010.

Бармин В.А., Еще раз о характере отношений советского руководства и губернатора Синьцзяна Шен Шицая в 30-х-40-х гг. XX в., или што лежало в основе разрыва связей Советского Союза и китайской провинции, w: VII Востоковедческие чтения памяти С.Г. Лившица. Статьи и материалы международной научно-практической конференции. Барнаул, 16 ноября 2012 г., Барнаул 2012.

Бармин К.В., К вопросу об оценке деятельности Оспан-батыра в Синьцзяне в 1944-1946 гг., w: В.А. Скубневскй, Ю.М. Гончаров (red.), Исторический опыт хозяйственного и культурного освоения Западной Сибири. Четвертые научные чтения памяти профессора А.П. Бородавкина. Сборник научных трудов, t. II, Барнаул 2003.

Богославский В.А., Москалев А.А., Национальный вопрос в Китае (1911-1949), Москва 1984.

Борисов О.Б., Колосков Б.Т., Советско-китайские отношения 1945-1980, Москва 1980.

Боронин О.В., Завоевания Российской империи в Центральной Азии (вторая половина XIX-начало XX в.), w: С.Н. Абашин, Д.Ю. Арапов, Н.Е. Бекмаханова (red.), Центральная Азия в составе Российской империи, Москва 2008.

Бутурлинов В.Ф., Плотников Г.К., Чубаров В.В., О советско-китайской границе. Правда и пекинские вымыслы, Москва 1982.

Гольцев В.А., Сибирская Вандея. Судьба атамана Анненкова, Москва 2014.

Дубинский А.М., Советско-китайские отношения в период японо-китайской войны 1937-1945, Москва 1980.

Лузянин С.Г., Россия–Монголия–Китай в первой половине XX в. Политические взаимоотношения в 1911-1946 гг., Москва 2003.

Моисеев В.А., Россия и Китай в Центральной Азии (вторая половина XIX в.-1917г.), Барнаул 2003.

Москалев А.А., Политика КНР в национально-языковом вопросе (1949-1978), Москва 1981.

Москалев П.А., Национально-государственное устройство КНР, w: Л.М.Гудошников (red.), Государственный строй Китайской Народной Республики, Москва 1988.

Мусалов А., Даманский и Жаланашколь. Советско-китайский вооруженный конфликт 1969 года, Москва 2005.

Непомин О.Е., История Китая XX век, Москва 2011.

Омельченко О.А., Экономическое развитие Синьцзяна в 1947-1978 гг., автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата исторических наук, Томск 2000.

Прохоров А., К вопросу о советско-китайской границе, Москва 1975.