O problemie cenzury społecznej na przykładzie recepcji twórczości Józefa Mackiewicza

Marcin Hylewski

doi:10.18290/rns.2017.9.4-12

Marcin Hylewski Uniwersytet Śląski w Katowicach

DOI: https://doi.org/10.18290/rns.2017.9.4-12

Słowa kluczowe: twórczość artystyczna; cenzura; cenzura społeczna; Józef Mackiewicz

Abstrakt

Twórczość artystyczna podlega szeregowi zewnętrznych presji, które konstytuują i strukturyzują pole artystycznej licentia poetica. Obok wszechstronnie rozpoznanego i typowego dla niektórych formacji ustrojowych zjawiska cenzury urzędowej (oficjalnej) należy wyróżnić funkcjonujący powszechnie fenomen cenzury społecznej (nieoficjalnej). Cenzura w sensie oficjalnym jest definiowana jako, prewencyjna bądź ofensywna, kontrola treści aktów komunikacji dokonywana przez wyspecjalizowane instytucje państwa w ramach prowadzonej przez rząd polityki informacyjnej. Cenzura społeczna również stanowi fragment aparatu kontroli społecznej i koncentruje się na reglamentacji procesu komunikacji, jej dysponentem nie jest jednak rząd, a określone kręgi społeczne. Z tej przyczyny jej działania, jakkolwiek mogą stanowić dopełnienie realizacji celów cenzury urzędowej, nie są przez nią delegowane na zasadzie przymusu instytucjonalnego. Funkcjonowanie cenzury społecznej autor przybliża na przykładach zaczerpniętych z życia literackiego, zwłaszcza zawirowań wokół osoby i twórczości Józefa Mackiewicza.

Bibliografia

Barthes R., Stopień zero pisania, przeł. K. Kot, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia 2009.
Bayard P., Jak rozmawiać o książkach, których się nie czytało?, przeł. M. Kowalska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2008.
Becker H., Warsztat pisarski badacza, przeł. P. Tomanek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2013.
Bolecki W., Ptasznik z Wilna, Kraków: Wydawnictwo ARCANA 2013.
Bystroń J., Publiczność literacka, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN 2006.
Ciołkoszowa L., Publicystyka polska na emigracji 1940-1960, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2013.
Davies N., Europa między Wschodem a Zachodem, przeł. B. Pietrzyk, Kraków: Wydawnictwo Znak 2007.
Dąbrowski J., Demenko A., Cenzura w sztuce polskiej po 1989 roku. Aspekty prawne, Warszawa: Fundacja Kultura Miejsca 2014.
Eagleton T., Jak czytać literaturę, przeł. A. Kunicka, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia 2014.
Eberhardt G., Pisarz dla dorosłych. Opowieść o Józefie Mackiewiczu, Warszawa: Wydawnictwo PROHIBITA.
Escarpit R., Sukces i przetrwanie w literaturze, przeł. A. Gettlich, w: W kręgu socjologii literatury, red. A. Mencwel, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980.
Fish S., Interpretacja, retoryka, polityka, Kraków: UNIVERSITAS 2008.
Fitas A., Model powieści Józefa Mackiewicza, Lublin: TN KUL 1996.
Frołow S., Dzierżyński. Miłość i rewolucja, Kraków: Wydawnictwo Znak Horyzont 2014.
Goćkowski J., „Lewa wolna” czyli „Nie trzeba głośno mówić”, Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora 2008.
Habermas J., Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
Hemar M., Awantury w rodzinie, Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1994.
Herling-Grudziński G., Inny Świat, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2000.
Józef Mackiewicz i jego krytycy, red. M. Zybura, Łomianki: Wydawnictwo LTW 2009.
Klecel M., Dwaj „kultowi” pisarze wileńscy, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2004, nr 12 (47), s. 60-66.
Lipski A., Łęcki K., Perspektywy socjologii kultury artystycznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1992.
Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik, red. G. Jankowicz, P. Marecki, M. Sowiński, Kraków: Korporacja Ha!art 2015.
Mackiewicz J., Nie trzeba głośno mówić, Londyn: Kontra 2011.
Mackiewicz J., Prawda w oczy nie kole, Londyn: Kontra 2002.
Mackiewicz J., Szabla i pałka gumowa, Londyn: Kontra 2015.
Mackiewicz J., Wielkie tabu i drobne fałszerstwa, Londyn: Kontra 2015.
Mackiewicz J., Wieszać czy nie wieszać?, Londyn: Kontra 2015.
Miłosz Cz., Zniewolony umysł, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1999.
Socjologia literatury. Antologia, red. G. Jankowicz, M. Tabaczyński, Kraków: Korporacja Ha!art 2015.
Sołżenicyn A., Odmowa udziału w kłamstwie, w: Wielkie mowy historii, tom 4, red. W. Władyka, P. Zmelonek, T. Zawadzki (red.), Warszawa: POLITYKA Spółdzielnia Pracy 2006.
Sükösd M., Wariacje na temat powieści, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1975.
Twardoch S., Mackiewicz jako atrapa, http://rebelya.pl/post/284/ twardoch-jozef-mackiewicz-jako-atrapa (dostęp: 01.01.2016).
White H., Poetyka pisarstwa historycznego, przeł. E. Domańska, M. Loba, A. Marciniak, M. Wilczyński, Kraków: UNIVERSITAS 2000.