Małżeństwo, rodzina, ojcostwo – tendencje przemian

  • Małgorzata Szyszka Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Społecznych
Słowa kluczowe: rodzina; czynniki przemian rodziny; społeczna definicja rodziny; deinstytucjonalizacja rodziny; ojcostwo

Abstrakt

Badania socjologiczne pokazują, że rodzina stoi na czele wartości cenionych przez Polaków. Jednakże w ostatnich dekadach XX i pierwszych XXI wieku struktura rodziny i jej funkcjonowanie zmienia się. Głównym celem artykułu jest analiza czynników owych przemian, jak i ich tendencji. Indywidualizacja, samorealizacja, wielość form związków rodzinnych, deinstytucjonalizacja prowadzą do redefinicji rodziny i rodzicielstwa. Poszerza się społeczna definicja rodziny, zmienia się postrzeganie ojcostwa. Zatem kryzys czy zmiana? Jaki kształt przyjmie rodzina w przyszłości? Niezależnie od scenariusza rodzina zawsze będzie podstawą społeczeństwa.

Bibliografia

Adamski F., Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy, Kraków: Wydawnictwo UJ 2002.
Bakiera L., Wartość małżeństwa w rozwoju człowieka dorosłego, w: Rodzina jako wartość w rozwoju człowieka, red. B. Harwas-Napierała, Warszawa: Wydawnictwo PWN 2009, s. 25-57.
Baniak J., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży gimnazjalnej na tle kryzysu jej tożsamości osobowej, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos 2010.
Baran S., O nową koncepcję ojcostwa, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2001, nr 9, s. 49-54.
Bauman Z., Tożsamość. Rozmowy Z. Baumana z B. Vecchim, Gdańsk: GWP 2002.
Bieńko M., „Rozważni i romantyczni” małżonkowie, czyli społeczno-kulturowe konstrukty życia razem, w: Wielość spojrzeń na małżeństwo i rodzinę, red. A. Kwak, M. Bieńko, Warszawa: Wydawnictwo UW 2012, s. 61-86.
Biernat T., Sobierajski P., Młodzież wobec małżeństwa i rodziny, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2007.
Błędowski P., Szatur-Jaworska B., Szweda-Lewandowska Z., Kubicki P., Raport na temat sytuacji osób starszych w Polsce, Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych 2012.
Budrowska B., Tacierzyństwo czyli nowy wzór ojcostwa, „Kultura i Społeczeństwo” 3(2008), s. 123-151.
Budzyńska E., Więzi międzypokoleniowe w rodzinie w kontekście przemian społecznych, w: Dylematy życia rodzinnego. Diagnoza i wsparcie, red. M. Szyszka, Lublin: Wydawnictwo KUL 2016, s. 13-28.
Castells M., Siła tożsamości, Warszawa: Wydawnictwo PWN 2008.
Cherin A., The Deinstitutionalization of American Marriage, „Journal of Marriage and Family” 2004, t. 66, s. 848-861.
Dyczewski L., Wyobrażenia młodzieży o małżeństwie i rodzinie. Pomiędzy tradycją a ponowoczesnością, Lublin: Wydawnictwo KUL 2009.
Dyczewski L., Rodzina i jej miejsce w hierarchii wartości młodego pokolenia Europejczyków. Wyniki badań socjologicznych, w: Sytuacja rodziny we współczesnym społeczeństwie – doświadczenia Europy Środkowo-Wschodniej, red. J. Gorbaniuk, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007, s. 22-39.
Dzwonkowska-Godula K., Publiczny dyskurs o współczesnym ojcostwie w Polsce, w: Karuzela z mężczyznami. Problematyka męskości w polskich badaniach społecznych, red. K. Wojnicka, E. Ciaputa, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2011, s. 113-136.
Dzwonkowska-Godula K., Tradycyjnie czy nowocześnie? Wzory macierzyństwa i ojcostwa w Polsce, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2015.
Finch J., Displaying Familie, „Sociology” 41(2007), nr 1, s. 65-81.
Gębka M., Społeczna rola ojca, w: Postawy rodzicielskie współczesnych ojców, red. M. Kujawska, L. Huber, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa 2010, s. 71-84.
Giddens A., Przemiany intymności. Seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach, Warszawa: Wydawnictwo PWN 2006.
Giddens A., Nowoczesność i tożsamość, „ja” i społeczeństwo w epoce późnej ponowoczesności, Warszawa: Wydawnictwo PWN 2010.
Good W.J., World revolution and family patterns, New York: The Free Press of Glencoe 1963.
Hank K., Buber I., Grandparents Caring for Their Grandchildren. Findings from the 2004 Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe, „Journal of Family Issues” 30(2009), nr 1, s. 53-73.
Hašková H., Saxonberg S., The Revenge of History – The Institutional Roots of Post-Communist Family Policy in the Czech Republic, Hungary and Poland, „Social Policy and Administration” 50(2016), nr 5, s. 559-579.
Igel C., Brandt M., Haberkern K., Szydlik M., Specialization between Family and State. Intergenerational Time Transfers in Western Europe, „Journal of Comparative Family Studies” 40(2009), nr 2, s. 203-226 (XV).
Janukowicz M., Czy współczesne ojcostwo to ojcostwo nieobecne?, „Małżeństwo i Rodzina” 1(2002), nr 1, s. 43-47.
Jappens M., Van Bavel J., Regional family norms and child care by grandparents in Europe, „Demographic Research” 27(2012), s. 85-120.
Kocik L., Społeczna kondycja rodziny w procesie globalizacji systemu aksjonormatywnego, w: Oblicze współczesnej rodziny polskiej, red. B. Mierzwiński, E. Dybowska, Kraków: Wydawnictwo WAM 2003, s. 19-28.
Kocik L., Rodzina w obliczu wartości i wzorów życia ponowoczesnego świata, Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM 2006.
Kotlarska-Michalska A., Funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca wielkomiejskich rodzin pracowniczych, Poznań: Wydawnictwo UAM 1990.
Kotowska I.E., Wóycicka I., Sprawowanie opieki oraz inne uwarunkowania podnoszenia aktywności zawodowej osób w starszym wieku produkcyjnym. Raport z badań, Warszawa: Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz MIPS 2008.
Kozak E., Ikona współczesnego ojcostwa, „Edukacja i Dialog” 2006, nr 9, s. 23-28.
Kubicki P., Przemiany ojcostwa we współczesnej Polsce, w: Być rodzicem we współczesnej Polsce. Nowe wzory w konfrontacji z rzeczywistością, red. M. Sikorska, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2009, s. 77-105.
Kwak A., Od i do małżeństwa i rodziny: „czas” rodziny – „czas” jednostki, w: Wielość spojrzeń na małżeństwo i rodzinę, red. A. Kwak, M. Bieńko, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2012, s. 39-60.
Kwak A., Rodzicielstwo – inwestycja w przyszłość. Czy zawsze udana?, w: Rodzicielstwo w kontekście współczesnych przemian społecznych, red. J. Brągiel, B. Górnicka, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego 2012, s. 23-38.
Kwak A., Współczesne związki heteroseksualne: małżeństwa (dobrowolnie bezdzietne), kohabitacje, LAT, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak” 2014.
Kwak A., Zderzenie z rzeczywistością ponowoczesną. Czy to zapowiedź nowej epoki dla rodziny?, „Roczniki Socjologii Rodziny” 24-25(2015), s. 7-28.
Kwak A., Małżeństwo i rodzina w czasach zmiany społecznej, w: Małżeństwo, rodzina, rodzicielstwo. Przemiany we współczesnej Polsce, red. D. Gizicka, Lublin: Wydawnictwo KUL 2016, s. 13-28.
Mariański J., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej – stabilność i zmiana, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 2012.
Marody M., Jednostka po nowoczesności. Perspektywa socjologiczna, Warszawa: Wyd. Scholar 2015.
Męskość (nie)męska. Współczesny mężczyzna w zmieniającej się rzeczywistości społecznej, red. K. Piątek, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Akademii Techniczno-Humanistycznej 2007.
Mróz-Tomasiak K., Obraz ojcostwa w świetle analiz teoretyczno-empirycznych, „Pedagogika Społeczna” 2013, nr 3(49), s. 131-142.
Nesterowicz-Wyborska J., Jak badać ojcostwo, czyli o potrzebie (re)konceptualizacji pojęcia ojcowskiego zaangażowania, w: Wybrane problemy współczesnych małżeństw i rodzin, red. H. Liberska, A. Malina, Warszawa: Difin 2011, s. 137-148.
Nowi mężczyźni? Zmieniające się modele męskości we współczesnej Polsce, red. M. Fuszara, Warszawa: Trio 2008.
Polacy o rozwodach, Komunikat CBOS, Warszawa 2013.
Rodzina – jej współczesne rozumienie i znaczenie, Komunikat CBOS, Warszawa 2013.
Rydzewski P., Socjologiczne nalaliby rozwodów. Aspekty teoretyczne, empiryczne i metodologiczne, Lublin: Wydawnictwo WSPA 2010.
Sokal U., Więzi uczuciowe dorosłych dzieci z rodzicami w rodzinach rozwiedzionych, Elbląg: Wydawnictwo Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej 2005.
Saraceno Ch., Kalmijn M., A comparative perspective on intergenerational support. Responsiveness to parental needs in individualistic and familialistic countries, „European Societies” 10(2008), nr 3, s. 479-508.
Saraceno Ch., Keck W., Towards an integrated approach for the analysis of gender equity in policies supporting paid work and care responsibilities, „Demographic Research” 25(2011), s. 371-406.
Saxonberg S., From Defamilialization to Degenderization: Toward a New Welfare Typology, „Social Policy and Administration” 47(2013), nr 1, s. 26-49.
Sikorska M., Nowa matka, nowy ojciec, nowe dziecko. O nowym układzie sił w polskich rodzinach, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne 2009.
Silverstein L., Auerach C., (Post)modern families, w: Families in Global Perspectives, red. J.L. Roopnarine, U.P. Gielen, Boston: Person Education 2005, s. 33-47.
Slany K., Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos 2002.
Sytuacja demograficzna Polski. Raport 2010-2011, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa 2012.
Szelewa D., Polakowski M.P., Who cares? Changing patterns of child care in Central and Eastern Europe, „Journal of European Social Policy” 18(2008), nr 2, s. 115-131.
Szelewa D., Polityka rodzinna w Polsce po 1989 roku: od familializmu prywatnego do publicznego?, w: Niebezpieczne związki. Macierzyństwo, ojcostwo i polityka, red. R.E. Gryciuk, E. Karolczuk, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2015, s. 105-132.
Szlendak T., Socjologia rodziny,. Ewolucja, historia, zróżnicowanie, Warszawa: Wydawnictwo PWN 2010.
Szyszka M., Polityka rodzinna dopełnieniem solidarności rodzinnej, „Studia Socjologiczne” 2017, nr 2(255), s. 241-266.
Taranowicz I., Deinstytucjonalizacja czy nowa instytucjonalizacja rodziny? Małżeństwo i rodzina w społeczeństwie samolubnych jednostek, „Roczniki Socjologii Rodziny” 24-25(2015), s. 29-47.
Tyszka Z., Rodzina we współczesnym świecie, Poznań: Wydawnictwo UAM 2002.
Wheelock J., Jones K., ‘Grandparents are the next best thing’. Informal child care for working pa-rents in urban Britain, „Journal of Social Policy” 31(2002), nr 3, s. 441- 463.
Zaręba S.H., Instytucjonalny wymiar religijności, w: Rodzina. Religia. Społeczeństwo. Polacy 2009 w diagnozie socjologicznej, red. S.H. Zaręba, Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2010, s. 77-138.
Żurek A., Atrakcyjność instytucji małżeństwa we współczesnych społeczeństwach, Zalety i wady życia w rodzinie i poza rodziną „Roczniki Socjologii Rodziny” 20(2010), s. 93-108.
Opublikowane
2020-04-29
Dział
Artykuły