Tożsamość społeczno-kulturowa a stereotypy obcych etnicznie
Abstrakt
Describing the relationship „identity − stereotypes of strangers,” one can put forward two opposing hypotheses. The first shows that a conscious and active participation of individuals in cultural contents − national or religious − their identity with a unique collection of elements characteristic of a given group, lead to a negative picture of, and a negative attitude, towards those who function within different socio-cultural systems. The second thesis is principally a negation of the first one and would defend the relationship according to which a greater sense of identity brings forth a lesser level of aggression, and leads to an improvement of intergroup relations.
The paper takes up the problems of this relationship and seeks to show what role is played in the process of shaping and functioning of stereotypes of the „ethnic strangers” by socio-cultural identity. Or, it maintains the picture of the „strangers,” generates it, or plays the function of a intergenerational medium.
Bibliografia
Barth F., Ethnic Groups and Boundaries. The social organization of culture differences, Bergen: Universitatsforlaget; London, Allen &Unnwin 1969.
Benedyktowicz Z., Portrety „obcego”, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2000.
Bernstein B., Kody, ich odmiany i proces reprodukcji kulturowej: zarys modelu, tłum. Z. Bokszański, A. Piotrowski, w: B. Bernstein, Odtwarzanie kultury, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1990.
Berting J., Villain-Gandossi C., Rola i znaczenie stereotypów narodowych w stosunkach międzynarodowych: podejście interdyscyplinarne, tłum. J. Piątkowska, w: T. Walas. Narody i stereotypy. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury 1995.
Bokszański Z., Stereotypy a kultura, Wrocław: Leopoldinum 1997.
Boski P., Jarymowicz M., Malewska-Peyre H., Tożsamość a odmienność kulturowa, Warszawa: Instytut Psychologii PAN 1992.
Chałasiński J., Antagonizm polsko-niemiecki w osadzie fabrycznej `Kopalnia' na Górnym Śląsku, „Przegląd Socjologiczny” 1935, nr 1–2.
Chavchavadze N. V., Nodia G., Peachey P. (red.), National Identity As an Issue of Knowledge and Morality (Georgian Philosophical Studies), Washington: Paideia Press and The Council for Research in Values and Philosophy 1994.
Church J., Language and the Discovery of Reality. A Developmental Psychology of Cognition, New York 1961.
Czapiński J., Dyferencjał semantyczny, w: L. Wołoszynowa (red.), Materiały do nauczania psychologii, t. III, seria 3, Warszawa: PWN, 1978.
Czapliński P., Literatura małych ojczyzn wobec problemu tożsamości, w: T. Kostyrko, T. Zgółka (red.), Kultura wobec kręgów tożsamości, Poznań− Wrocław: Silesia, 2000.
Dobrowolski K., Studium z pogranicza historii i socjologii, Wrocław: Ossolineum 1967.
Durkheim E., Zasady metody socjologicznej, przeł. J. Szacki, Warszawa: PWN 1968.
Dyczewski L., Kultura polska w procesie przemian, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 1995.
Dyczewski L., Szwed R., Wadowski D., Kapitał ludzki Euroregionu Bug (raport z badań), Lublin: Norbertinum 1997 seria: Euroregion Bug, t. 11.
Dyczewski L., Świadomość własnej regionalnej kultury, w: L. Dyczewski, Społeczno-kulturowe czynniki rozwoju regionu środkowo-wschodniej Polski iEuroregionu Bug, Lublin: Norbertinum, 1997.
Gumplowicz L., Der Rassenkampf, Insbruck 1882.
Habermas J., Obywatelstwo a tożsamość narodowa. Rozważania nad przyszłością Europy, przeł. B. Markiewicz, Warszawa: IFiS PAN 1993.
Hałas E., Tożsamość i różnice kulturowe a problem konfliktów międzygrupowych, „Roczniki Nauk Społecznych” 25(1997).
Huntington S. P., The Clash of Civilizations?: Asian responses. Karachi, New York: Oxford University Press, 1997 (Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, przeł. H. Jankowska, Muza, Warszawa 1997).
Jakobson-Widding A., Introduction, w: A. Jakobson-Widding (red.), Identity: Personal and Socio-Cultural, Uppsala: Academiae Upsaliensis, 1983.
Jarymowicz M. (red.), Studia nad spostrzeganiem relacji ja−inni: Tożsamość, indywidualizacja, przynależność, Wrocław: Ossolineum 1988.
Jarymowicz M., Tożsamość jako efekt rozpoznawania siebie wśród swoich i obcych, w: P. Boski, M. Jarymowicz, H. Malewska-Peyre, Tożsamość a odmienność kulturowa, Warszawa: Instytut Psychologii PAN 1992.
Kapiszewski A., Stereotypy Amerykanów polskiego pochodzenia, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1978.
Karpiński J., Rywalizacja, walka i wrogość (konflikty między narodami zperspektywy teoretycznej), „Kultura i Społeczeństwo” 1992, nr 1.
Kępiński A., Lach i Moskal. Z dziejów stereotypu, Warszawa-Kraków: PWN, 1990.
Kłoczowski J. A., Tożsamość, tolerancja, konflikt (próba analizy pojęć), w: J. Kłoczowski, S. Łukasiewicz, Tożsamość, odmienność, tolerancja a kultura pokoju. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej 1998.
Kłoskowska A., Kultury narodowe u korzeni, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN 1996.
Kostyrko T., Zgółka T. (red.), Kultura wobec kręgów tożsamości, Poznań-Wrocław: Silesia, 2000.
Krzysztofek K., Cywilizacja: dwie optyki, Warszawa: Instytut Kultury 1991.
Kurcz I., Zmienność i nieuchronność stereotypów. Studium na temat roli stereotypów w reprezentacji umysłowej świata społecznego, Warszawa: Instytut Psychologii 1994.
Kwiatkowska A., Tożsamość a społeczne kategoryzacje, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, 1999
Lippman W., Public Opinion, New York: Free Press Paperbacks 1997.
Malewski A., Nietolerancja, dogmatyzm i lęk. Analiza teorii Miltona Rokeacha, w: Tenże, O nowy kształt nauk społecznych. Pisma zebrane. Warszawa: PWN 1975.
Mądrzycki T., Deformacje w spostrzeganiu ludzi, Warszawa: PWN 1986.
Merton R. K., Teoria socjologiczna i struktura społeczna, tłum. E. Morawska i J. Wertenstein-Zuławski, Warszawa: PWN 1982.
Nowicka E. (red.), Swoi i obcy, Warszawa: Instytut Socjologii UW 1990
Nowicka E., Majewska M., Obcy u siebie. Luteranie warszawscy, Warszawa: Oficyna Naukowa 1993.
Nowicka E., Nawrocki J. (red.), Inny−Obcy. Wróg. Swoi i obcy wświadomości młodzieży szkolnej i studenckiej, Warszawa: Oficyna Naukowa 1996.
Pasierb J., Stąd powiał największy wiatr, „Pomerania” 1989, nr 10.
Quasthoff U., Social prejudice as a resource of power: Towards the functional ambivalence of stereotypes, w: R. Wodak (ed.), Language, power and ideology: studies in political discourse, Amsterdam-Philadelphia: J. Benjamins Pub. Co.
Reykowski J., Kolektywny system znaczeń, w: W. Łukaszewski (red.), W kręgu teorii czynności, Warszawa: Instytut Psychologii PAN 1995.
Schaff A., Stereotypy a działanie ludzkie, Warszawa: PWN 1981.
Simmel G., Socjologia, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Warszawa: PWN 1975.
Sosnowska D., Stereotyp Ukrainy i Ukraińca w literaturze polskiej, w: T. Walas, Narody i stereotypy, Kraków 1995, s. 125.
Sumner W. G., Naturalne sposoby postępowania w gromadzie. Studium socjologicznego znaczenia praktyk życia codziennego, manier, zwyczajów, obyczajów oraz kodeksów moralnych, przeł. M. Kempny i K. Romaniszyn, Warszawa: PWN 1995.
Synak B., Nowa etniczność, „Pomerania” 1987, nr 8.
Synak B., Tożsamość kulturowo-etniczna Kaszubów a idea krajowości (regionalizmu), „Kultura i Społeczeństwo” 1991, nr 2, s. 89.
Szkudlarek T., Dialektyka Innego i postkolonialna tożsamość, w: M. M. Urlińska (red.), Edukacja a tożsamość etniczna. Materiały konferencji naukowej w Rabce, Toruń: Uniwersytet M. Kopernika 1995.
Szpociński A., Tożsamość narodowa w perspektywie kulturalistycznej, w: T. Kostyrko, T. Zgółka (red.), Kultura wobec kręgów tożsamości, Poznań− Wrocław: Silesia, 2000.
Szwed R., „Obcy” w perspektywie socjologicznej, „Roczniki Nauk Społecznych” 28(2000).
Świątkiewicz W., Wódz K., Tożsamość kulturowa mieszkańców starych dzielnic Górnego Śląska, Wrocław-Warszawa-Kraków: Wyd. PAN 1991.
Tajfel H., Turner J. C., An integrative theory of intergroup conflict, w: W. G. Austin, S. Worchel (red.), The social psychology of intergroup relations, Monterey, Calif.: Brooks/Cole, 1979.
Thomas W. I., Znaniecki F., Chłop polski w Europie i Ameryce, tłum. M. Metelska, E. Oengo-Knoche, S. Helsztyński, I. Wyrzykowska, A. Bartkowicz, Warszawa: PWN 1976.
Urlińska M. M. (red.), Edukacja a tożsamość etniczna. Materiały konferencji naukowej w Rabce, Toruń: Uniwersytet M. Kopernika 1995.
Wejland A. P., Obrazy grup społecznych. Studium metodologiczne, Warszawa: IFiSS PAN 1991.
Wojciszke B., Procesy oceniania ludzi, Poznań: Nakom 1991.
Znaniecki F., Studia nad antagonizmem do obcych, w: Tenże, Współczesne narody, tłum. Z. Dulczewski, Warszawa: PWN 1990.
Copyright (c) 2002 Roczniki Nauk Społecznych
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
