Peritus peritorum czy iudex peritorum? Uwagi o pozycji sędziego w dialogu z biegłym (kan. 1095)

Andrzej Pastwa

doi:10.18290/rnp.2016.26.2-6

Andrzej Pastwa Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Teologiczny

DOI: https://doi.org/10.18290/rnp.2016.26.2-6

Słowa kluczowe: kanoniczny proces małżeński; sędzia; biegły sądowy; dialog procesowy

Abstrakt

Sędziowie Roty Rzymskiej, w weryfikowaniu in casu hipotez zawartych w kan. 1095, nierzadko opisują pozycję sędziego w dialogu z biegłym, posiłkując się dawną maksymą: iudex est peritus peritorum. Czy zasadnie – pyta autor niniejszego opracowania? Czy nie należy dać pierwszeństwa formule: iudex est iudex peritorum? Jakkolwiek urzędowe działania wszystkich uczestników procesu małżeńskiego, między innymi biegłych sądowych, ukierunkowanie są ku jedynemu celowi: pro rei veritate, to dziś – w obliczu nowych wyzwań, także tych, które stawia motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus – szczególnej afirmacji domaga się urząd sędziowski. Wolno stwierdzić, że w kanonistyce i orzecznictwie należałoby jeszcze mocniej uwyraźniać rolę sędziów-członków trybunału kolegialnego, którzy na mocy autorytetu Kościoła (ex officio) deklarują, większością głosów, prawdę o małżeństwie: iudex dicit ius. Owszem, ów doniosły akt władzy kościelnej zostaje wypracowany w warunkach dialogu procesowego, czy raczej dialogów procesowych (nie bez pomocy obrońcy węzła i adwokatów). Wszelako właściwe rozpoznanie specyfiki urzędowej posługi sędziego wydatnie zwiększa szansę: po pierwsze – zagwarantowania pożądanej równowagi w dialektycznym dochodzeniu do prawdy, po wtóre – wydania in casu sprawiedliwego wyroku. A takiej afirmacji urzędu sędziowskiego zdecydowanie bardziej odpowiada formuła iudex est iudex peritorum.

Bibliografia

Bañares Juan Ignacio, La incapacidad psíquica para contraer matrimonio. Consideraciones en torno al Discurso de Benedicto XVI a la Rota Romana el 29 de enero de 2009, [w:] Janusz Kowal, Joaquín Llobell (red.), „Iustitia et iudicium”. Studi di diritto matrimoniale e processuale canonico in onore di Antoni Stankiewicz, vol. I, LEV, Città del Vaticano 2010, s. 521-540.

Bañares Juan Ignacio, El „favor matrimonii” y la presunción de validez del matrimonio contraído. Comentario al Discurso de Juan Pablo II al Tribunal de la Rota Romana de 29.I.2004, „Ius canonicum” 45 (2005), s. 243-257.

Bañares Juan Ignacio, Persona y sexualidad humanas: de la antropología al derecho, [w:] Pedro Juan Viladrich, Javier Escrivá-Ivars, Juan Ignacio Bañares, Jorge Miras (red.), X Congreso Internacional de Derecho Canónico. El matrimonio y su expresión canónica ante el III milenio, Instituto Martín de Azpilcueta, Pamplona 2000, s. 45-59.

Berlingò Salvatore, Dal „mistero” al „ministero”: l’ufficio ecclesiastico, „Ius ecclesiae” 5 (1993), s. 91-120.

Boccafola Kenneth E., Comentario al cc. 1574-1581, [w:] Ángel Marzoa, Jorge Miras, Rafael Rodríguez-Ocaña (red.), Comentario exegético al Código de Derecho canónico, vol. IV/2, wyd. 3, EUNSA, Pamplona 2002, s. 1407-1422.

Chiappetta Luigi, Il Codice di diritto canonico. Commento giuridico-pastorale, vol. 3, wyd. 3, EDB, Bologna 2011.

Cox Craig A., Commentary on c. 1579, [w:] John P. Beal, James A. Coriden, Thomas J. Green (red.), New Commentary on the Code of Canon Law, , Paulist Press, New York 2000, s. 1695-1696.

Davino Eduardo, L’indagine psico-diagnostica alla luce del can. 1095 del nuovo Codice di diritto canonico, „Quaderni dello Studio Rotale” 10 (2000), s. 23-39.

Doran Thomas, Some thoughts on experts, „Quaderni dello Studio Rotale” 4 (1989), s. 59-74.

Egan Edward, The nullity of marriage for reason of insanity or lack of due discretion of judgement, „Ephemerides Iuris Canonici” 39 (1983), s. 9-54.

Errázuriz M. Carlos José, Immadurez afectiva e incapacidad consensual, [w:] Juan Ignacio Bañares, Jordi Bosch (red.), Consentimiento matrimonial e immadurez afectiva, EUNSA, Pamplona 2005, s. 113-130.

Felici Pericle, Indagine psicologica e cause matrimoniali, „Communicationes” 5 (1973), s. 104-114.

Gherro Sandro, Brevi annotazioni sui „periti” in genere (artt. 203-213), [w:] Piero Antonio Bonnet, Carlo Gullo (red.), Il giudizio di nullità matrimoniale dopo l’Istruzione „Dignitas Connubii”. Parte terza: La parte dinamica del processo, (Studi Giuridici, vol. 77), LEV, Città del Vaticano 2008, s. 417-424.

Góralski Wojciech, Gravis defectus discretionis iudicii w opublikowanych wyrokach Roty Rzymskiej z 2005 r. Część II, „Ius Matrimoniale” 25 (2014), nr 4, s. 27-44.

Góralski Wojciech, O właściwe rozumienie niezdolności konsensualnej do zawarcia małżeństwa. Papież Benedykt XVI do Roty Rzymskiej w dniu 29 stycznia 2009 roku, „Ius Matrimoniale” 15 (2010), s. 117-124.

Grocholewski Zenon, Sędzia kościelny wobec ekspertyz neuropsychiatrycznych i psychologicznych. Rozważania nad ostatnim przemówieniem Ojca świętego w Rocie Rzymskiej, „Prawo Kanoniczne” 31 (1988), nr 3-4, s. 75-98.

Gruber Gerald, Iudex est iudex peritorum. Zum Sachverständigengutachten im kirchlichen Ehenichtigkeitsprozess, (Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici, Beiheft 52), Ludgerus, Essen 2008.

Lefebvre Charles, De peritorum judicumque habitudine in causis matrimonialibus ex capitae amentiae, „Periodica de re morali, canonica, liturgica” 65 (1976), s. 107-122.

Lüdicke Klaus, „Dignitas connubii”. Die Eheprozeßordnung der katholischen Kirche. Text und Kommentar, (Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici, Beiheft 42), Ludgerus, Essen 2005.

Lüdicke Klaus, Kommentar zum c. 1079, [w:] Klaus Lüdicke (red.),, Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici, Ludgerus, Essen, 1579/1 (Lfg. April 1990).

Pompedda Mario Francesco, Studi di diritto matrimoniale canonoico, vol. 2, Giuffrè editore, Milano 2002.

Rozkrut Tomasz, Zadania biegłych w kościelnym postępowaniu sądowym, „Prawo Kanoniczne” 49 (2006), nr 3-4, s. 63-86.

Schöch Nikolaus, Die kirchenrechtliche Interpretation der Grundprinzipien der christlichen Anthropologie als Voraussetzung für die eheprozessrechtliche Beurteilung der psychischen Ehekonsensunfähigkeit. Eine kanonistische Studie unter besonderer Berücksichtigung der päpstlichen Allokutionen und der Judikatur der Römischen Rota, Adnotationes in ius canonicum, Bd 15, Peter Lang, Frankfurt am Main–Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Wien 1999.

Serrano Ruiz José Maria, La perizia nelle causa canoniche di nullità matrimoniale, „Il diritto ecclesiastico” 104 (1993), s. 53-81.

Sobański Remigiusz, Iudex veritatem de matrimonio dicit, „Ius Matrimoniale” 4 (1999), s. 181-196.

Sobański Remigiusz, Prawda jako entelechia procesu o nieważność małżeństwa w świetle przemówień Piusa XII do Roty Rzymskiej, „Ius Matrimoniale” 13 (2008), s. 29-41.

Stankiewicz Antoni, La configurazione processuale del perito e delle perizie nelle cause matrimoniali per incapacità psichica, „Quaderni dello Studio Rotale” 6 (1991), s. 57-66.

Stankiewicz Antoni, L’incapacità psichica nelle sentenze rotali „coram Felici”, „Quaderni dello Studio Rotale” 13 (2003), s. 47-54.

Stankiewicz Antoni, „Sentire cum Ecclesia” e l’interpretazione della legge canonica, „Periodica de re canonica” 102 (2013), s. 379-402.

Zuanazzi Ilaria, Il rapporto tra giudice e perito secondo la giurisprudenza della Rota Romana, „Il diritto ecclesiastico” 104 (1993), s. 144-185.