Refleksje na temat wirtualnych cmentarzy. Uwarunkowania społeczne i kulturowe
Abstrakt
Wirtualne cmentarze, chociaż funkcjonują na marginesie praktyk żałobnych, pojawiają się w cyberprzestrzeni i mają swoich użytkowników. Przybywa miejsc wirtualnego kultu, a także samych usług z tym kultem związanych. Świadczyć to może o społecznym zapotrzebowaniu na tego typu strony.
Artykuł odpowiada na pytania: czy wirtualne cmentarze są nieuniknioną praktyką związaną z rytuałem śmierci i żałoby, czy stają się częścią tego rytuału i czy umożliwiają przezywanie żałoby? Uwarunkowanie społeczne, jak chociażby zmiany samych rytuałów pogrzebowych, mediatyzacja społeczeństwa, upowszechnienie internetu i przenoszenie do wirtualnej przestrzeni praktyk społecznych, czy pogłębiająca się prywatyzacja i personalizacja rytuałów, a także kulturowe, jak indywidualizacja kultury, nadawanie kulturze indywidualnych znaczeń i kontekstów, pauperyzacja kultury, dają podwaliny takim zjawiskom jak wirtualne cmentarze. Przez jednych są one krytykowane za odchodzenie od tradycyjnego kultu zmarłych i rytuałów związanych z pamięcią o nich, przez innych — doceniane za umożliwienie wizualizacji grobu bliskich i stworzenie dodatkowej przestrzeni, w której kult zmarłych może być odprawiany.
Bibliografia
Af Segerstad, Ylva Hård, i Dick Kasperowski. „A community for grieving: affordances of social media for support of bereaved parents”. New Review of Hypermedia and Multimedia 21 (2014), nr 1–2: 25-41.
Alev Dilmac, Julie. „The New Forms of Mourning: Loss and Exhibition of the Death on the Internet”, OMEGA — Journal of Death and Dying 77 (2016), nr 3: 280–295.
Ariès, Philippe. Człowiek i śmierć. Przełożyła Eligia Bąkowska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992.
Brubaker, Jed R., Gillian R. Hayes i Paul Dourish. „Beyond the Grave: Facebook as a site for the expansion of death and mourning”. The Information Society 29 (2013), nr 3: 152–163.
Carroll, Brian, i Katie Landry. „Logging On and Letting Out: Using Online Social Networks to Grieve and to Mourn”. Bulletin of Science, Technology & Society 2010, nr 30 (5): 341–349.
Church, Scott H. „Digital Gravescapes: Digital Memorializing on Facebook”. The Information Society 2013, nr 29: 184–189.
Cyrek, Barbara. „Kultura funeralna w cyberprzestrzeni. Co łączy wirtualne cmentarze i me¬dia społecznościowe?”. Kognitywistka i Media w Edukacji 2017, nr 2: 92–100.
Falconer, Kimberly, Mieke Sachsenweger, Kerry Gibson, Helen Norman, „Grieving in the Internet Age”, New Zealand Journal of Psychology 40 (2011), nr 3: 79–88.
Gierwazik, Małgorzta, i Krzysztof Martyniak, „(Nie)prawdziwi żałobnicy. Wirtualne cmentarze”. Studia Informatica 2011, nr 28: 232–238.
Gonczaronek, Hiacynta, i Ewa Kubasik, „Pochówek na przestrzeni wieków w kulturze europejskiej”. W: Elżbieta Krajewska-Kułak, Cecylia R. Łukaszuk, Jolanta Lewko i Wojciech Kułak (red.). W drodze do brzegu życia. T. XII, 235–244. Białystok: Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Wydział Nauk o Zdrowiu, 2014.
Harju, Anu A. „Socially Shared Mourning: Construction and Consumption of Collective Memory”, New Review of Hypermedia and Multimedia 21 (2015), nr 1–2: 123–145.
Ilczuk, Dorota, i Kazimierz Krzysztofek, Znaczenie kompetencji kulturowych dla budowanie kreatywności i kapitału intelektualnego Europy. Ekspertyza na Zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Wersja 1.0. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2011.
Janiak, Agnieszka. „Nowe funkcje kulturowe wirtualnych nekropolii”, w: Agnieszka Dyt¬man- Stasieńko i Jan Stasieńko (red.), WWW w sieci metafor: strona internetowa jako przed¬miot badań naukowych, 421–429. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, 2008.
Jiang, Jialun, i Jed R. Brubaker, „Tending Unmarked Graves: Classification of Post-mortem Content on Social Media”, Human-Computer Interaction 2 (2018), nr CSCW art. nr 81: 1–19.
Kamińska, Magdalena. „‘[ ` ] [ ` ] [ ` ] :((( :*…’ Praktyki żałobne w cyberprzestrzeni”. Kultura Popularna 2012, nr 3: 110-120.
Kern, Rebecca, Abbe E. Forman i Gisela Gil-Egui, „R.I.P.: Remain in perpetuity. Facebook memorial pages”, Telematics and Informatics 2013, nr 30: 2–10.
Kolbuszewski, Jacek. Cmentarze. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1996.
Krzysztofek, Kazimierz. „Zdekodowane kody”. W: Anna Maj i Michał Derda-Nowa¬kowski (red.). Kody McLuhana. Topografia nowych mediów, 12–29. Katowice: Wydawnictwo Naukowe ExMachina, 2009.
Lagerkvist, Amanda. „New Memory Cultures and Death: Existential Security in the Digital Memory Ecology”. Thanatos 2 (2013), nr 2: 8–24.
Levitt, Laura. „Posting Grief on the Wall Using Facebook to Grieve and Offer Support After a Tragedy”. The Elon Journal of Undergraduate Research in Communications 3 (2012), nr 1: 78–86.
McNair, Brian. Seks, demokratyzacja pożądania i media, czyli kultura obnażania. Przełożyła Ewa Klekot. Warszawa: Wydawnictwo Muza, 2004.
Meese, James, Martin Gibbs, Marcus Carter, Michael Arnold, Bjorn Nansen, Tamara Kohn. „Selfies at Funerals: Mourning and Presencing on Social Media Platforms”. International Journal of Communication 2015, nr 9: 1818–1831.
Miejsca Pamięci, dostęp 15-11-2018, Serwis, http://miejscapamieci.pl/index.php?p=serwis.
Nager, Elizabeth A. i Brian de Vries. „Memorializing on the world wide web: patterns of grief and attachment in adult daughters of deceased mothers”, OMEGA — Journal of Death and Dying 49 (2004), nr 1: 43–56.
Anna Pietrzyk. „Śmierć w Internecie. Internet jako teren badań i źródło wiedzy etnograficznej”. W: Ewa Jagiełło i Paweł Schmidt (red.). Homo interneticus: etnograficzne wędrówki w głąb sieci, 88-97. Lublin: Wydawnictwo Portalu Wiedza i Edukacja, 2010.
Refslund Christensen, Dorthe, i Stine Gotved, „Online memorial culture: an introduction”, New Review of Hypermedia and Multimedia 21 (2015), nr 1–2: 1–9.
Roberts, Pamela. „From Myspace to our space: The functions of web memorials in bereavement”. The Forum 2006, nr 32(4): 1–4.
Roberts, Pamela. „Here today and cyberspace tomorrow: Memorials and bereavement support on the web”. Generations 2004, nr 28 (2): 41-46.
Sumiala, Johanna, i Outi Hakola, „Introduction: Media and Death”, Thanatos 2 (2013), nr 2: 1–5.
Ulguim, Priscilla. „Digital Remains Made Public: Sharing the Dead Online and our Future Digital Mortuary Landscape”, Online Journal in Public Archaeology 3 (2018): 153-176.
Wagner, Anna J.M. „Do not Click ‘Like’ When Somebody has Died: The Role of Norms for Mourning Practices in Social Media”. Social Media + Society 4 (2018), nr 1: 1–11.
Wirtualny cmentarz, Informacje o serwisie, dostęp 6.11.2014, http://www.wirtualnycmentarz.pl/html_core/tekst/informacja_o_serwisie.html.
Wojnar, Anna. „Współczesne ujęcie kultury”. Alma Mater 2008, nr 100.
