Szamanizm jako religia w relacji ze sztuką naskalną

  • Karina Antczak Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Poznaniu
Słowa kluczowe: szamanizm; religia; sztuka naskalna; paleolit

Abstrakt

Badanie wierzeń i obiektów kultowych z perspektywy archeologa nie jest łatwym zadaniem z racji niewielkiej liczby źródeł pisanych, a nawet ich braku. Trudno zinterpretować artefakty, które przypuszczalnie nie miały tylko funkcji użytkowej. Stopień trudności analiz poświęconych wierzeniom wzrasta, kiedy mamy do czynienia z kulturą niepiśmienną. Nie dziwi też fakt sceptycyzmu i powściągliwości w analizach i interpretacjach dotyczących symboliki, wierzeń, rytuałów. Jednym z ciekawych problemów badawczych, którym zajmują się archeolodzy, jest sztuka naskalna. Obecnie jej powstanie łączy się i interpretuje z teorią szamanistyczną. Uznaje się go za system wierzeń, swego rodzaju swoistą religię wraz z kosmogonią (A. Rozwadowski 2012). Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie o najdawniejszą religię, zwłaszcza czy można za taką uznać szamanizm oraz jego relacje ze sztuką naskalną paleolitu.

Bibliografia

Anisimov, Arkadij Fedorowicz. Wierzenia ludów Północy. Wybór pism. Tłum. Anna Wierzchowska. Warszawa: Książka i Wiedza, 1971.

Beliefs in the past: theoretical approaches to the archaeology of religion. Red. David S. Whitley i Kelley Hays-Gilpin. Walnut Creek: Left Coast Press, 2008.

Burkert, Walter. Stwarzanie świętości. Ślady biologii we wczesnych wierzeniach religijnych. Tłum. Lech Trzcionkowski. Kraków: Homini, 2006.

Clottes, Jean, i David Lewis-Williams. Prehistoryczni szamani. Trans i magia w zdobionych grotach. Tłum. Anna Gronowska. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.

Douglas, Mary. Purity and Danger. An analysis of the concepts of pollution and Taboo. London, New York: Routledge, 1996.

Gąssowski, Jerzy. Prahistoria sztuki. Warszawa: Trio, 2008.

Hultkrantz, Åke. „Ecological and phenomenological aspects of shamanism”. W: Shamanism in Siberia. Red. Vilmos Diószegi i Mihály Hoppál, 146–171. Budapeszt: Akademiai Kiadó, 1978.

Jastrzębski, Bartosz, i Jędrzej Morawiecki. Cztery zachodnie staruchy. Reportaż o duchach i szamanach. Białystok: Fundacja Sąsiedzi, 2014.

Józefów-Czerwińska, Bożena, i Joanna Popielska-Grzybowska. Wierzenia-religia. W: Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji. Red. Stanisław Tabaczyński, Arkadiusz Marciniak, Dorota Cyngot i Anna Zalewska, 300–317. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2012. Online: E-archaeology.org. Dostęp 21.12.2017. http://e-archaeology.org/wp-content/uploads/2016/06/J%C3%B3zef%C3%B3w-Czerwi%C5%84stwa-Popielska-Grzybowska.pdf

Kośko, Maria Magdalena. Mitologia ludów Syberii. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1990.

Ławecka, Dorota. Wstęp do archeologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.

Ptaszek, Robert T. „Alternatywne formy religijności i duchowości”. W: Uniwersalizm chrześcijaństwa wobec alternatywnych propozycji współczesności. Red. Robert T. Ptaszek i Marek Piwowarczyk, 153–167. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2012. Online: Academia.edu. Dostęp 21. 12.2017. https://www.academia.edu/9999484/2012_Alternatywne_formy_religijno%C5%9Bci_i_duchowo%C5%9Bci.

Rozwadowski, Andrzej. „Archeologia szamanizmu jako archeologia religii”. W: Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji. Red. Stanisław Tabaczyński, Arkadiusz Marciniak, Dorota Cyngot i Anna Zalewska, 330–343. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2012. Online: Academia.edu. Dostęp 21.12.2017. https://www.academia.edu/3301796/Archeologia_szamanizmu_jako_archeologia_religii.

Rozwadowski, Andrzej. Hermeneutyka sztuki naskalnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2009.

Siegel, Ronald K., i Murray E. Jarvik. „Drug-induced Hallucinations: Behaviour Experience and Theory”. W: Hallucinations, Behavoiur, Experience and Theory. Red. Ronald K. Siegel i Louis Jolyon West, 81–161. New York: John Wiley & Sons, 1975

Szyjewski, Andrzej. Etnologia religii. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 2008

Tiele, Cornelia Petrus, i Nathan Söderblom. Kompendium der Religionsgeschichte. Berlin: T. Biller, 1931

Trigger, Bruce G. „Childe’s relevance to the 1990s”. W: The archaeology of V. Gordon Childe: Contemporary perspective. Red. David R. Harris, 9–34. Chicago, Ill.: University of Chicago Press, 1994.

Wierciński, Andrzej. Magia i religia: szkice z antropologii religii. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 1994.

Opublikowane
2020-01-03
Dział
Artykuły