Emigracyjne drogi Romana Palestra i Andrzeja Panufnika

Abstrakt

Po drugiej wojnie światowej spora grupa polskich kompozytorów postanowiła pozostać poza granicami kraju. W kolejnych latach dołączali do nich twórcy początkowo działający jeszcze w Polsce i próbujący znaleźć swe miejsce w ramach narzuconego systemu. W 1949 r. decyzję o pozostaniu na emigracji we Francji podjął Roman Palester (1907–1989), jeden z najważniejszych polskich kompozytorów okresu przedwojennego i pierwszych lat po wojnie. Wkrótce nawiązał współpracę z Radiem Wolna Europa w Monachium, gdzie przez wiele lat odpowiadał za emisję audycji kulturalnych. Kontynuował też pracę kompozytorską, tworząc dzieła o wysokich walorach artystycznych, dziś jednak niemal zupełnie zapomniane

Inaczej ułożyły się losy Andrzeja Panufnika (1914–1991), który zdecydował się na nielegalny wyjazd z Polski dopiero w 1954 r. Osiedlił się w Wielkiej Brytanii, gdzie po trudnych pierwszych latach zdobywał stopniowo rosnące uznanie jako kompozytor i dyrygent. Jego utwory znajdują się dziś w repertuarze wielu znakomitych solistów i orkiestr na całym świecie, niemniej jednak — podobnie jak w przypadku Romana Palestra — wieloletni zakaz cenzury, obejmujący w Polsce zarówno wykonania muzyki, jak i wymienianie nazwisk obu kompozytorów w publikacjach, spowodował wciąż trudną do zapełnienia lukę w świadomości dotyczącej przynależności obu twórców do kultury muzycznej Polski XX wieku

Dlaczego Roman Palester i Andrzej Panufnik w ogóle wybrali emigrację i jak ta decyzja zdeterminowała ich dalsze losy? Jak wpłynęła na postrzeganie obu twórców oraz obecność (bądź nieobecność) ich muzyki w polskim życiu kulturalnym ostatnich siedmiu dekad? Niniejszy artykuł jest próbą odpowiedzi na te pytania.