W poszukiwaniu kobiecej sprawczości duchowej
Abstrakt
W artykule tym podejmuję kwestię kobiecej sprawczości duchowej w Polsce. Patrzę na nią przez pryzmat badań etnograficznych przeprowadzonych wśród osób, które odeszły od katolicyzmu i przyłączyły się do pochodzącego z Indii nowego ruchu religijnego Brahma Kumaris. Moje badania pokazały, że przyczyną konwersji było szeroko rozumiane niezadowolenie z relacji między płciami. Badane nie zostawały jednak feministkami, lecz podporządkowywały się ścisłej, ascetycznej dyscyplinie. Powodowało to całkowitą przemianę ich relacji rodzinnych i społecznych. W artykule odwołuję się do współczesnych antropologicznych teorii sprawczości i omawiam te elementy sprawczości i tożsamości, które wykraczają poza feministyczne, liberalne podejście do emancypacji. Brahma Kumaris to ruch marginalny, wypracowane jednak tutaj narzędzia analizy renegocjacji relacji rodzinnych i społecznych mogą posłużyć do badania innych grup kobiecych.
Bibliografia
Adamiak Elżbieta: Milcząca obecność. O roli kobiety w Kościele. Warszawa: Biblioteka „Więzi” 1999.
Asad Talal: Formations of the Secular. Christianity, Islam, Modernity. Stanford: Stanford University Press 2003
Babb Lawrence: Indigenous feminism in a modern Hindu sect. „Signs: Journal of Women in Culture and Society” 9:1984 nr 3 s. 399-416.
Babb Lawrence: Redemptive Encounters. Three Modern Styles in the Hindu Tradition. Berkley: University of California Press 1986.
Bierca Marta: Mistyka typu ludowego. Kobieca pobożność maryjna w świetle teologii feministycznej. W: Kobiety i religie. Red. Katarzyna Leszczyńska, Agnieszka Kościańska. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos” 2006.
Casanova José: Polska katolicka w postchrześcijańskiej Europie. Przeł. Tomasz Wiścicki. „Więź” 2004 nr 5 s. 51-64.
Doktór Tadeusz: Ruchy kultowe. Psychosocjologiczna charakterystyka uczestników. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos” 1991.
Eduards Maud L.: Women’s agency and collective action. „Women’s Studies Forum” 1994 s. 2-3.
Fernandes Leela: Transforming Feminist Practice. Non-Violence: Social Justice and the Possibilities of a Spiritualized Feminism. San Francisco: Aunt Lute Books 2003
Howell Julia Day, Nelson Peter L.: The Brahma Kumaris in the Western world, part II: demographic change and secularization in an Asian new religious movement. „Research in the Social Scientific Study of Religion” 2000 s. 225-239
Klassen Pamela E.: Sacred Maternities and Postbiomedical Bodies: Religion and Nature in Contemporary Home Birth. „Signs. Journal of Women in Culture and Society” 26:2001 nr 3 s. 775-809.
Kościańska Agnieszka: Brahma Kumaris: między celibatem a macierzyństwem. W: Kobiety i religie. Red. Katarzyna Leszczyńska, Agnieszka Kościańska. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos” 2006.
Kościańska Agnieszka: Działanie ciszą. „(op.cit.) Maszyna Interpretacyjna. Pismo Kulturalno- Społeczne” 2007 nr 3 s. 3-5
Kościańska Agnieszka: Legion of Small Knights: Informal Movement within the Polish Roman Catholic Church. W: Religious Innovations in a Global Age. Essays on of the Construction of Spirituality. Ed. George N. Lundskow. Jefferson, NC: McFarland 2005 s. 160-175.
Kościańska Agnieszka: On celibate marriage: conversion to the Brahma Kumaris in Poland. W: On the Margins of Religion. Ed. Frances Pine, João de Pina-Cabral. New York–Oxford: Berghahn 2008.
Kościańska Agnieszka: Potęga ciszy. Konwersja a rekonstrukcja porządku płci na przykładzie nowego ruchu religijnego Brahma Kumaris. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2009.
Leszczyńska Katarzyna: Świeccy mężczyźni i kobiety w instytucji Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Segregacja wertykalna i horyzontalna w kościelnych organizacjach administracyjnych. „Studia Socjologiczne” 2014 nr 1 (212).
Mack Phyllis: Religion, feminism, and the problem of agency. Reflections on eighteen-century Quakerism. „Signs. Journal of Women in Culture and Society” 2003 nr 1 s. 149-177.
Mahmood Saba: Feminist theory, embodiment, and the docile agent: Some reflections on the Egyptian Islamic Revival. „Cultural Anthropology” 2001 nr 2 s. 202-236.
Messer-Davidow Ellen: Acting otherwise. W: Provoking Agents: Gender and Agency in Theory and Practice. Ed. Judith Kegan Gardine. Urbana: University of Illinois Press 1995.
Offen Karen: Defining Feminism: A Comparative Historical Approach. „Signs” 1988 nr 1 s. 119-157.
Palmer Susan: Women’s “Cocoon Work” in New Religious Movements: Sexual Experimentations and Feminine Rites of Passage. „Journal for the Scientific Study of Religion” 1993 nr 4 s. 343-355.
Rommelspacher Birgit: Right-wing ‘feminism’ a challenge to feminism as an emancipatory movement. W: Women, Citizenship and Different. Ed. Nira Yuval-Davis, Pnina Werbner. London–New York: Zed Books 1999.
Skultans Vieda: The Brahma Kumaris and the role of women. W: Women as Teachers and Disciples in Traditional and New Religions. Ed. Elizabeth Puttick, Peter B Clarke. Lewiston– Queenston–Lampeter: Edwin Mellen Press 1993.
Walliss John: The Brahma Kumaris as a ‘Reflexive Tradition’: Responding to Late Modernity, Aldershot–Hants–Burlington, VT: Ashgate 2002.
Werbner Pnina: Upolitycznione macierzyństwo i feminizacja obywatelstwa: ruchy kobiece i transformacja sfery publicznej. Przeł. Katarzyna Stańczak-Wiślicz. W: Gender. Perspektywa antropologiczna. T. 1: Organizacja społeczna. Red. Renata E. Hryciuk, Agnieszka Kościańska. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2007
Zimniak-Hałajko Marta: Raj oswojony. Antropologia nowych ruchów religijnych. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2003.
