Źródła i typy redukcjonizmów we współczesnych analizach kultury
Abstrakt
Istnieje wiele szkół, orientacji i strategii poznawczych rozwijanych na gruncie współczesnych studiów kulturowych, których celem jest zbliżenie do właściwego zrozumienia istoty i przejawów kultury. Niezależnie od ich dokonań ciągle aktualne pozostają pytania o sposób rozumienia ich celu, metody, ale wszelako i przedmiotu. Podobnie ciągle istotnym pozostaje zagadnienie, w jaki sposób pytania te odnoszą się do podstawowych atrybutów natury ludzkiej i tego, co nazywamy człowieczeństwem. Ciągłej refleksji wymagają także ograniczenia, jakie na drodze do ich poznania stwarzają nam warunki naszego bytowania, używane metody, role i wzorce naszej wrażliwości, ale także różne rodzaje redukcjonizmów, które hamują poznawcze i osobowe potencjały naszego rozwoju. Niniejszy artykuł opisuje niektóre rodzaje ontologicznych, antropologicznych, strukturalnych i osobowych redukcji we współczesnych analizach kultury oraz ich konsekwencje, szczególnie wtedy, gdy instrumenty tych analiz zastępują ich obiekty, kiedy takie wartości jak mądrość traktujemy jak wiedzę, prawdę – jako umowę, odpowiedzialność – jako pragmatykę, piękno – jako doświadczenie i kiedy, na koniec tego procesu, wszystkie te wartości sprowadzamy do systemu informacji, wizerunków i wrażeń.
Bibliografia
Archer Margaret Scotford: Człowieczeństwo. Problem sprawstwa. Przeł. Agata Dziuban. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos” 2013.
Bell Daniel: Kulturowe sprzeczności kapitalizmu. Przeł. Stefan Amsterdamski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1994.
Bobryk Jerzy: Redukcjonizm, psychologia, semiotyka. Seria: Biblioteka Myśli Semiotycznej. Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne–Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN 2011.
Capra Fritjof: Punkt zwrotny. Przeł. Ewa Woydyłło, Anna Wyka. Warszawa: PIW 1987.
Dąbrowski Kazimierz: Dezintegracja pozytywna. Warszawa: PIW 1979.
Dąbrowski Kazimierz, Kawczak Andrzej, Piechowski Michael M.: Mental Growth Through Positive Disintegration. London: Gryf Publications 1970.
Dąbrowski Kazimierz: Multilevelness of Instinctove and Emotional Functions. Materiały z pierwszej Międzynarodowej Konferencji Teorii Dezintegracji Pozytywnej. Layal Uniyersity, Québec, sierpień 1970 oraz Tenże: Three Selected Dynamisms of the Inner Psychic Milieu, z tej samej konferencji.
Dziadkowiec Jakub: Warunki emergencji biologicznej w świetle sporu emergentyzm-redukcjonizm. „Roczniki Filozoficzne” 57:2009 nr 1 s. 1-23.
Frankl Victor E.: Homo Patiens. Przeł. Roman Czernecki, Zdzisław Józef Jaroszewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1984.
Frick Willard B.: The Symbolic Growth Experience: A Chronicle of Heuristic Inquiry and a Quest for Synthesis. „Journal of Humanistic Psychology” 30:1990 No. 1 s. 64-80. DOI: 10.1177/0022167890301004.
Halliday Fred: Culture and international relations: a new reductionism. W: Confronting the Political in International Relations. Red. Michi Ebata, Beverly Neufeld. Basingstoke: Macmillan 2000 s. 47-71.
Hałas Elżbieta: Symbole w interakcji. Warszawa: Oficyna Naukowa 2001.
Harth Erich: Art and Reductionism. „Journal of Consciousness Studies” 11:2004 nr 3-4 s. 111-126.
Hermans H.J.M., Kempen Harry J.: The Dialogical Self, Meaning as Movement. London: Academic Press Inc. 1993.
Kardiner Abraham: Osobowość podstawowa. Przeł. Bohdan Chwedończuk. W: Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej. Red. Włodzimierz Derczyński, Aleksandra Jasińska-Kania, Jerzy Szacki, Warszawa: PWN 1975 s. 85-103.
Kardiner Abraham: The Individual and His Society. The Psychodynamics of Primitive Social Organization, New York/London: Columbia University Press 1939.
Kłoskowska Antonina: Koncepcje typu osobowości we współczesnej antropologii kulturalnej. W: Tejże. Z historii i socjologii kultury. Warszawa: PWN 1969 s. 195-262
Kłoskowska Antonina: Kultury narodowe u korzeni. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2005.
Kłoskowska Antonina: Wstęp do: Ruth Benedict. Wzory kultury. Przeł. Jerzy Prokopiuk. Warszawa: PWN 1966.
Kobierzycki Tadeusz: Filozofia osobowości. Od antycznej teorii duszy do współczesnej teorii osoby. Warszawa: Eneteia. Wydawnictwo Psychologii i Kultury 2001.
Korporowicz Leszek: Formowanie osobowości w procesie komunikacji wewnątrzkulturowej i międzykulturowej. „Kultura i Społeczeństwo” 35:1991 nr 4 s. 129-138.
Korporowicz Leszek: Komunikacja jako rzeczywistość interakcyjna człowieka. W: Kultura – Media – Społeczeństwo. Red. D. Wadowski. Lublin: Wydawnictwo KUL 2007
Korporowicz Leszek: Logotwórcze dynamizmy kultury. Analiza porównawcza. „Studia Socjologiczne” 1989 nr 3.
Korporowicz Leszek: Osobowość i komunikacja w społeczeństwie transformacji. Warszawa: Instytut Kultury, Instytut Socjologii UW 1996.
Korporowicz Leszek, Jaskuła Sylwia: Kultury narodowe w procesie wirtualizacji. „Politeja” 5:2014 nr 31/1 s. 7- 30. DOI: 10.12797/Politeja.11.2014.31-1.02.
Linton Ralph: Kulturowe podstawy osobowości. Przeł. Aleksandra Jasińska-Kania. Warszawa: PWN 1975.
Mach Zdzisłw: Kultura i osobowość w antropologii amerykańskiej. Warszawa–Kraków: PWN 1989
Mills Martin, Keddie Amanada: Cultural reductionism and the media: Polarising discourses around schools, violence and masculinity in an age of terror. „Oxford Review of Education” 36:2010 no. 4 s. 427-444.
Nowak Leszek: Wstęp do idealizacyjnej teorii nauki, Warszawa: PWN 1977.
Ossowski Stanisław: Ku nowej kulturze. W: Dzieła. T. 3: Z zagadnień psychologii społecznej. Warszawa: PWN 1967.
Paleczny Tadeusz: Interpersonalne stosunki międzykulturowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2000.
Paprzycka Katarzyna: Czy (powinniśmy uznać, że) wiedzielibyśmy wszystko o umyśle, gdybyśmy wiedzieli wszystko o mózgu? Spór o redukcjonizm i reduktywizm w filozofii umysłu. „Nauka” 2008 nr 2 s. 115-128.
Paprzycka Katarzyna: O możliwości antyredukcjonizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper 2014.
Pink Daniel H.: A whole new mind: Moving from the Information Age to the Conceptual Age. New York: Riverhead Hardcover 2005.
Poster Mark: Information Please. Culture and Politics in the Age of Digital Machines. Durham, London: Duke University Press 2006.
Ratner Carl: A Cultural-Psychological Analysis of Emotions. „Culture and Psychology” 6:2000 no. 1 s. 5-39.
Ratner Carl: Cultural psychology and qualitative methodology: Theoretical and empirical considerations, New York: Plenum 1997.
Romanowska-Łakomy Halina: Psychologia doświadczeń duchowych, Warszawa: Wydawnictwo Psychologii i Kultury „Eneteia” 1996.
Social Psychology of Identity and the Self Concept. Red. Glynis M. Breakwell. London: Surrey University Press 1992
Strawiński Witold: Jedność nauki, redukcja, emergencja. Warszawa: Fundacja Aletheia 1997.
Strawiński Witold: O możliwości antyredukcjonizmu. Uwagi polemiczne. „Diametros” 17: 2008 s. 70-81.
Szynkiewicz Mariusz: Teorie ostateczne w naukach przyrodniczych. Studium metodologiczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza 2009.
Ting-Toomey Stella: Communicating Across Culture. New York: Guilford Press 1999.
Tyszka Andrzej: Znamiona redukcjonizmu socjologii kultury. „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1980 nr 5(53) s. 113-118.
