„Prawo naturalne rzeczowe” a „prawo naturalne ludzkie” – nowy humanizm i granice naturalizmu w badaniu kultury

Abstrakt

Irving Babbitt (1865-1933) bronił stanowiska, że możliwa jest humanistyka, której metoda sprosta wymogom nowoczesnego człowieka oczarowanego praktycznymi konsekwencjami postępów nauki i techniki, a która jednocześnie nie będzie negować fundamentalnej – jego zdaniem – prawdy o dwoistości ludzkiej natury. Człowiek jako istota biologiczna podlega prawom natury zewnętrznej, prawom ciągłej zmiany, względności i ekspansji. To jednak, co w człowieku istotnie ludzkie, by mogło zostać rozpoznane i poruszone aktem woli, musi zwrócić się ku innemu prawu – ludzkiemu prawu koncentracji, selekcji i umiaru. Tylko będąc mu posłusznym, może człowiek odzyskać samowiedzę i władzę nad samym sobą. Ponowne odkrycie tej zapoznanej dziedziny ludzkiego życia powinno – zdaniem Babbitta – stanowić punkt wyjścia dla prawdziwie nowoczesnej, czyli krytycznej i eksperymentalnej, humanistyki.

Niniejsze rozważania konfrontują postulaty zwolenników humanistyki cyfrowej z perspektywą oferowaną przez tzw. nowy humanizm Irvinga Babbitta. Wydaje się, że może ona stanowić interesujący punkt odniesienia w toczącej się dyskusji nad przyszłością humanistyki.