Więcej niż teatr, więcej niż media – scena rzeczywistości rozszerzonej
Abstrakt
Artykuł omawia narastający proces mediatyzacji współczesnego teatru. Analizując kilkanaście wybranych spektakli współczesnych reżyserów (m.in. Jaya Scheiba, Lukasa Bangertera, Krzysztofa Warlikowskiego, Krystiana Lupy, Wojciecha Ziemilskiego), wskazuje na specyficzne wykorzystanie narzędzi medialnych w kształtowaniu wydarzenia scenicznego. Postaci teatralne upodabniające się w stylu bycia do modelu znanego z popkultury, polityki, reklam, billboardów są podstawą do wskazania na rodzący się nowy paradygmat przedstawień teatralnych, silnie absorbujących aktualne sposoby mediatyzacji rzeczywistości. Autor analizuje symptomy przenoszenia tego, co dramatyczne, dialogiczne i teatralne, w obszary rekonfiguracji percepcji, kognitywnych manipulacji i gier z wrażeniami. Puentą artykułu jest próba skodyfikowania jednej z tendencji teatru współczesnego, w której główną rolę odgrywa otwieranie widza na nowe przestrzenie kultury, które mają charakter zbiorowo doświadczanej rzeczywistości rozszerzonej.
Bibliografia
Agamben Giorgio: Otwarte. Przeł. Paweł Mościcki. „Krytyka Polityczna” 2008 nr 1 s. 124-138.
Agamben Giorgio: Profanacje. Przeł. Mateusz Kwaterko. Warszawa: PIW 2006.
Bal Mike: A gdyby tak? Język afektu. Przeł. Maciej Maryl. „Teksty Drugie” 2007 nr 1/2 s. 166-186.
Bauman Zygmunt: Kultura w płynnej nowoczesności, Warszawa: AGORA 2011.
Baylin Evan: Przechytrzyć social media. Przeł. Marta Najman. Gliwice: Helion S.A. 2013.
Boellstorff Tom: Dojrzewanie w second life. Antropologia człowieka wirtualnego. Przeł. Agata Sadza, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2012.
Borowski Mateusz, Sugiera Małgorzata: W pułapce przeciwieństw. Ideologie tożsamości. Warszawa: Instytut Teatralny 2012.
Borowski Mateusz, Sugiera Małgorzata: Realizm wersja 2.0. Różnice perspektyw. „Didaskalia” 2014 nr 123 s. 79-86.
Brenton Sam, Cohen Reuben: Polowanie na ludzi: za kulisami reality TV. Przeł. Ludwik Stawowy. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie „Muza” 2004.
Celiński Piotr: Postmedia. Cyfrowy kod i bazy danych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2013.
Cembrzyńska Patrycja: Wieża Babel. Nowoczesny projekt porządkowania świata i jego dekonstrukcja. Kraków: Universitas 2012.
Cieślak Jacek: Teatr robotnika i robota. „Rzeczpospolita” z 28.06.2013 s. A15.
Davis Erik: TechGnoza. Mit, magia + mistycyzm w wieku informacji. Przeł. Jerzy Kierul. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis” 2002.
Debord Guy: Społeczeństwo spektaklu oraz Rozważania o społeczeństwie spektaklu. Przeł. Mateusz Kwaterko. Warszawa: PIW 2006.
Domańska Ewa: Humanistyka ekologiczna. „Teksty Drugie” 2013 nr 1/2 s. 13-32.
Duda Artur: Performans na żywo jako medium i obiekt mediatyzacji. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2011.
Fischer-Lichte Erika: Teatr i teatrologia. Podstawowe pytania. Przeł. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera. Wrocław: Instytut im. J. Grotowskiego 2012.
Gergen Kenneth J. Nasycone Ja. Dylematy tożsamości w życiu współczesnym. Przeł. Małgorzata Marody. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2009.
Gumbrecht Hans Ulrich: Czytanie nastrojów. Jak można pomyśleć dziś rzeczywistość literatury. Przeł. Arkadiusz Żychliński, W: Teoria – literatura – życie. Praktykowanie teorii w humanistyce współczesnej. Red. Anna Legeżyńska, Ryszard Nycz, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN 2012.
Gurczyński Jacek: Czym jest wirtualność. Matrix jako model rzeczywistości wirtualnej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2013.
Hansen Mark B.N.: New philosophy for new media. Cambridge, MA: MIT 2006.
Hryniewicz Wacław Chrześcijańskie credo a wyzwania nauki. Wykład: Festiwal Kopernika. Kraków: UJ 11.05.2014.
Kluszczyński Ryszard W.. Sztuka interaktywna. Od dzieła–instrumentu do interaktywnego spektaklu. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne 2010.
Kosofsky Sedgwick Eve, Frank Adam: Wstyd w czasie cybernetycznej analogii. Czytając Silvana Tomkinsa. W: Pamięć i afekty. Red. Zofia Budrewicz, Ryszard Nycz, Roma Sendyka. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN 2014.
Kowzan Tadeusz: Znak w teatrze. W: Problemy Teorii Dramatu i Teatru. Wybór i oprac. Janusz Degler. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 1988 s. 351-373.
Kroker Arthur, Weinstein Michael A.: Data Trash: The Theory of the Virtual Class. New York: St. Martin’s Press 1994.
Lehmann Hans-Thies: Teatr postdramatyczny. Przeł. Dorota Sajewska, Małgorzata Sugiera. Kraków: Księgarnia Akademicka 2004.
Martel Frédéric: Theater. O zmierzchu teatru w Ameryce. Przeł. Piotr Szymanowski. Warszawa: Instytut Teatralny 2012.
Mickiewicz Adam: Literatura słowiańska wykładana w kolegium francuzkiem przez Adama Mickiewicza. Przeł. Feliks Wrotnowski. T. 3. Wyd. trzecie. Poznań: Księgarnia J.K. Żupańskiego 1865. On-line: http://kpbc.umk.pl/publication/3393 (1.04.2015).
Molęda-Zdziech Małgorzata: Czas celebrytów. Mediatyzacja życia publicznego. Warszawa: Difin 2013.
Mościcki Paweł: Polityka teatru. Eseje o sztuce angażującej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2008.
Nancy Jean-Luc: Rozdzielona wspólnota. Przeł. Michał Gusin, Tomasz Załuski. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej 2010.
Nycz Ryszard: Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN 2012.
Ogonowska Agnieszka: Polityka (re)prezentacji. Szkice i studia o kulturze medialnej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego 2013.
Ogonowska Agnieszka: Twórcze metafory medialne. Baudrillard – McLuhan – Goffman. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego 2010.
Pavis Patrice: Współczesna inscenizacja. Źródła, tendencje, perspektywy. Przeł. Piotr Olkusz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2011.
Pawłowski Roman: Polak w teatrze szuka twarzy z telewizji. „Gazeta Wyborcza” 2013 nr 10. On-line: http://wyborcza.pl/1,75475,13193223.html
Regiewicz Adam: O średniowieczności doświadczenia wirtualnego. „Media i Społeczeństwo” 2012 nr 2.
Simonow Nikołaj: Przestrzeń. W: Teatr XXI wieku. East meets West - West meets East. Materiały konferencyjne. Red. Jan Burzyński. Kraków: Teatr im. J. Słowackiego 2013.
Sławińska Irena: Współczesna refleksja o teatrze. Ku antropologii teatru. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979.
Stalder Felix: Manuel Castells. Teoria społeczeństwa sieci. Przeł. Marek Król. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2012.
Transhumanism and Transcendence: Christian Hope in an Age of Technological Enhancement. Red. Roland Cole-Turner. Washington, DC: Georgetown University Press 2011.
Trejderowski Tomasz: Kradzież tożsamości. Terroryzm informatyczny. Cyberprzestępstwa, Internet, Telefon, Facebook. Warszawa: Wydawnictwo Psychologii i Kultury Eneteia 2013.
Vulliamy Ed: Ameksyka. Wojna wzdłuż granicy. Przeł. Janusz Ochab. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne 2013.
Wojnowski K. Katastrofa na dworcu w La Ciotat. O negatywnej performatywności filmu. W: Performatywność reprezentacji. Red. Karolina Czerska, Joanna Jopek, Anna Sieroń. Kraków: Księgarnia Akademicka 2013.
Worthen William B.: Dramat: między literaturą a przedstawieniem. Przeł. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera. Kraków: Księgarnia Akademicka 2013.
Wyniki badań publiczności teatrów w Warszawie. on-line: http://www.instytut-teatralny.pl/aktualnosci/wyniki-badan-publicznosci-teatrow-w-warszawie_2013-01-14
Žižek Slavoj: Przekleństwo fantazji. Przeł. Adam Chmielewski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2001.
