Stalinowska wizja kultury: projekt i realizacja – mecenat w warunkach upolitycznienia
Abstrakt
Mecenat Stalina nad radziecką literaturą i sztuką został w pełni sformalizowany na początku lat trzydziestych XX w. Polityczne podporządkowanie wszystkich dziedzin kultury oraz próba jej dostosowania do ściśle określonych ideologicznych i partyjnych norm znalazły odzwierciedlenie we wprowadzonej w 1934 r. doktrynie realizmu socjalistycznego. Celem kultury stalinowskiej była sakralizacja władzy oraz pełna unifikacja i podporządkowanie życia obywateli Związku Radzieckiego socjalistycznej wizji. Osoba wodza reprezentuje tu ideę państwa, przez co zyskuje szczególny, transcendentny wymiar, przekładający się także na relację z kulturą. Stalin będąc architektem najdoskonalszego, totalnego dzieła sztuki, jakim miał być socjalizm, zyskał status nie tylko opiekuna życia kulturalnego oraz mecenasa literatury i sztuki, ale najwybitniejszego, wszechmocnego stwórcy. Stalinowska rewolucja kulturalna miała na celu wypełnienie totalnego planu wodza, jakim było stworzenie radzieckiego człowieka i nowego świata.
Bibliografia
Baberowski J.: Stalin. Terror absolutny. Tł. U. Poprawska. Warszawa: Prószyński i S-ka 2014.
Bauer Z.: Czy w literaturze socrealistycznej możliwe było niedopowiedzenie? W: Red. K. Stępnik, M. Piechota (red.). Socrealizm. Fabuły – komunikaty – ikony. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2006 s. 81-92.
Duda K.: Kultura radziecka i postradziecka. W: L. Suchanek (red.). Rosjoznawstwo. Wprowadzenie do studiów nad Rosją. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2004.
Dziak W.J.: Stalin, stalinizm, stalinowcy. Warszawa: Alma-Press 1990.
Fast P.: Realizm socjalistyczny w literaturze rosyjskiej: doktryna, poetyka, konteksty. Kraków: Universitas 2003.
Fast P.: Realizm socjalistyczny. W: A. Drawicz (red.). Historia literatury rosyjskiej XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007 s. 329-371.
Groys B.: Stalin jako totalne dzieło sztuki. Tł. P. Kozak. Warszawa: Sic! 2010.
Heller M., Niekricz A.: Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego. Tł. A. Mietkowski. T. 1. Londyn: Polonia 1985.
Kopaliński W.: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna 1986.
Kuczyński J.: Homo creator. Wstęp do dialektyki człowieka. Warszawa: Książka i Wiedza 1976.
Michalik M.: Kultura. W: B. Janiec (red.). Słownik filozofii marksistowskiej. Warszawa: Wiedza Powszechna 1982 s. 154-158.
Montefiore S.S.: Stalin. Dwór czerwonego cara. Tł. M. Antosiewicz. Warszawa: Magnum 2011.
Plamper J.: Kult Stalina. Studium alchemii władzy. Tł. P. Chojnacki. Warszawa: Świat Książki 2014.
Sadowski J.: Literacka i kinematograficzna Opowieść o prawdziwym człowieku: esencja bolszewickiej antropologii? W: K. Stępnik, M. Piechota (red.). Socrealizm. Fabuły – komunikaty – ikony. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2006 s. 289-296.
Sadowski J.: Między Pałacem Rad a Pałacem Kultury. Studium kultury totalitarnej. Kraków: Libron 2009.
Szentaliński W.: Wskrzeszone słowo. Z „archiwów literackich” KGB. Tł. H. Chłystowski. Warszawa: Czytelnik 1996 s. 374-375.
Szkołut T.: Ponadestetyczny sens sztuki. Stanowiska i spory teoretyczne w estetyce rosyjskiej lat 1917-1934. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 1997.
Tomasik W.: Inżynieria dusz: literatura realizmu socrealistycznego w planie „propagandy monumentalnej. Wrocław: Leopoldinum 1999.
Wołkoganow D.: Stalin. Wirtuoz kłamstwa, dyktator myśli. Tł. M. Antosiewicz. Warszawa: Amber 2006.
Wołkow S.: Szostakowicz i Stalin. Tł. M. Putrament. Warszawa: Wydawnictwo Książkowe Twój Styl 2006.
История советской политической цензуры. Документы и комментарии. Москва: РОССПЭН 1997.
Максименков Л.: Сyмбур вместо музыки. Сталинская культурная революция 1936-1938. Москва: Юридическая Книга 1999.
Толковый словарь Ушакова. http://dic.academic.ru/dic.nsf/ushakov/1091806 [dostęp: 22.01. 2015].
