Losy świata według Konstantego Leontjewa: Przeciętny Europejczyk jako ideał i narzędzie ogólnoświatowej destrukcji

Abstrakt

Artykuł stanowi analizę tekstów rosyjskiego konserwatywnego myśliciela, Konstantego Leontjewa, który w obliczu apokaliptycznych nastrojów rosyjskiej inteligencji 2 połowy XIX wieku próbował zdiagnozować przyczynę „choroby” kultury i znaleźć remedium na ów stan rzeczy. Nie był odosobniony w swoim przekonaniu, że Rosja przestanie istnieć jako samodzielna kultura, jeśli nie zahamuje napływu niszczących, jego zdaniem, idei zachodnich. Podobne przekonanie głosili Fiodor Dostojewski i Konstanty Pobiedonoscew. W artykule Przeciętny Europejczyk jako ideał i narzędzie ogólnoświatowej destrukcji Leontjew stwierdzał, że przedstawiciel cywilizacji zachodniej jest obojętny na piękno, zafascynowany rozwojem technicznym, oderwany od życiowych sił natury, cechuje się moralną ambiwalencją, a jednocześnie jest niezwykle ekspansywny. Postęp, którego celem jest materialny dobrobyt; trywialnie pojmowane szczęście, jawiły się myślicielowi jako zagrożenie dla istnienia państwa i religii. Ratunek upatrywał w silnej władzy carskiej, który to typ rządów nazywał „despotyzmem formy”. Myśliciel gloryfikował jedynowładztwo również z pozycji człowieka, który sens życia postrzega w poszukiwaniu i tworzeniu piękna, zmaganiach z rzeczywistością, a nie jedynie poruszaniu się w bezpiecznym, lecz nudnym, przewidywalnym świecie egalitaryzmu.