Wczesne wiersze Cypriana Norwida a konwencja gotycyzmu
Abstrakt
Romantyczni poeci w pierwszym etapie swojej twórczości na ogół wyrażali fascynację gotycyzmem (pojmowanym jako świat przedstawiony dzieła i specyficzna antropologia). Także Cyprian Norwid w swoich juweniliach nawiązywał do estetyki i poetyki gotycyzmu, jednak traktował gotycyzm jako konwencję, sprzyjającą głównie literackiej komunikacji. Tworzył więc wyróżniające się bardzo sprawnym opanowaniem warsztatu poetyckiego sugestywne wiersze w stylu stricte romantycznym, w których epatował obrazami poetyckimi o gotyckiej proweniencji (jest tu często mowa o bezdennych katuszach bohatera w czasie nocy i podczas burzy). Wiersze takie jak Wieczór w pustkach, Noc, Marzenie, Pożegnanie, mimo wykorzystania rekwizytów gotyckich (jak obrazowanie, nastrój, klimat, konstrukcja bohatera), stanowią w istocie pastisz stylu pierwszej fazy romantyzmu. Wczesne liryki Norwida jako swego rodzaju ćwiczenia romantycznego wierszopisania stały się podstawą do wykrystalizowania koncepcji dojrzałej twórczości poetyckiej będącej - w dużej mierze - zaprzeczeniem konwencji gotycko-romantycznej.
Bibliografia
Aguirre M.: Geometria strachu. Wykorzystanie przestrzeni w literaturze gotyckiej. Przeł. A. Izdebska. W: Wokół gotycyzmów. Wyobraźnia, groza, okrucieństwo. Red. G. Gazda, A. Izdebska, J. Płuciennik. Kraków: Universitas 2002 s. 15-32.
Borowy W.:0 Norwidzie. Rozprawy i notatki. Warszawa: PIW 1960.
Bubula B.: Noc i ciemność w twórczości Norwida. „Ruch Literacki” 29:1988 z. 4-5 s. 317-336.
Czwornóg-Jadczak B.: Polska powieść gotycka początku XIX wieku (z zagadnień historycznych przeobrażeń gatunku). W: Z problemów poetyki historycznej. Red. L. Ludorowski. Lublin: UMCS 1984 s. 125-142.
Delaperriere M.: Fantastyka czy cudowność (Z badań porównawczych nad polską wyobraźnią literacką). „Ruch Literacki” 31:1990 z. 1 s. 1-18.
Dokurno Z.: Kompozycja utworów lirycznych C.K. Norwida (do roku 1852). Toruń: PWN 1965.
Dunajski A.: Akcenty modlitewne w lirykach Norwida. W: Liryka Cypriana Norwida. Red. P. Chlebowski, W. Toruń. Lublin: TN KUL 2003 s. 57-80.
Gadamska-Serafin R.: Oblicza smutku w młodzieńczych lirykach Norwida. „Ruch Literacki” 39:1998 nr 5 s. 611-626.
Gazda G., Izdebska A., Płuciennik J. (red.): Gotycyzm i groza w kulturze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2003.
Genelle G.: Palimpsesty. Przeł. A. Milecki. W: Współczesna teoria badań literackich za granicą.
Antologia. Oprac. H. Markiewicz. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1996 t. 4 cz. 2 s. 317-366.
Gomulicki J.W.: Metryki i objaśnienia. W: C. Norwid. Pisma wszystkie. Zebrał, tekst ustalił, wstępem i uwagami krytycznymi opatrzył J.W. Gomulicki. T. II: Wiersze. Warszawa: PIW 1971-1976.
Halkiewicz-Sojak G.: Młodzieńcze ‘fantazje’ Cypriana Norwida. W: Taż. Nawiązane ogniwo. Studia o poezji Cypriana Norwida i jej kontekstach. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK 2010 s. 35-46.
Halkiewicz-Sojak G.: Wobec tajemnicy i prawdy. O Norwidowskich obrazach „całości”. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK 1998.
Janion M.: „Opinogórski gotycyzm”. W: Taż. Zygmunt Krasiński - debiut i dojrzałość. Warszawa: Wiedza Powszechna 1962 s. 56-74.
Kasperski E„ Nalewajk Ż.: Edgar Allan Poe. Klasyk grozy i perwersji - i nie tylko... Warszawa: Wydawnictwa UW 2009.
Kubicka A.: Obrazowość słowna i malarska w kontekście symbolicznym. W: Symbol w dziele Cypriana Norwida. Red. W. Rzońca. Warszawa: Wydawnictwa UW 2011 s. 247-259.
Latawiec Cz.: Cyprian Kamil Norwid i jego czasy (pierwsze dziesięciolecie twórczości Norwida). Poznań: Wydawnictwo Stefana Dippla 1938.
Mróz P.: Angielska powieść grozy (gohtic novel). Uwagi o estetyce gatunku. W: Estetyka i sztuki. Red. M. Gołaszewska. Kraków: UJ IF 1983 s. 87-98.
Norwid C.: Pisma wszystkie. Zebrał, tekst ustalił, wstępem i uwagami krytycznymi opatrzył J.W. Gomulicki. T. I: Wiersze. Warszawa: PIW 1971-1976.
Nycz R.: Parodia i pastisz. Z dziejów pojęć artystycznych w świadomości literackiej XX wieku. W: Tenże. Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Kraków: Universitas 2000 s. 229-240.
Plucińska D.: Poe wobec gotycyzmu („Zagłada domu Usherów”). W: Edgar Allan Poe niedoceniony nowator. Red. E. Kasperski, Ż. Nalewajk. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT - Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe 2010 s. 67-77.
Puzynina J.: Problemy intensyfikacji językowej w liryce Norwida. W: Liryka Cypriana Norwida. Red. P. Chlebowski, W. Toruń. Lublin: TN KUL 2003 s. 107-117.
Rzońca W.: Norwid a romantyzm polski. Warszawa: Wydział Polonistyki UW 2005.
Sinko Z.: Proza fabularna w czasopismach polskich 1801-1830. Wrocław: Zakład Narodowy
im. Ossolińskich 1988.
Sinko Z.: Powieść angielska XVIII wieku a powieść polska 1764-1830. Warszawa: PIW 1961.
Smaszcz W.: Trzy analizy („Noc”, „Legenda”, „Syberie”). „Poezja” 18:1983 nr 4-5 s. 170-183.
Štepán L.: Kalejdoskop form genologicznych w popularnych nurtach gotycyzmu. W: Wokół gotycyzmów. Wyobraźnia, groza, okrucieństwo. Red. G. Gazda, A. Izdebska, J. Płuciennik. Kraków: Universitas 2002 s. 115-130.
Toruń W.: Symbolika w twórczości Norwida. W: Symbol w dziele Cypriana Norwida. Red. W. Rzońca. Warszawa: Wydawnictwa UW 2011 s. 171-182.
Toruń W.: W kręgu ciszy i milczenia. Kilka zbliżeń do poezji Norwida. W: Liryka Cypriana Norwida. Red. P. Chlebowski, W. Toruń. Lublin: TN KUL 2003 s. 119-140.
Trojanowicz Z.: Rzecz o młodości Norwida. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1968.
Wydmuch M.: Gra ze strachem. Fantastyka grozy. Warszawa: Czytelnik 1975.
Wyka K.: Harfa, łuk i kolumna. Światła tkliwość i sztuk budowa. Norwid w Krakowie. W: Tenże. Cyprian Norwid. Studia, artykuły, recenzje. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1989 s. 67-157,285-340.
Żabski T.: Powieść gotycka. W: Słownik literatury popularnej. Red. T. Żabski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2006 s. 457-458
