Gladiator - chrześcijanin - Norwid
Abstrakt
Starożytny Rzym należy do najważniejszych kulturowych źródeł twórczości C. Norwida. Jednym z symboli antycznej, pogańskiej Romy jest gladiator, który jednak nierzadko funkcjonuje też jako jej antyteza. Celem artykułu jest analiza znaczenia motywu gladiatora w pismach Norwida. W artykule omówione zostały wiersze Spowiedź oraz Spartakus, a także fragmenty innych tekstów, w których Norwid zamieścił parafrazy słynnego okrzyku, którym - według popularnego przekonania - gladiatorowie mieli pozdrawiać cesarza: Ave, Caesar, morituri te salutant. Poeta postrzegał krwawe igrzyska gladiatorskie jako wyraz głębokiego zepsucia i zła Rzymu, a gladiatora zazwyczaj jako ich mimowolnego, heroicznego, osamotnionego aktora, świadomego degradacji moralnej swoich widzów. Figura gladiatora to w pismach Norwida zazwyczaj egzemplum wykorzystywane w refleksji nad takimi, aktualnymi dla autora zagadnieniami, jak rola i status poety w rzeczywistości dziewiętnastowiecznej, postawa chrześcijańska wobec uwarunkowań apostatycznej cywilizacji, a także kluczowa dla tych nawiązań problematyka prawdy. Pod postacią Norwidowego gladiatora kryją się najczęściej poeta, chrześcijanin i siłą rzeczy też sam Norwid, łączący dwa wymienione przymioty.
Bibliografia
Brajerska-Mazur A.: Norwid, „Spartakus” i Internet. W: Strona Norwida. Studia i szkice ofiarowane Profesorowi Stefanowi Sawickiemu. Red. P. Chlebowski, W. Toruń, E. Żwirkowska, E. Chlebowska. Lublin: TN KUL 2008 s. 7-27.
D. Iuni Iuvenalis Saturae. Ed. A. Weidner. 2. Aufl. Leipzig: B.G. Teubner 1889.
Grant M.: Gladiatorzy. Przeł. T. Rybowski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1980.
Halkiewicz-Sojak G.: Autokreacja w „Promethidionie”. „Studia Norwidiana” 1991-1992 nr 9-10 s. 27-44.
Krasiński Z.: Irydion. Oprac. W. Kubacki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1967.
Kwintus Horacjusz Flakkus: Dzieła wszystkie. T. 2: Gawędy, Listy, Sztuka poetycka. Oprac. O. Jurewicz. Wrocław: Ossolineum 1988.
Lenartowicz T.: Gladjatorowie. Paryż 1857. Cyt. według: Polska Biblioteka Internetowa, http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=40221
Lisiecka A.: Norwid. Poeta historii. Londyn: Veritas Foundation Publication Centre 1973.
Łapiński Z.: „Spartakus”. W: Liryka polska. Interpretacje. Red. J. Prokop, J. Sławiński. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1966 s. 168-176.
Norwid C.: Wiersze: dodatek krytyczny. Oprac. J.W. Gomulicki. Warszawa: PIW 1966.
Norwid C.: Pisma wszystkie. Zebrał, tekst ustalił, wstępem i uwagami krytycznymi opatrzył J.W. Gomulicki. T. 1-X1. Warszawa: PIW 1971-1976.
Nowicka E.: Postylion niesie pisanie... Szkice o romantycznym liście poetyckim. (Acta Universitatis Wratislaviensis no 1271. Historia Sztuki 4). Poznań: Wydawnictwo WiS 1993.
Okoń W.: Alegorie narodowe. Studia z dziejów sztuki polskiej XIX wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 1992.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. Oprac. zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich. Wyd. 3 popr. Poznań-Warszawa: Pallottinum 1990.
Rzepczyński S.: O „Spartakusie” Norwida. W Czytając Norwida. Materiały z konferencji poświęconej interpretacji utworów Cypriana Norwida zorganizowanej przez Katedrę Filologii Polskiej WSP w Słupsku. Red. S. Rzepczyński. Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna 1995 s. 108-118.
Trybuś K.: Rozważania wokół wiersza Dziennik i epos. Cypriana Norwida. „Studia Norwidiana” 1987-1988 nr 5-6 s. 113-123.
Trzej satyrycy rzymscy: Horacy [w przekładzie Jana Czubka], Persjusz, Juwenalis [w przekładzie Jana Sękowskiego], Wstęp i komentarz L. Winniczuk. Warszawa: PIW 1958.
Walters H.B.: The art of the Greeks. New York: The Macmillan Company 1906.
