Zachęta do Makrobiusza: transmisja idei filozoficznych w kulturze

Małgorzata Kowalewska-Harasymiuk

doi:10.18290/rkult22133.1

Małgorzata Kowalewska-Harasymiuk Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0002-2691-1318

DOI: https://doi.org/10.18290/rkult22133.1

Słowa kluczowe: Starożytność, średniowiecze, nepolatonizm, teologia, antropologia, Bóg, Umysł, Dusza świata, człowiek, obraz świata, komentarz, hipostaza

Abstrakt

Artykuł przedstawia dzieło filozoficzno-literackie, które mimo charakteru kompilacji odegrało ważną rolę w historii kultury, gdyż pozwoliło przenieść istotne idee filozofii starożytnej do innej epoki, tj. średniowiecza. Jest to komentarz do księgi szóstej De re publica M.T. Cycerona, który odnajdujemy w Commentarii in Ciceronis Somnium Scipionis A.T. Makrobiusza.

Utwór ten był przez długi czas jedynym świadectwem istnienia tekstu napisanego przez Cycerona. Był on również jednym z głównych źródeł, z których do średniowiecza dotarły idee platonizmu i pitagoreizmu oraz elementy starożytnych doktryn astronomicznych, muzykologicznych i matematycznych. Dzieło to było często komentowane przez średniowiecznych uczonych i zajmuje umysły wielu z nich. Liczne zagadnienia poruszane przez Makrobiusza wzbudzały zainteresowanie autorów znających jego Commentum. Podejmowali oni wątki Makrobiusza, rozwijali je i przekształcali według własnego sposobu myślenia. Komentarz Makrobiusza był w średniowieczu wielokrotnie przepisywany i komentowany, o czym świadczy liczba zachowanych rękopisów. W niniejszym artykule autor przedstawia wstępny zarys poglądów teologicznych, antropologicznych i psychologicznych, w połączeniu z komentarzem na temat przekazu w okresie średniowiecza.

Bibliografia

Arystote, De la generation et de la corruption, text etabli et traduit par Charles Mugler. Paris: Les Belles Lettres 1966.

Arystoteles. „De anima”. W: Aristotelis Opera, Aristoteles grecae ex recognitione Immanuelis Bekkeri, edidit Academia Regia Borussica, 1831-1070. Editio altera quam curavit Olof Gigon, Berolini apud W. de Gruyter et Socios, 1960.

Arystoteles. „Fizyka”. W: Arystoteles. Dzieła wszystkie, t. 2. Przeł. Kazimierz Leśniak. Warszawa: PWN 1990.

Arystoteles. „O częściach zwierząt”. W: Arystoteles. Dzieła wszystkie, t. 3. Przeł. Paweł Siwek. Warszawa: PWN 1992.

Arystoteles. „O powstawaniu i niszczeniu”. W: Arystoteles. Dzieła wszystkie, t. 2. Przeł. Leopold Regner. Warszawa: PWN 1990.

Arystotelis De partibus animalium libri quattuor, ed. B. Langkavel. Lipsiae: Teubner 1868.

Arystotelis. De physica auscultatione, ed. J.B. Camotius. Venetiis 1551.

Baeumker, Claus. Vitelo, ein Philosoph und Naturforscher des 13. Jahrhunderts. [seria: Beiträge zur Geschichte der Philosophie des Mittelalters t. 3, z. 2]. Munchen, 1995.

Cyceron. Pisma filozoficzne, t. II. Tłum. Wiktor Kornatowski. Warszawa: PWN, 1960.

Homer, Iliada. Tłum Franciszek Ksawery Dmochowski, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1972.

Kowalewska, Małgorzata. „Kilka uwag na temat Commentarii in Ciceronis Somnium Scipionis Makrobiusza Ambrosiusza Teodozjusza”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio I, Philosophia-Sociologia 42, nr 2 (2017): 75-88.

Kowalewska, Małgorzata. „Wielka rzecz wymaga wielkiej przestrzeni”. Ethos 26, nr 4 (2013): 97-115.

Kowalewska, Małgorzata. Bóg – Kosmos – Człowiek w twórczości Hildegardy z Bingen, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2022

Kroll, Josef. Die Lehren des Hermes Trismegistos. [seria: Beitärge zur Geschichte der Philosophie des Mittelalters t. 12, z. 2-4]. Munchen: Aschendorff, 1914.

Lewis, Clive Staples. Odrzucony Obraz, Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej. Tłum. Witold Ostrowski, Kraków: Znak, 1995

Macrobii Ambrosii Theodosii „Commentarii in Ciceronis Somnium Scipionis et Excerpta e Libro De Differentiis et Socoetatibus gearci latinique verbi”. W: Ambrossii Theodosii Macrobii Opera quae supersunt, t. I, red. Lodovicus Ianus, Quaedlinburgi et Lipsiae, 1848.

Martianus Capella. De nuptis Philologiae et Mercurii, IX, ed. U.F. Koop, Frankfurt am Main 1836.

Planton. Państwo. Przeł. Władysław Witwicki. Warszawa: Akme, 1991.

Plato. De re publica B. Jowett: Platos Republic. Editet with notes and essays by the lote B. Jowett. M. A and Cambel M.A. LL. D. in three volumes. Oxford. At the Clarendon Press 1894.

Platon. Fajdros. Przeł. Władysław Witwicki. Warszawa: Unia Wydawnicza „Verum”, 2004.

Platon. Fedon. Przeł. Władysław Witwicki. Warszawa: Unia Wydawnicza „Verum”, 2004.

Platon. Gorgias. Przeł. Paweł Siwek. Warszawa: PWN, 1991.

Platon. Timajos. Przeł. Pawel Siwek. Warszawa: PWN, 1986.

Plotyn. Enneady. Tłum. Adam Krokiewicz. T. 1-3, Warszawa: Akme, 2000; t. 4-5, Warszawa: Akme, 2001-2003; t. 6, Warszawa, Akme, 2003.

Porfiriusz. Grota Nimf. Tłum. Piotr Ashwin-Siejkowski. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2006.

Procli Diadochi in Platonis Timeum commentaria, wyd. E. Diehl, t. I-III. Leipzig: Teubneri, 1903-1906.

Proklos, Elementy teologii, Tłum. Robert Sawa. Warszawa: Akme, 2002.

Proklos. Institutio (Elementatio) Theologica, wyd. gr.-ang. W: E.R. Doods. The Elements of Theology, Oxford: Oxford University Press, 1963.

Schedler, Matthaeus. Die Philosophie des Macrobius und ihr Einfluss auf die Wissenschaft des christlichen Mittelalters. Beiträge zur Geschichte der Philosopphie des Mittelalters 13(1). Münster: Aschendorffsche Verlagsbuchhandlung, 1916.

Verdeyen Paul i Romana Guarnieri (red.). Porete Margaretae. Speculum simplicium animarum. Le mirouer des simples âmes. Corpus Christianorum. Continuatio mediaevalis 69. Turnholti: Brepols, 1986

Wilhelm z Lorris, Jan z Meun. Powieść o róży. Tłum. Małgorzata Frankowska-Terlecka, Teresa Giermak-Zielińska Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997.