Fakt kulturowy i problem kryteriów jego oceny
Abstrakt
Artykuł podejmuje problem oceny faktów kulturowych. Zagadnienie to jest osadzone w perspektywie filozoficznej, ale dzieje filozofii to historia sporów, z których pierwszy toczy się wewnątrz tradycji idealizmu pomiędzy racjonalizmem i irracjonalizmem, a drugi pomiędzy idealizmem – jego dwoma nurtami – i tradycją realizmu poznawczego.
Różnica pomiędzy faktami kulturowymi a kulturotwórczymi uzasadnia istnienie aktów oceny, a także dzięki teorii dobra oraz teorii ludzkiego życia prowadzi do wniosku, iż miarą oceny tych aktów jest ludzkie życie. Jest ono dobrem bezwzględnym, żyjąc doskonalimy je, aktualizujemy zawarte w nim potencjalności, ale stawia nas ono przed koniecznością rozstrzygnięcia, co jest jego celem ostatecznym, czyli takim, do którego powinniśmy zmierzać. Ta decyzja wpływa na charakter naszej działalności, decyduje o doborze dóbr partykularnych (użytecznych i przyjemnościowych), których wartość pozwala ów cel osiągnąć. Nie jest to zadanie proste i łatwe, ale właśnie na tym polega dramat naszego bytowania w świecie.
Bibliografia
Hazard, Paul. Kryzys świadomości europejskiej 1680-1715. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974.
Hazard, Paul. Myśl europejska w XVIII wieku. Od Monteskiusza do Lessinga. Tłum. Halina Suwała. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972.
James, William. The Will to Believe and Other Essays in Popular Philosophy. New York, London and Bombay: Longmans Green and Co, 1897.
Jaroszyński, Piotr. Człowiek i nauka. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2008.
Jaroszyński, Piotr. Kultura. Dramat natury i osoby. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2020.
Jaroszyński, Piotr. Nauka w kulturze. Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2002.
Kiereś, Henryk. Filozofia sztuki. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2020.
Kiereś, Henryk. „Idealizm”. W Powszechna encyklopedia filozofii, t. 4, red. Andrzej Maryniarczyk, 721-726. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2003.
Kiereś, Henryk. „Mit”. W Powszechna encyklopedia filozofii, t. 6, red. Andrzej Maryniarczyk, 279-290. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2006.
Kiereś, Henryk. Osoba i społeczność. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2013.
Kiereś, Henryk. „Postmodernizm”. W Powszechna encyklopedia filozofii, t. 8, red. Andrzej Maryniarczyk, 387-391. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2007.
Kiereś, Henryk. Trzy socjalizmy. Tradycja łacińska wobec modernizmu i postmodernizmu. Lublin: Fundacja Servire Veritati Instytut Edukacji Narodowej, 2015.
Krąpiec, Mieczysław A. „Ab esse ad posse”. W Powszechna encyklopedia filozofii, t. 1, red. Andrzej Maryniarczyk, 14-17. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2000.
Krąpiec, Mieczysław A. Odzyskać świat realny. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999.
Krąpiec, Mieczysław A. „Realizm poznawczy”. W Powszechna encyklopedia filozofii, t. 8, red. Andrzej Maryniarczyk, 666-669. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2007.
Krąpiec, Mieczysław A. Spełniać dobro. Lublin: Fundacja Servire Veritati Instytut Edukacji narodowej, 2000.
Krąpiec, Mieczysław A. U podstaw rozumienia kultury. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1991.
Maryniarczyk Andrzej, i Katarzyna Stępień, red. Błąd antropologiczny (seria: Zadania współczesnej metafizyki, t. 5). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2003.
Thomae Aquinatis (Sancti). Summa theologiae, cura et studio P. Caramello. Torino: Marietti, 1963.
Skrzydlewski, Paweł. Osoba w przestrzeni publicznej. Wybrane zagadnienia z filozofii człowieka i polityki. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2016.
Swieżawski, Stefan. Dzieje filozofii europejskiej XV wieku, t. 6: Człowiek. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1983.