Kilka uwag o przyszłości Europy w świetle prognoz demograficznych

Abstrakt

Artykuł został oparty głównie na wynikach prognozy ludności świata opublikowanej przez ONZ w 2019 r. Dowodzą one, że w okresie do 2060 r. zaludnienie Europy zmniejszy się o 60 mln osób. Jest to zjawisko długotrwałe: między 1950 a 2100 r. nastąpi spadek udziału Europy w populacji całego globu z 22% do 6%. Główną jego przyczynę stanowi niski poziom dzietności, który nie zapewnia odtwarzania kolejnych generacji w niezmniejszających się rozmiarach. Inną ważną konsekwencją trwającej długo bardzo niskiej dzietności jest demograficzne starzenie się populacji, przejawiające się w odwróceniu proporcji liczebnych między grupą dzieci i młodzieży a grupą ludzi w starszym wieku na rzecz tej drugiej oraz silny spadek relacji liczbowej między grupą osób w wieku produkcyjnym a grupą osób w wieku poprodukcyjnym.

Depopulacja oraz silne zestarzenie się ludności stawia Europę w najmniej korzystniej sytuacji demograficznej wśród wszystkich kontynentów. Największy kontrast występuje w porównaniu z Afryką, której ludność będzie nadal silnie wzrastać, osiągając w 2100 r. 34% populacji świata (11% w 1950 r.), oraz gdzie zostanie zachowana przewaga liczebna dzieci i młodzieży nad osobami w wieku starszym.

Zmiany demograficzne w Europie będą istotnie zróżnicowane regionalnie. Względnie korzystna sytuacja wystąpi w Europie Zachodniej, na której obszarze liczba ludności nieznacznie się zwiększy (głównie dzięki imigracji), a dynamika starzenia się będzie umiarkowana, niekorzystna zaś w Europie Południowej i Europie Wschodniej, gdzie pojawi się silna depopulacja i silne tempo starzenia się.

Zdaniem autora prognozy ludnościowe w niedostatecznym stopniu uwzględniają potencjał migracyjny obszarów pozaeuropejskich, zwłaszcza Afryki, wynikający z gwałtownego przyrostu osób należących do młodych grup tzw. wieku produkcyjnego. Można bowiem oczekiwać, że znaczna część tego potencjału podejmie próby emigracji, skierowanej przede wszystkim w stronę Europy. To zaś spowoduje zapewne istotny wzrost udziału ludności muzułmańskiej w populacji większości krajów europejskich, wystawiając na trudną próbę stosunki międzykulturowe w tych krajach.