Art in the Service of “the Geography of Salvation”: Remarks on the Project and Starting of Construction of the Pleneral Calvary at Sharhorod in Podolia
Abstract
The article focuses on the artistic concepts of the outdoor pilgrimage centre in Sharhorod in the broad context of the Franciscan passion tradition and the history as well as the culture of Sharhorod, which is undoubtedly a unique place. The aim of the article is to present the iconographic program of the Calvary in Sharhorod, including its integral link with the old concepts of passion centres and historical and cultural realities of the picturesque town, which never ceases to fascinate travellers and artists. A multifaceted analysis used in the study is the result of a number of methods relevant for interdisciplinary research. In addition to the interview and participant observation, which was possible due to author’s involvement in the projects for many years, the author used the analytical and comparative methods as well as the analytical and descriptive methods, the tools of which allowed the researcher to capture the essential components of traditional and contemporary Calvary centres. The article presents the rich history of Sharhorod with emphasis on recent events, especially the circumstances of the Calvary creation and the first manifestations of organized worship of the Passion. The author analysed both an overall picture of the Cavalry—a large garden of prayer and pilgrimage routes—as well as architecture and artistic vision of the internal design of individual chapels. The results of the analysis can be used in pastoral and educational work. They can also become the basis for the iconographic interpretation of the pilgrimage centre, which through an impact on the region participates in the reconstruction and creation of the Christian culture after the severe devastation caused by Communism
References
Antoniuk, Dmytro. „Polskie zamki i rezydencje na Ukrainie. W Szarogrodzie i Barze”. Słowo Polskie 39 (2015), nr 10: 8.
Atlas miejsc biblijnych. Red. Barry J. Beitzel. Tłum. Krzysztof Jan Drozdowski. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 2008.
A piękno świeci w ciemności. Z biskupem Michałem Janochą rozmawia Ewa Kiedo. Warszawa: Wydawnictwo Więź, 2017.
Bania, Zbigniew. Święte miary jerozolimskie, Grób Pański, Anastasis, Kalwaria. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 1997.
Baranowski, Pius. „Adrychomiusz i jego dzieło a początki Kalwarii Zebrzydowskiej”. Pielgrzym Kalwaryjski 26 (2005): 22–25.
Benedykt XVI. „Teologia św. Bonawentury. Katecheza wygłoszona w czasie audiencji generalnej 17 marca 2010 roku”. Studia Franciszkańskie 20 (2010): 55–59.
Bilska-Wodecka, Ewa. Kalwarie Europejskie. Analiza struktury, typów i genezy. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003.
Bonawentura, św. Obraz Boży (De imagine Dei). Tłum. Kazimierz Żuchowski. W: idem. Pisma ascetyczno-mistyczne. Oprac. zbiorowe, 296–299. Warszawa: ATK, 1984.
Chadam, Augustyn. „Architekt budowli kalwaryjskich Paweł Baudarth”. Pielgrzym Kalwaryjski 22 (2004): 24-24.
Chadam, Augustyn. „Chwalebne Misterium Męki Pańskiej”. Pielgrzym Kalwaryjski 15 (2003): 13-15.
Czarnik, Oskar Stanisław. „Adam Chmielowski – święty Brat Albert a Ziemia Podolska”. Głos Brata Alberta 84 (2016), nr 1: 24–33
Czerwińska, Ewelina. „System umocnień południowo-wschodniej granicy Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII wieku”. Zeszyty Naukowe AON 98 (2015), nr 1: 246-258.
Dzik, Janina. „‘Kalwaria, albo Nowe Jeruzalem’ — egzemplifikacja idei”. Studia Franciszkańskie” 14 (2004): 61–107.
Dzik, Janina. „Kalwaria Zebrzydowska jako Nowe Jeruzalem”. W: Kalwaria Zebrzydowska — polska Jerozolima skarbem Kościoła i narodu polskiego. Red. Czesław Gniecki, 81–114. Kalwaria Zebrzydowska: Calvarianum, 2002.
Feduszka, Jacek. „Fortyfikacyjna działalność hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego (1542–1605). (Zamość – Szarogród). Zamojsko-Wołyńskie Zeszyty Muzealne 2 (2005): 31–41.
Forster, Dorothea. Świat symboliki chrześcijańskiej. Tłum. Paweł Pachciarek. Warszawa: IW PAX, 1990.
Freedberg, Dawid. Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania. Tłum. Ewa Klekot. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005.
Gieysztor-Miłobędzka, Elżbieta. „Vaticanum II Tridentinum versus. Relacje pomiędzy sztuką a liturgią”. W: Sztuka a religia. Red. Władysław Leszczyński, 41–63. Warszawa: Instytut Kultury, 1991.
Graboś, Elżbieta. „Pustelnia św. Marii Magdaleny z Kaplicą Pięciu Braci Polskich w Kalwarii Zebrzydowskiej”. Pielgrzym Kalwaryjski 46 (2012): 24–31.
Gutowski, Bartłomiej. Przestrzeń marzycieli. Miasto jako projekt utopijny. Warszawa: b.w., 2006.
Hani, Jean. Symbolika świątyni chrześcijańskiej. Tłum. Adam Q. Lavique. Kraków: Znak, 1994.
Herbert, Zbigniew. „Cena sztuki”. W: idem. Martwa natura z wędzidełkiem. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998.
Heschel, Abraham Joshua, Człowiek szukający Boga. szkice o modlitwie i symbolach. Tłum. Violetta Reder. Kraków: Znak, 2008.
Jackowski, Antoni. „Kalwaria Zebrzydowska w systemie ośrodków pielgrzymkowych świata i Polski”. Pielgrzym Kalwaryjski 14 (2002): 33–36.
Jan Paweł II. Wiara i kultura. Dokumenty, przemówienia, homilie. Red. Marian Radwan. Rzym: Polski Instytut Kultury Chrześcijańskiej. Fundacja Jana Pawła II, 1986.
Karłowicz, Leon. Ciernista droga, Życie i działalność o. Martyniana Darzyckiego OFM na Ukrainie, więźnia Kołymy. Kraków: Calvarianum, 1997.
Kawollek, Wolfgang, i Henning Falk. Podróż po biblijnych ogrodach. Tłum. Katarzyna Kwiecień. Poznań: Elipsa, 2005.
Kobielus, Stanisław. Krzyż Chrystusa. Od znaku i figury do symbolu i metafory. Tyniec: Wydawnictwo Benedyktynów, 2011.
Kobielus, Stanisław. „Niebieska Jerozolima – temat biblijny w sztuce”. Studia Theologica Varsaviensia 23 (1985), nr 1: 85–107.
Kośla, Romuald. „Kalwaria miejscem szczególnej obecności Matki Bożej”. W: Kalwaria Zebrzydowska − polska Jerozolima skarbem Kościoła i narodu polskiego. Red. Czesław Gniecki, 135–156. Kalwaria Zebrzydowska: Calvarianum, 2002.
Kowalczyk, Jerzy. „Jan Zamoyski — fundator i mecenas”. Zamojsko-Wołyńskie Zeszyty Muzealne, 3 (2005): 11–22.
Krajewska, Monika. „Symbolika płaskorzeźb na cmentarzach żydowskich w Polsce”. Polska Sztuka Ludowa – Konteksty 43 (1989), z. 1-2: 49–50.
Król, Anna. „Cmentarz – muzeum”. W: Śmierć – Przestrzeń – Czas — Tożsamość w Europie Środkowej około 1900. Red. Karolina Grodziska i Jacek Purchla, 235–258. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2002.
Kucielska, Zofia, i Zofia Tobiaszowa. Rysunki Napoleona Ordy. Katalog rysunków architektonicznych ze zbiorów MNK, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.
Kuspit, Dawid. Koniec sztuki. Tłum. Janusz Borowski. Gdańsk: Muzeum Narodowe, 2006
Lewicka, Barbara. „Cmentarze – miejskie enklawy sacrum”. W: Miasto i sacrum. Red. Maciej Kowalewski i Anna M. Królikowska, 182–195. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, 2011.
Lurker, Manfred. Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach. Tłum. Ryszard Wojnakowski. Kraków: Znak, 1994.
Малаков, Дмитрий Васильевич [Malakov, Dmitriy Vasil’yevich]. По восточному Подолью [Po vostochnomu Podol’yu, ot Zhmerinki do Mogileva-Podol’skogo]. Москва: Искусство [Moskva: Iskusstvo], 1988.
Maritain, Jacques. Sztuka i mądrość. Tłum. Konrad i Karol Górscy. Warszawa: Fronda, 2001.
Miciński, Franciszek. „Szarogrodzka Droga Krzyżowa”. Słowo Polskie (21) 2014, nr 4: 11.
Mitkowska, Anna. „Bogactwo kompozycyjne i krajobrazowe Kalwaryjskiego Parku Pielgrzymkowego w Kalwarii Zebrzydowskiej”. W: Kalwaria Zebrzydowska − polska Jerozolima skarbem Kościoła i narodu polskiego. Red. Czesław Gniecki, 183-216. Kalwaria Zebrzydowska: Calvarianum, 2002.
Mitkowska, Anna. „Europejski fenomen sanktuariów kalwaryjskich ogólnoświatowym dziedzictwem ludzkości w 5. Rocznicę wpisu Kalwarii Zebrzydowskiej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO”. Pielgrzym Kalwaryjski 23 (2005): 6–8.
Mitkowska, Anna. Polskie Kalwarie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003.
Moryc, Cyprian Janusz. „Ars Christiana oraz jej rola w formacji ludzko-chrześcijańskiej społeczeństwa”. W: Семінар. 10 років Кустодіі св. Міхаіла Архаигела Ордени Братів Меншіх в Украіни [Seminar. 10 rokiv Kustodii sv. Mikhaila Arkhanhela Ordeny Brativ Menshikh v Ukrainy], 89–106. Вінніця [Vinnitsya]: bw., 2004.
Moryc, Cyprian Janusz. „In hoc signo vinces. Шаргородські хрести. Іконографічний ескіз” [Sharhorods’ki khresty. Ikonohrafichnyy eskiz]. Ковальска Майстерня [Kovalʹska Maysternya] 43 (2016), nr 1: 60–67.
Moryc, Cyprian Janusz, i Marek Kopacki. „Odzyskiwanie sacrum. Aranżacja franciszkańskiej kalwarii plenerowej w Szarogrodzie”. W: Człowiek w przestrzeni sakralnej. Liturgia i sztuka. Red. Grażyna Ryba, 146-163. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2015.
Nadrowski, Henryk. „U progu XXI wieku”. Sztuka Sakralna 2 (2002): 4–5.
Нагребецький, Анатолій [Nahrebets’kyy, Anatoliy]. Іменами багата земля Шаргородська [Imenamy bahata zemlya Sharhorods’ka]. Вінниця [Vinnytsya]: ТОВ «Меркьюрі-Поділля» [TOV «Merk’yuri-Podillya], 2014
Normy postępowania w sprawach sztuki kościelnej wydane przez Konferencję Episkopatu Polski, Warszawa, 25 I 1973 r. W: Janusz St. Pasierb. Ochrona zabytków sztuki kościelnej, 180–189. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1995.
Olijnik, Olena, i Janusz Chodorkowski. „Jerozolima w architekturze i urbanistyce dawnej Rusi”. W: Jerozolima w kulturze europejskiej. Red. Piotr Paszkiewicz i Tadeusz Zadrożny, 263–277. Warszawa: Instutyt Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1997.
Osęka, Andrzej. Spojrzenie na sztukę. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1987
Pasierb, Janusz. „Vaticanum II o sztuce sakralnej”. Tygodnik Powszechny 18 (1964), nr 27: 3.
Paszkowski, Zbigniew. Miasto idealne w perspektywie europejskiej i jego związki z urbanistyką współczesną. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2011.
Piekarska-Winkler, Dorota. „Idea ‘Świętej Rusi’ i reformatorska działalność Piotra Wielkiego”. Saeculum Christianum: pismo historyczno-społeczne 12 (2005), nr 2: 83–97.
Pisma Adama Chmielowskiego (św. Brata Alberta) (1845–1916). Oprac. Alfons Scheltz. Wyd. 2. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, 2004.
Postman, Neil. Zabawić się na śmierć. Dyskurs publiczny w epoce show-businessu. Tłum. Lech Niedzielski. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2002.
Potocka, Maria Anna. Estetyka kontra sztuka. Kompromitacja założeń estetycznych w konfrontacji ze sztuką nowoczesną. Warszawa: Fundacja Aletheia, 2007.
Ritzer, George. Magiczny świat konsumpcji. Tłum. Ludwik Stawowy. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2001.
Rolle, Antoni Józef. Zameczki podolskie na Kresach Multańskich. T. 3. Wyd. 2. Warszawa, Kraków: Gebethner i Wolff, 1880 (reprint Poznań: Kurpisz, 2004).
Rudkowski, Tadeusz. Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Panteon Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2006.
Ryn, Zdzisław. „Brat Albert Chmielowski — portret psychologiczny”. Nasza Przeszłość 67 (1987): 91-117.
Schulz, Karel. Kamień i cierpienie. Tłum. Maria Erhardtowa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1958.
Sitnik, Aleksander. Obecność Zakonu Braci Mniejszych (Bernardynów) na terenach dzisiejszej Ukrainy (1460–1993). W: Семінар. 10 років Кустодіі св. Міхаіла Архаигела Ордени Братів Меншіх в Украіни [Seminar. 10 rokiv Kustodii sv. Mikhaila Arkhanhela Ordeny Brativ Menshikh v Ukrainy], 66–71. Вінніця [Vinnitsya]: b.w., 2004.
Szamota, Stanisław. „Sztuka w służbie liturgii”. Ruch Biblijny i Liturgiczny 11 (1958), nr 4: 318–331
Шаргород відтворює пам’ятки Єрусалима [Sharhorod vidtvoryuye pam’yatky Yerusalyma]. Вінниця [Vinnytsya]: bw., 2008.
Szostakiewicz, Sonia. „Święta Ruś i Trzeci Rzym”. Fronda 11/12 (1998): 44–57.
Szymański, Józef. Kościół katolicki na Podolu. Obwód winnicki 1941–1964. Lublin: Norbertinum, 2003
Tregubowa, Tatiana O. „O urbanistyce i architekturze Szarogrodu”. Biuletyn Historii Sztuki 57 (1995), nr 3-4K 241-253.
Waszak, Przemysław. „Krucyfiks na Drzewie Życia z dominikańskiego kościoła św. Mikołaja w Toruniu – nowe spojrzenie”. Sztuka i Kultura 1 (2013): 9–27.
Winowska, Maria. Święty Brat Albert. Opowieść o człowieku, który wybrał większą wolność. Kraków: Nakładem Sióstr Albertynek, 1992.
Визначні пам’ятки віничини [Vyznachni pam’yatky vinychyny]. Ред. Степан Нешик [Red. Stepan Neshyk]. Вінниця [Vinnytsya]: bw., 2011.
Włodarczyk, Zofia. „Ogrody biblijne”. Peregrinus Cracoviensis 15 (2004): 31–59.
Wojciechowski, Stanisław. „Locus theologicus kultury wizualnej”. W: Miejsca teologiczne w kulturze wizualnej. Red. Witold Kawecki, Katarzyna Flader-Rzeszowska i in., 32–39. Kraków, Warszawa: Wydawnictwo Scriptum, 2013
Wójcicki, Jerzy. „Relikwie św. Jana Pawła II są w Szarogrodzie”. Słowo Polskie 26 (2014), nr 9: 1.
Zin, Wiktor. Narodziny krajobrazu kulturowego. Rzeszów: Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, 2005.
Żuchowski, Kazimierz. „Dzieje bernardynów na Ukrainie”. Pielgrzym Kalwaryjski 18 (2003): 13–15.
