The Donkey in “Flight into Egypt”: The Analysis of Selected Examples of Panel Painting in Poland from the Second Half of Fifteenth and Early Sixteenth Centuries
Abstract
The figure of the donkey appears in the painting scenes based on Old and New Testaments. The topic of the “Flight into Egypt” was taken in two ways. According to the first, the Holy Family’s travel was depicted, the animal carries Mary and Jesus, it steps behind saint Joseph who sometimes keeps the donkey on the bridle. The sojourn was also presented, man reaches for fruit which angel gives him. Mother of God and the Saviour sit on the doneky’s back. The animal is bowed and is going to eat the plants.
The profile of the donkey is pictured, his hair have different grey tones: from light to dark. The anatomy is correct, setting of legs shows motion. The harness is on the animal’s head. The donkey doesn’t interface with Holy Family, but it knows who the Boy is. The animal expresses a lot of positive features—calm, pride, obedience and wisdom.
References
Bogdanowicz, Stanisław. Dzieła sztuki sakralnej Bazyliki Mariackiej w Gdańsku. Gdańsk: Wydawnictwo Diecezji Gdańskiej „Stella Maris” 1990.
Daniel-Rops, Henri. Życie codzienne w Palestynie w czasach Chrystusa. Tłum. Janina Lasocka. Warszawa: Wydawnictwo Cyklady, 1994.
Dobrzeniecki, Tadeusz. Malarstwo tablicowe. Katalog zbiorów. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 1972.
Ewangelia według św. Mateusza. Rozdział 1-13. Wstęp. Przekład z oryginału. Komentarz. Red. Antoni Paciorek. Częstochowa: Edycja św. Pawła, 2005.
Forstner, Dorothea. Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon. Tłum. i oprac. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek i Ryszard Turzyński. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 2001.
Gadomski, Jerzy. Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460-1500. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.
Gadomski, Jerzy. Jan Wielki. Krakowski malarz z drugiej połowy wieku XV. Kraków: Universitas, 2005.
Galeria Sztuki Średniowiecznej. Przewodnik, red. Antoni Ziemba, Warszawa: Muzeum Narodowe, 2017.
Gdańsk. Bazylika Mariacka. Ołtarz główny [karty zabytków] 1984, 2000, 2011, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku. sygn. B. 139.
Hyams, Edward. Zwierzęta w służbie człowieka. Tłum. Joanna Gliwicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
Kobielus, Stanisław. Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 2002.
Künstle, Karl. Ikonographie der christlichen Kunst. T. 1. Freiburg: Herder, 1928.
Łach, Jan. Dziecię się nam narodziło. W kręgu teologii Ewangelii dziecięctwa Jezusa. Częstochowa: Edycja św. Pawła, 2001.
Malarstwo gotyckie w Polsce, red. Adam S. Labuda i Krystyna Secomska. T. 2. Warszawa: DiG, 2004.
Otto-Michałowska, Maria. Gotyckie malarstwo tablicowe w Polsce. Warszawa: Arkady, 1982.
Pukaluk, Karolina. „Dzieciństwo Chrystusa w polskiej plastyce 1400-1500 na tle sztuki europejskiej. Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. U. Mazurczak, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2015.
Pukaluk, Karolina. „Ikonografia żydowskich mędrców w scenach Dwunastoletniego Jezusa nauczającego w świątyni powstałych w Polsce w XV i XVI w.” W: Na pograniczach. Z odległej i bliskiej przeszłości. Studia o stosunkach kulturowych, red. Robert Lipelt, 221–238. Sanok: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sanoku, 2019.
Pukaluk, Karolina. „Rzeź niewiniątek — nienawiść prowadząca do zbrodni na przykładzie wybranych XV- i XVI-wiecznych dzieł polskiego malarstwa tablicowego”, w druku.
Rosiński, Franciszek M. „Zwierzęta w ujęciu biblijnym”. W: Bestie, żywy inwentarz i bracia mniejsi. Motywy zwierzęce w mitologiach, sztuce i życiu codziennym. Red. Piotr Kowalski, Katarzyna Łeńska-Bąk i Magdalena Sztandara, 63–76. Opole: Uniwersytet Opolski, 2007.
Ryken, Leland, James C. Wilhoit i Tremper Longman III. Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym. Tłum. Zbigniew Kościuk. Warszawa: Vocatio, 2010.
Sachs, Hannelore, Ernst Badstübner i Helga Neumann. Wörterbuch der christlichen Ikonographie. Leipzig: Kochler & Amelang, 1973.
Senderski, Grzegorz. „Ewangelia dzieciństwa Jezusa według Mateusza we współczesnym nauczaniu Kościoła”. W: Biblia w nauczaniu chrześcijańskim. Red. Józef Kudasiewicz, 193–245. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1991.
Schiller, Gertrud. Ikonographie der christlichen Kunst. T. 1. Gütersloh: Gütersloher Verlagshaus Gerd Mohn, 1966.
Schweicher, Curt, i Géza Jaszai. „Flucht nach Ägypten”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie, red. Engelbert Kirschbaum. T. 2, kol. 43–50. Rom: Herder, 1970.
Szczepanowicz, Barbara, i Andrzej Mrozek. Atlas zwierząt biblijnych. Miejsce w Biblii i symbolika. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2007.
Tyrakowski, Witold. Dzieje przymierza. Zwierzęta w służbie człowieka. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1969.
„Uprząż”. Encyklopedia PWN. Dostęp 12.06.2020. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/uprzaz;3991553.html.
Walicki, Michał. Złoty widnokrąg. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1965.
Wojciechowski, Michał. Bóg stał się dzieckiem. Objaśnienie Ewangelii dzieciństwa Jezusa. Częstochowa: Edycja św. Pawła, 2013.
Woziński, Andrzej. W świetle gwiazd. Sztuka i astrologia w Gdańsku w latach 1450-1550. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz, terytoria, 2011.
Woziński, Andrzej. „Monochromatyczne obrazy na retabulum ołtarza głównego w kościele Mariackim w Gdańskim. Geneza i znaczenie”. W: Procesy przemian w sztuce średniowiecznej. Przełom – regres – innowacja – tradycja. Studia z historii sztuki, red. Rafał Eysymontt i Romuald Kaczmarek, 253–267. Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2014.
