Refleksja nad relacją: literatura a religia w krytyce literackiej Geoffreya Hartmana

Tomasz Garbol

doi:10.18290/rf.2018.66.1-3

Tomasz Garbol Ośrodek Badań nad Literaturą Religijną Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2018.66.1-3

Słowa kluczowe: literatura a religia; romantyzm; Geoffrey Hartman

Abstrakt

Artykuł dotyczy ukształtowanej przez anglosaski romantyzm przemiany kulturowego obrazu doświadczenia religijnego — przemiany dostrzeżonej w literaturze przez amerykańskiego krytyka literackiego Geoffreya Hartmana. Najważniejsze aspekty tej przemiany to: zwycięstwo modelu poezji kreatywnej nad jej modelem mimetycznym, epitafijność oznaczająca uwrażliwienie na przemijalność świata, naturalizacja nadprzyrodzoności (zgodnie z fromułą M.H. Abramsa natural supernaturalism), a także rezygnacja z odpowiedzi na pytania ostateczne. Horyzont poszukiwań sensu tych przemian wyznaczany jest u Hartmana przez quasi-mesjanizm w ujęciu Adorna — przeświadczenie, że wyżej należy cenić różnorodność niepełnych i ułomnych odpowiedzi niż integralność prawd ostatecznych.

Bibliografia

Abrams, Meyer Harold. 1973. Natural Supernaturalism. Tradition and Revolution in Romantic Literature. New York, London: W. W. Norton.
Abrams, Meyer Harold. 2003. Zwierciadło i lampa. Romantyczna teoria poezji a tradycja krytycznoliteracka. Przeł. Maria Bożena Fedewicz. Gdańsk: Słowo. Obraz. Terytoria.
Adorno, Theodor Wiesengrund. 1999. Minima moralia. Refleksje z poharatanego życia. Przekład i przypisy Małgorzata Łukasiewicz, posłowie Marek Jan Siemek. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Arystoteles. 1988. Poetyka. W: Arystoteles, Retoryka. Poetyka. Przeł. i komentarzem opatrzył Henryk Podbielski, 299–368. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Dickinson, Emily. 2016. Wiersze wybrane. Przekład Stanisław Barańczak. Kraków: Znak.
Hartman, Geoffrey. 1965. From Sensibility to Romanticism. Essays Presented to Frederick A. Pottle. Red. Frederick W. Hilles i Harold Bloom. Oxford: Oxford University Press.
Hartman, Geoffrey. 1999. A Critic’s Journey. Literary Reflections, 1958-1998. New Haven: Yale University Press.
Hartman, Geoffrey. 2002. Scars of the Spirit. The Struggle against Inauthenticity. New York: St. Martin’s Griffin.
Hulme, Thomas Ernst. 1983. „Romantyzm i klasycyzm”. Przeł. Małgorzata Szpakowska. W: Nowa krytyka. Antologia. Wybór Henryk Krzeczkowski, wstęp i oprac. Zdzisław Łapiński, 17–39. Warszawa: Państwowy Intytut Wydawniczy.
Jakobson, Roman. 1989. „Podświadome modelowanie werbalne w poezji”. Przeł. Anna Tanalska. W: Roman Jakobson. W poszukiwaniu istoty języka. Wybór, red. nauk. i wstęp Maria Renata Mayenowa. T. 2, 142-156. Warszawa: Państwowy Intytut Wydawniczy.
Lovejoy, Arthur Oncken. 1999. Wielki łańcuch bytu. Studium z dziejów idei. Przeł. Artur Przybysławski. Warszawa: Aletheia.
Miłosz, Czesław. 2005. Przekłady poetyckie. Zebrała i opracowała Magdalena Heydel. Kraków: Znak.
Owidiusz. 1995. Metamorfozy. Przeł. Anna Kamieńska (ks. I — ks. IX, w. 175), Stanisław Stabryła (ks. IX, w. 176 — ks. XV). Oprac. Stanisław Stabryła. Wrocław, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pietrkiewicz, Jerzy. 1987. Antologia liryki angielskiej 1300-1950. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Shakespeare, Wiliam. 1895. Dzieła dramatyczne w dwunastu tomach. Przekład Leona Ulricha, z objaśnieniami Józefa Ignacego Kraszewskiego. T. XI: Burza, Wiele hałasu o nic, Wieczór Trzech Króli, Miarka za miarkę. Kraków: Gebethner i Wolff.
Taylor, Charles. 2001. Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej. Przeł. Marcin Gruszczyński i in., naukowo oprac. Tadeusz Gadacz, wstępem poprzedziła Agata Bielik- Robson. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wassermann, Earl. 1959. The subtler language. Critical Readings of Neoclassic and Romantic Poems. Michigan: Johns Hopkins Press.