Racje i emocje w dyskusji na temat ingerencji genetycznych w ludzką prokreację

Marta Soniewicka

doi:10.18290/rf.2019.67.3-4

Marta Soniewicka Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0003-3409-7819

DOI: https://doi.org/10.18290/rf.2019.67.3-4

Słowa kluczowe: prokreacja medycznie wspomagana, genetyka, inżynieria genetyczna, edycja genomu, selekcja genetyczna

Abstrakt

W artykule przestawione zostały etyczne problemy zastosowania nowoczesnych technik ingerencji genetycznych w ludzką prokreację. W szczególności rozważone zostały krytycznie argumenty racjonalistyczne za ingerencjami genetycznymi, w tym argument dotyczący neutralności etycznej technologii, liberalny argument swobody prokreacyjnej oraz argument dotyczący genetycznego ulepszania populacji. Analizie została również poddana negatywna reakcja emocjonalna w stosunku do inżynierii genetycznej, a celem artykułu było wydobycie z niej aspektów poznawczych, dotyczących szerszego rozumienia znaczenia prokreacji ludzkiej i wartości relacji rodzicielskiej.

Biogram autora

Marta Soniewicka, Uniwersytet Jagielloński

Dr Marta Soniewicka — doktor nauk prawnych i doktor filozofii, Uniwersytet Jagielloński, Katedra Filozofii Prawa i Etyki Prawniczej na Wydziale Prawa i Administracji

Bibliografia

ASRM, Ethics Committee. 2001. „Preconception Gender Selection for Nonmedical Reasons”. Fertility and Sterility 75(5): 861–864. DOI: 10.1016/s0015-0282(01)01756-3.

Baltimore, David, Paul Berg, Michael Botchan, Dana Carroll, R. Alta Charo, George Church, Jacob E. Corn, George Q. Daley, Jennifer A. Doudna, Marsha Fenner, Henry T. Greely, Martin Jinek, G. Steven Martin, Edward Penhoet, Jennifer Puck, Samuel H. Sternberg, Jonathan S. Weissman i Keith R. Yamamoto. 2015. “A prudent path forward for genomic engineering and germline gene modification”. Science 348 (6230): 36–38. DOI: 10.1126/ science.aab1028.

Buchanan, Allen, Dan W. Brock, Norman Daniels i Daniel Wikler. 2007. From Chance to Choice: Genetics and Justice. Cambridge: Cambridge University Press.

Davis, Denna S. 2010. Genetic Dilemmas. Reproductive Technology, Parental Choices, and Children’s Futures. Oxford: Oxford University Press.

De Melo-Martin, Inmaculada. 2013. “Sex Selection and the Procreative Liberty Framework”. Kennedy Institute of Ethics Journal 23(1): 1–18.

De Melo-Martin, Inmaculada. 2016. Rethinking Reprogenetics: Enhancing Ethical Analyses of Reprogenetic Technologies. Oxford: Oxford University Press, wersja e-book.

DeGrazia, David. 2012. Creation Ethics. Reproduction, Genetics, and Quality of Life. Oxford: Oxford University Press.

Diamond, Cora. 1990. „How Many Legs”. W: Value and Understanding: Essays for Peter Winch, red. Raimond Gaita, 149–178. New York, London: Routledge.

Domaradzki, Jan. 2009. „Janusowe oblicze reprogenetyki”. Nowiny Lekarskie 78, nr 1: 71–78.

Dworkin, Ronald. 2002. „Playing God: Genes, Clones, and Luck”. W: Sovereign Virtue. The Theory and Practice of Equality. Cambridge, London: Harvard University Press.

Harris, John. 2007. Enhancing Evolution. The ethical case for making better people. Princeton: Princeton University Press.

HFEA. 2003. Sex Selection: Options for Regulation (A Report on the Human Fertilisation and Embryology Authority’s (HFEA’s) 2002–3 Review of Sex Selection Including a Discussion of Legislative and Regulatory Options). London.

Holm, Søren. 2004. „Like a Frog in Boiling Water: The Public, The HFEA and Sex Selection”. Health Care Analysis 12(1): 27–39. DOI: 10.1023/B:HCAN.0000026651.97696.7b.

Jonas, Hans. 1974. „Biological Engineering – A Preview”. W: Philosophical Essays: From Ancient Creed to Technological Man. New Jersey: Prentice Hall.

Jonas, Hans. 1996. Zasada odpowiedzialności. Etyka dla cywilizacji technologicznej. Przełożył Marek Klimowicz. Kraków: Wydawnictwo Platan.

Kamm, Frances M. 2013. Bioethical Prescriptions To Create, End, Choose, and Improve Lives. New York: Oxford University Press.

Kass, Leon. 1997. „The wisdom of repugnance”. The New Republic 2(6): 17–26.

Kass, Leon. 2002. Life, Liberty and the Defence of Dignity, Encounter Books, San Francisco 2002.

Knoepfler, Paul. 2015. „Steven Pinker interview: case against bioethocrats & CRISPR germline ban”. The Niche. Knoepfler Lab Stem Cell Blog. Dostęp: luty 2019. https://ipscell.com/ 2015/08/stevenpinker/.

Knoepfler, Paul. 2015. GMO Sapiens. Singapore: World Scientific Publishing.

Lanphier, Edward, Fyodor Urnov, Sarah Ehlen Haecker, Michael Werner i Joanna Smolenski. 2015. „Don’t edit the human germ line”. Nature 519: 410–411.

Nozick, Robert. 2010. Anarchia, państwo, utopia. Przełożyli Paweł Maciejko i Michał Szczubiałka. Warszawa: Aletheia.

Nussbaum, Martha. 2004. Hiding from Humanity. Disgust, Shame, and the Law. Princeton and Oxford: Princeton University Press.

O’Neill, Onora. 2007. Autonomy and Trust in Bioethics. Cambridge: Cambridge University Press.

Oakeshott, Michael. 1999. Wieża Babel i inne eseje. Przełożyli Michał Szczubiałka, Adam Lipszyc i Łukasz Sommer. Warszawa: Aletheia.

Pascal, Blaise. 1989. Myśli. Przełożył Tadeusz Boy-Żeleński, w układzie Jacques’a Chevaliera. Warszawa: Pax.

Pellegrino, Edmund D., i David C. Thomasma. 1993. The Virtues in Medical Practice. New York, Oxford: Oxford University Press.

Pinker, Steven. 2009. „My Genome, My Self”. The New York Times 11. Dostęp: lipiec 2018. https://www.nytimes.com/ 2009/01/11/magazine/11Genome-t.html.

President’s Council on Bioethics. 2003. Beyond therapy: Biotechnology and the pursuit of happiness. Washington.

Ramsey, Paul. 1970. Fabricated Man. The Ethics of Genetic Control. New Haven, London: Yale University Press.

Robertson, John A. 1996. Children of choice: freedom and the new reproductive technologies. Princeton: Princeton University Press.

Robertson, John A. 2002. “Sex Selection for Gender Variety by Preimplantation Genetic Diagnosis”. Fertility and Sterility 78(3): 463. DOI: https://doi.org/10.1016/S0015-0282(02)03277-6.

Sandel, Michael. 2014. Przeciwko udoskonalaniu człowieka. Etyka w czasach inżynierii genetycznej. Przełożyła Olga Siara. Warszawa: Kurhaus Publishing.

Savulescu, Julian. 2001. „Procreative Beneficence: Why We Should Select the Best Children”. Bioethics 15 (5–6): 413–426.

Smith, Malcolm K. 2015. Saviour Siblings and the Regulation of Assisted Reproductive Technology. Harm, Ethics and Law. Dorchester: Ashgate.

Soniewicka, Marta. 2018. Selekcja genetyczna w prokreacji medycznie wspomaganej. Etyczne i prawne kryteria. Warszawa: Wolters Kluwer.

Sykora, Peter. 2018. „Germline gene therapy in the era of precise genome editing: How far should we go?”. W: The Ethics of Reproductive Genetics: Between Utility, Principles, and Virtues, red. Marta Soniewicka, 187–202. New York: Springer.

Szmit, Janusz. 2018. „Chiny: Pierwszy genetycznie modyfikowany człowiek przyszedł na świat? Czy to możliwe? Dziecko bez genu CCR5 ma być odporne na HIV”. Polska Times, 4 grudnia 2018. Dostęp: styczeń 2019. https://polskatimes.pl/chiny-naukowiec-he-jiankui-oglosil-narodziny-pierwszego-dziecka-ze-zmodyfikowanymi-genami-blizniaki-bez-genu-ccr5-maja-byc/ar/13700394.

Taylor, Charles. 2012. Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej. Przełożyli Olga Latek, Adam Lipszyc, Agnieszka Michalak, Agnieszka Rostkowska, Marcin Rychter, Łukasz Sommer. Naukowo opracował Tadeusz Gadacz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Wilkinson, Stephen, i Eve Garrard. 2013. Eugenics and the Ethics of Selective Reproduction. Keele: Keele University.